2023-10-01 21:00:48

Zawoja

Patrząc w przestrzeń - architekci o zabudowie pod Babią Górą

Babiogórska Jesień to nie tylko redyk muzyka, jarmark i zabawa. Imprezę co roku zaczynają... naukowcy.

Nie inaczej było w piątek. W nowoczesnej siedzibie Babiogórskiego Centrum Kultury architekci - i nie tylko - debatowali niemal cały dzień nad "Kształtowaniem babiogórskiej przestrzeni". Taki bowiem tytuł tym razem miała już ósma konferencja naukowa inaugurująca doroczną imprezę.

O budynkach wpisujących się w krajobraz Zawoi opowiadali profesorowie Politechniki Krakowskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego i Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej w Nowym Targu.

Zawoja, wioska dechami zabita

Dr Paweł Franczak był już kiedyś bohaterem naszego reportażu, gdy prowadził nas przez świat dziwnych nazw przysiółków i osiedli Skawicy i Zawoi (Dołek? Jaki dołek? TP 39/2018). Tym razem opowiadał o efektach inwentaryzacji drewnianych budynków przeprowadzonej w rodzinnej wiosce. A wszystko przeprowadził na swój, nieoczywisty sposób. Do kolejnych obiektów docierał biegając (pokonał tak 460 km) bądź jadąc rowerem. (260 km).

Jak zauważa, w XVIII wieku 74% obszaru dzisiejszej Zawoi porastały lasy, w połowie XIX wieku było to już tylko 48%, ale co zaskakujące - obecnie niemal wróciliśmy do dawnych czasów, bo powierzchnia lasów na tym samym terenie znów sięga 70%. Podobnie zmieniała się na przestrzeni wieków liczba ludności. I choć dziś wzrosła do wysokiego poziomu 6,5 tys. mieszkańców, to okazuje się, że więcej, bo 7,3 tys. było w 1939 roku. I tak na przestrzeni dziejów widać było jak liczba ta zmienia się w zależności od sytuacji. Największe "dołki" na wykresie powodują szalejące epidemie, emigracja do pracy w kopalniach Francji czy Niemiec, do dalekiej Ameryki, ale także powojenne migracje na tzw. "ziemie odzyskane". Wiele osób wyjechało także w okolice Sanoka, gdzie po Akcji Wisła zajęli wcześniej wyludnioną przez wojsko wioskę.

Wraz z sytuacją ludnościową przez lata zmieniało się także oblicze architektoniczne Zawoi. Pamiątką pozostają opuszczone chaty, których w Zawoi wciąż nie brakuje. Rozrzucone po przysiółkach Zimnej Dziury, Wełczy, Podpolic czy Burdeli stanowią nieme świadectwo dawnej wioski. Paweł Franczak zinwentaryzował tylko drewniane chałupy, szopy, spichlerze i piwnice. Pominął nowe, drewniane budynki, choć niekiedy pojawiały się tu problemy. Bo niektóre wyglądały jak odnowione stare domy, tymczasem były to zupełnie nowe budynki, które musiał pominąć.

I tak w zawojskiej ewidencji znalazło się 510 drewnianych chałup (na 2727 wszystkich budynków mieszkalnych we wsi), z czego uszkodzonych i w ruinie jest blisko 20%.

Wyniki swych poszukiwań jak i bogatą bazę fotograficzną Paweł Franczak zamieścił na profilu facebookowym pod nazwą #zawojawioskazabitadechami. Gdy wymienił tę nazwę po sali dał się słyszeć pomruk niezadowolenia... bo jak to: wioska zabita dechami? Jednak wkrótce wszyscy zrozumieli żartobliwą grę słów - w końcu chodzi o relikty zabudowy drewnianej.

Miało być sielsko

Z kolei o współczesnej tożsamości architektonicznej Zawoi opowiadała dr Agata Bentkowska. Jak zauważa, wsie w całym kraju rozrastają się jeśli chodzi o ilość mieszkańców jak i nowych domów. Ludzie marzą o sielance i życiu bliżej natury, gdzie ma być lepiej, wolniej i piękniej. Jednak architektoniczny obraz współczesnej wsi, także Zawoi, różni się od wyidealizowanego wizerunku. To efekt braków planu zagospodarowania przestrzennego albo dość swobodnego interpretowania jego zapisów. Stąd w wiejskim krajobrazie mamy jeszcze bloki będące pozostałością lat 60- i 70-tych. Później królowały domy ze spadzistym dachem tzw. "czwórką" nawiązujące w jakiś sposób do stylu zakopiańskiego. Potem zaczęły się pojawiać budynki nawiązujące do historycznych form, a wreszcie także nowe mody czy jak woli prelegentka - tendencje projektowe. Tu mamy do czynienia z coraz częściej ostatnio pojawiającymi się nowoczesnymi stodołami z dachami bezokapowymi. Ale też wprowadzaniem słupów do budynków czego przykładem jest nowy budynek Babiogórskiego Centrum Kultury.

Nie sposób zrelacjonować w krótkim tekście przebiegu całej konferencji prowadzonej przez dr Katarzynę Ceklarz, która także wygłosiła wykład o przemianach w aranżacji przydomowych ogródków w Zawoi. Zainteresowani tematem będą mogli wrócić do wszystkich wykładów, gdy ich pełna treść zostanie opublikowana w książce będącej pokłosiem sympozjum. Tymczasem można zaopatrzyć się w wydaną właśnie publikację będącą pokłosiem ubiegłorocznej konferencji pt.: "Babia Góra. Na styku kultur".

fig

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Zawoja

Patrząc w przestrzeń - architekci o zabudowie pod Babią Górą

Babiogórska Jesień to nie tylko redyk muzyka, jarmark i zabawa. Imprezę co roku zaczynają... naukowcy.

Zawoja, wioska dechami zabita

Miało być sielsko

Żółty żonkil nadzieją dla hospicjum

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Zobacz pozostałe galerie