Reklama

2024-08-29 12:00:57

Reklama

Czarny Dujajec

Iżby mój krzyk nie ustawał (WIDEO)

Reklama

W bardzo kameralnym gronie odbyły się w środę 28 sierpnia obchody 82. rocznicy zagłady Żydów z Czarnego Dunajca. Szkoda, że na uroczystościach zabrakło przedstawiciela gminy.

28 sierpnia to data symboliczna. Koniec społeczności żydowskiej w Czarnym Dunajcu. W tym dniu musieli opuścić swoje domy. Ostatnia grupa Żydów, którzy nie zostali zastrzeleni, została przetransportowana do Nowego Targu. Stąd 30 sierpnia w nieludzkich warunkach, w wagonach towarowych zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu.

Ziemio nie kryj mojej krwi

 "Ziemio nie kryj mojej krwi, iżby mój krzyk nie ustawał" - te słowa z Księgi Hioba rzucają się zaraz przy wejściu na cmentarz żydowski, gdzie w środę rozpoczęły się uroczystości. Była modlitwa, a potem wspólne odczytanie na głos imion i nazwisk ofiar Zagłady z Czarnego Dunajca. Po raz pierwszy uczestniczył w obchodach Izrael Koren, który przyjechał z Izraela z żoną. Jego ojciec pochodził z Czarnego Dunajca, to Józef Korngut. Przywiózł jego dowód osobisty w języku polskim, przekazał Michałowi Szaflarskiemu, organizatorowi obchodów, z myślą o przyszłej izbie pamięci w Czarnym Dunajcu. Odnalazł pana Michała dzięki stronie www.jewishczarnydunajec.pl, która w zeszłym roku wystartowała.

Pewnym zgrzytem na cmentarzu był brak jakiegokolwiek przedstawiciela miejscowego Urzędu Miasta. Kolejnym, gdy okazało się, że ktoś zamknął Gminny Ośrodek Kultury, gdzie miał się odbyć następny punkt uroczystości. Po kilku telefonach, z kilkunastominutowym opóźnieniem, w końcu udało się dostać to środka.

Tu za pośrednictwem zooma odbyło się spotkanie z potomkami Żydów z Czarnego Dunajca, którzy mieszkają w USA, Izraelu, Holandii i w Niemczech.

Uroczystości na cmentarzu uświetnił śpiew Ryfki Foremniak. Wieczorem odbył się też jej recital w zrujnowanej synagodze, gdzie przez lata był magazyn mebli.

Ryfka Foremniak to świecka kantorka, czyli szlichat cibur, z zawodu psycholożka i dziennikarka.

Nikt nie pozostał

Przed wybuchem II wojny światowej w Czarnym Dunajcu mieszkało ok. 400 Żydów. Byli adwokatami, lekarzami, nauczycielami. Właścicielami sklepów, piekarni, karczm i młynów. Dla nielicznych, którzy przeżyli wojnę, miejsca na Podhalu nie było. Pierwsze udokumentowane powojenne zabójstwo Żydów w naszym regionie miało miejsce 11 maja 1945 roku w Maniowach. Członkowie oddziału Józefa Kurasia “Ognia” zastrzelili czterech Żydów, którzy wrócili z obozów koncentracyjnych, w tym Barucha Feita, Leona Krausa i Chaima Blondera z Czarnego Dunajca. To tylko jedna z kilku przerażających egzekucji.

Pamięć o dawnych sąsiadach

Józef Lehrer miał duży sklep w rynku i hurtownię, Henryk Holländer prowadził w rynku dwa sklepy żelazne. Efraim Korngut był właścicielem domu handlowego, Henryk Pacanower miał młyn wodny. Szymon Pacanower był adwokatem. Do dziś przetrwała okazała, murowana synagoga tuż przy rynku. Obok niej był drewniany  dom modlitewny, po którym nie ma śladu. Spalili go Niemcy. W Czarnym Dunajcu działała szkoła Talmud-Tora i bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza. Od 1935 roku aktywnie działało „Stowarzyszenie Dobroczynne Kobiet Żydowskich”, którego celem była “pomoc biednym i chorym mieszkańcom Czarnego Dunajca, wyznania mojżeszowego" .

Na co dzień Żydzi posługiwali się językiem polskim, znali również gwarę góralską, bo chodzili do szkoły ze swoimi góralskimi rówieśnikami. Dniem handlowym w Czarnym Dunajcu był poniedziałek. Targ był najpierw na Rynku, potem na terenie targowicy przy drodze na Ciche.Wszystkich tych informacji można dowiedzieć się na stronie jewishczarnydunajec.pl

Są na niej dzieje czarnodunajeckich Żydów, sylwetki ludzi, opis takich miejsc jak cmentarz czy synagoga. Jest opis zrealizowanych już projektów, takich jak uporządkowanie nekropolii czy "Ludzie, nie liczby", w końcu aktualności. Za stroną, podobnie jak za organizacją obchodów kryje się jedna osoba - Michał Szaflarski, który od kilkunastu lat interesuje się tematyką Żydów w Czarnym Dunajcu. Przeszukuje archiwa, dociera do potomków Żydów z Czarnego Dunajca, gromadzi pamiątki - zdjęcia, relacje, listy, dokumenty. W zeszłym roku opowiadał o znalezionym  na strychu jednego z budynków przy ul. Targowej 16-stronicowego listu napisany przez 18-letniego Mejlocha Kleinzahlera w sierpniu 1939 r. List nigdy nie został wysłany do adresatki,  jego kuzynki.

Beata Zalot

Zostań Patronem Tygodnika Podhalańskiego.

Reklama
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
Baba ze fsi 2024-08-29 17:55:17
Ciekawie napisane widać, że staż w GW nie poszedł na marne.
Ziutka 2024-08-29 13:28:34
Zawsze brałam udział w tych obchodach, ale jakoś w tym roku nie widziałam ani jednego plakatu ani informacji w internecie, dowiedziałam się po fakcie

Reklama
  • KUPNO
    SKUP STARYCH SPAWAREK. 536269912.
  • RÓŻNE
    OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. 536269912.
  • PRACA | dam
    Poszukuję KIEROWCY raz w tygodniu. Wyjazd na rehabilitację matki z dzieckiem. Trasa Chochołów - Andrychów. 503 852 848.
  • USŁUGI | budowlane
    REMONTY, WYKOŃCZENIA, PŁYTKI, PANELE, MALOWANIE itp. 796 544 016.
  • PRACA | dam
    "TESKO" Tatrzańska Komunalna Grupa Kapitałowa Spółka z o.o. zatrudni na umowę o pracę elektryka z doświadczeniem. Praca na sieci oświetlenia ulicznego na terenie miasta Zakopane. Kontakt pod tel. 695 802 605 lub 18 20 25 629.
  • USŁUGI | budowlane
    REMONTY ŁAZIENEK, ZABUDOWY GK. 660 079 941.
  • USŁUGI | budowlane
    WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY. 660 079 941.
  • PRACA | dam
    Restauracja na Krupówkach zatrudni KELNERKĘ i PIZZERA oraz POMOC NA ZMYWAK. 664 023 298.
  • PRACA | dam
    Przyjmę do pracy na stolarnie w Czarnym Dunajcu. Praca 6:00-15:30 od poniedziałku do piątku. Doświadczenie mile widziane. Telefon 725-066-951.
  • PRACA | dam
    Posiadasz doświadczenie w analizie danych finansowych? Szukasz zatrudnienia u renomowanego pracodawcy? Polskie Koleje Linowe S.A. szukają osoby na stanowisko: SPECJALISTA DS. KONTROLINGU. Miejsce pracy: Zakopane. Co będzie należeć do Twoich obowiązków? - Przygotowywanie cyklicznych raportów wynikowych poszczególnych Spółek oraz Grupy Kapitałowej, - Przygotowanie budżetów operacyjnych, planów inwestycyjnych oraz kontrola ich realizacji wraz z analizą odchyleń dla poszczególnych obszarów działalności (usługi transportowe, turystyczne, Horeca, rozliczenie produkcji), - Przygotowywanie modeli finansowych dla nowych projektów inwestycyjnych, - Analiza wyników oraz ocena efektywności ekonomicznej projektów inwestycyjnych, - Analityczne wsparcie decyzji biznesowych w zakresie prognozowania i monitoringu, przychodów ze sprzedaży, kosztów operacyjnych oraz monitorowania KPI, - Optymalizacja procesów księgowych oraz kontrolingowych, - Poprawa i rozwój narzędzi analizy finansowej. DOŁĄCZ DO NAS! Więcej informacji i rekrutacja: https://www.pkl.pl/post/specjalista-ds-kontrolingu.html
    WWW: www.pkl.pl/post/specjalista-ds-kontrolingu.html
  • NIERUCHOMOŚCI | kupno
    SKUPUJEMY NIERUCHOMOŚCI NA PODHALU DOMU, DZIAŁKI, APARTAMENTY, MIESZKANIA. GOTÓWKA!!! 600404554 grz.wicik@gmail.com
    Tel.: 600404554
  • MOTORYZACJA | sprzedaż
    SPRZEDAM SAMOCHÓD CAMPINGOWY FIAT DUCATO MOBILVETTA, r. 2010, stan idealny - 608 806 408
  • SPRZEDAŻ | różne
    SPRZEDAM UŻYWANY PIEC KONWEKCYJNY Kuppersbusch - 608 806 408.
  • IMPREZY OKOLICZNOŚCIOWE
    KOŚCIELISKO - RESTAURACJA PRZYJMIE ZLECENIA NA: WESELA, KOMUNIE, CHRZCINY, IMPREZY OKOLICZNOŚCIOWE. Możliwość noclegów. 608 806 408, www.czteryporyroku.pl
  • PRACA | dam
    ZATRUDNIĘ OSOBĘ DO PRAC MARKETINGOWYCH, OBSŁUGI FACEBOOKA I INSTAGRAMA - 608 806 408.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA CIEPŁE, PRZYJEMNE MIESZKANIE W CENTRUM NOWEGO TARGU. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    NOWY TARG CENTRUM UL. KRZYWA DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY: 110m2. WSZYSTKIE ODBIORY. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA LOKAL POD GABINETY, BIURA - NOWY TARG, ul. KRZYWA - SUPER LOKALIZACJA. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam bez pośredników atrakcyjną działkę budowlaną o powierzchni 30 ar, położoną w malowniczej okolicy w Skawie Górnej. Działka dobrze nasłoneczniona, z dogodnym dojazdem. Idealna lokalizacja na dom jednorodzinny. 320.000 zł Cena do negocjacji. 787828328
    Tel.: 787828328
  • PRACA | dam
    Sklep Spożywczy "U Mietka" Zakopane, Jaszczurówka zatrudni SPRZEDAWCĘ. Mile widziane doświadczenie. 570 644 318
  • PRACA | dam
    PIEKARNIA W ZAKOPANEM ZATRUDNI: PIEKARZA PIECOWEGO I PANIĄ DO KROJENIA I PAKOWANIA PIECZYWA. 602 759 709
  • USŁUGI | budowlane
    USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
  • PRACA | dam
    PRACA W RESTAURACJI W ZAKOPANEM DLA UCZNIÓW, STUDENTÓW na umowę zlecenie. 601 533 566, 18 20 64 305
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam bardzo dobrze prosperujący TARTAK (województwo opolskie) tel.600 832 298 tartakwygoda@gmail.com.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam DZIAŁKĘ (nr 6264) W SZAFLARACH, 22 ary. Cena 90.000 zł. 517 625 354.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
  • MATRYMONIALNE
    WDOWIEC lat 70, pozna wdowę lub samotną panią. 606 689 441.
  • USŁUGI | budowlane
    OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
  • MOTORYZACJA | sprzedaż
    HYUNDAI TUCSON 2004, 5000 zł. 505 429 375.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam 2 HEKTARY POLA i DZIAŁKĘ 20 AR. 505 429 375.
  • MOTORYZACJA | sprzedaż
    MITSHUBISHI OUTLANDER 2,2 DI-D, 4X4, r.p.2014, przebieg 224 tys. km, I właściciel, bogata wersja Intense Plus, dodatkowo kpl. kół zimowych z felgami, zdejmowany hak,oryginalny bagażnik dachowy. 605 564 270.
  • USŁUGI | budowlane
    Wykończenia Wnętrz/Remonty/Zakopane. 794 964 176 Kacper.piczura@gmail.com
    Tel.: 794
  • USŁUGI | inne
    WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DZIAŁKA BUDOWLANA - ŁOPUSZNA, uzbrojona, z widokiem na góry. 506 525 884.
  • USŁUGI | budowlane
    BUDOWY DOMÓW OD PODSTAW, DACHY, ELEWACJE. 608 729 122.
  • SPRZEDAŻ | różne
    Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. Tel. 793 887 893
  • SPRZEDAŻ | różne
    NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
  • BIZNES
    Sprzedam tanio - z wypożyczalni NARTY, BUTY I KIJKI. 662 370 510.
  • SPRZEDAŻ | różne
    DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
2025-01-14 22:00 Tak były widoczne Tatry z Bieszczadów 2025-01-14 21:30 Strażacy prowadzili ewakuację kolejki krzesełkowej 2025-01-14 21:00 Nowotarska Spółdzielnia walczy z podrzucaniem śmieci. Kupiła fotopułapkę 2025-01-14 20:30 Trute jest już samodzielną wsią 2025-01-14 20:01 Bestialstwo. Porzucone szczenięta w zawiązanym worku przy drodze (WIDEO) 3 2025-01-14 19:30 Burmistrz Szczawnicy apeluje: Nie niszczcie trasy narciarskiej (WIDEO) 1 2025-01-14 19:17 Pożar w Rdzawce 2025-01-14 19:00 Zmiana szefa nowotarskiej policji 2025-01-14 18:38 Jechał po alkoholu i miał nieodśnieżony samochód 1 2025-01-14 18:02 Paulina Martini i Stan Breckenridge gwiazdami Charytatywnego Balu TIG 2 2025-01-14 17:31 W środę będzie sucho w kranach na Szeligówce, ale nie przez cały dzień 2025-01-14 17:00 Spotkaj się z ratownikami GOPR na Babiej Górze 2025-01-14 16:48 Kolorowy zachód słońca zapowiada nadciągające opady śniegu 3 2025-01-14 16:30 Zbierz drużynę i staw czoła przygodzie. Gra terenowa "Cień Ragnaroku" już w niedzielę 2025-01-14 16:06 Turniej Tenisa Stołowego o Puchar Dyrektora MOSiR w Zakopanem 2025-01-14 16:00 Piękny poranek na Nosalu, ale nadciąga zmiana pogody (WIDEO) 2025-01-14 15:02 Czym kierować się podczas wyboru eleganckiego zegarka męskiego? 2025-01-14 15:00 Psy z nowotarskiego schroniska czekają na Was! 3 2025-01-14 13:50 Nowy Targ tonie dziś w smogu 2 2025-01-14 13:30 Kolędowe wieczory pod Giewontem 2025-01-14 13:00 Ferie w Zakopanem. Wiele atrakcji pod Giewontem 5 2025-01-14 12:30 Strażacy na stoku. Zapisy do Ogólnopolskich Mistrzostw Strażaków OSP w Narciarstwie Alpejskim i Snowboardzie 2025-01-14 12:00 GOPR przypomina o objawach hipotermii 2025-01-14 11:30 V Kolędowanie w Sercu Podhala 2025-01-14 11:24 Błyskawiczna rozbiórka na Krupówkach, przyczyną nie był smród nieświeżych oscypków 6 2025-01-14 11:00 Policjanci zapobiegli tragedii. Uratowali mężczyznę przed zamarznięciem 1 2025-01-14 10:00 Maszyny poszły w ruch, na ścieżkach rowerowych powstają trasy narciarskie 3 2025-01-14 09:01 Tak wstawało dziś słońce nad Tatrami 2025-01-14 07:58 Władze się zmieniają, a chodnik na Kasprowicza bez zmian 21 2025-01-13 21:29 Wielka Krokiew rozświetlona. Ostatnie przygotowania przed Pucharem Świata 1 2025-01-13 21:00 Jedenasta edycja Pucharu Zakopanego w narciarstwie alpejskim (ZDJĘCIA) 3 2025-01-13 20:33 Strażacy uwolnili lisa, którego łapa utknęła w betonowych płytach 7 2025-01-13 20:15 Wszystkie serca dla Zuzi. Ponad 15 tys. zł zebrane na koncercie charytatywnym (ZDJĘCIA, WIDEO) 2025-01-13 19:43 Kłopoty z nagłośnieniem koncertu Małej Armii Janosika w Rabce 2 2025-01-13 19:10 "100 lat polskiego narciarstwa". Pokaz filmu 2025-01-13 18:59 Obrodziło Maryśkami 1 2025-01-13 18:33 W Ludźmierzu zaginął pies rasy pitbull 2 2025-01-13 18:17 Recytacje i gawędziarstwo w Lipnicy Wielkiej 2025-01-13 17:57 Tedi się odnalazł 2025-01-13 17:30 Pamiętajmy, aby dokładnie odśnieżyć samochód! Grozi nam wysoki mandat 5 2025-01-13 16:42 Burmistrz szoferem, kto chętny na przejażdżkę mercedesem rodem z lat 30? 23 2025-01-13 15:58 Tak pięknie zrobiło się na Kasprowym, gdy wyszło słońce (ZDJĘCIA) 2025-01-13 15:00 Niech rocek będziy pogodny, syty, a nie głodny 2025-01-13 14:00 W Nowym Targu można już biegać na nartach! 2025-01-13 13:15 Przestało sypać, ale większość dróg biała. Uważajcie 7 2025-01-13 13:05 Te psy biegają w okolicach Zuberca w Tatrach Słowackich 1 2025-01-13 12:30 Trzeci stopień zagrożenia lawinowego w Tatrach 2025-01-13 11:51 Kierowca Ubera użył gazu pieprzowego. Przyjechała policja 2025-01-13 10:59 Zator na potoku w Łopusznej 1 2025-01-13 09:59 Nowy Targ też pod śniegiem. Trwa odśnieżanie (ZDJĘCIA) 1
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2025-01-14 22:44 1. A cóż to się dzieje, wykańczanie konkurencji? Czy tez ZCK znalazło sposób na poróżnienie dogadanych rodzinnie dzierżawców stoisk, aby ich w czerwcu oskubać na przetargu? Kto da więcej! Stoisko numer 6 zawsze wysoko mierzy, siódemce też nić nie brakuje. 2025-01-14 22:28 2. Takiego to za yaya i na drzewo. Trzeba jednak Putina w Polsce, bo z tymi sankcjami na gaz, to politycy wychodzą na durnia. Życie wszystko weryfikuje, czekam jak podrożeją bilety w komunikacji warszawskiej. 2025-01-14 22:15 3. Panie Burmistrz, czy jest alternatywne dojście piesze do Czerwonego Klasztoru? 2025-01-14 21:34 4. Ja jako były partyzant powiem. Wielki szacun dla Pan Wałęsy. Po zasadniczej szkole w ubranku w pracy kwasoodpornym "wyportkował" żydokomunę, komunistów i całą tą hołotę ,zwaną przez Pana Gierka i tych co przespali stan wojenny. Gość został Prezydentem Polski, wielki szacun. Reszta rządzących to nicość, jak nie układy , Ukraińcami ponad mogiłami to układy z UE. 2025-01-14 21:29 5. Ochłoń Zbooj. Nie mówię że adopcja dziecka jest prosta. Sugeruję, że już kolejny artykuł dotyczy adoptowania zwierząt, natomiast ani jednego nie widziałem promującego adopcję dzieci. Ja wiem że większości łatwiej adoptować zwierzaka, bo to mniej obowiązków. Ale może warto wspomnieć też ten temat który poruszyłem. 2025-01-14 20:42 6. Przecież tutaj to normalne, że koty się topi, a psów smalec. 2025-01-14 20:13 7. kogoś takiego powinni tak samo zapakować w worek i zostawić koło drogi 2025-01-14 19:32 8. A może by tak dać pracę przy odśnieżaniu tym co po obiady na nowotarskiej stoją ,na jedzenie też trzeba zarobić Oczywiście oferta do tych młodych i sprawnych co hętnie z kuchni korzystają 2025-01-14 19:14 9. Tia,ale pewna kobitka jakiś czas temu kupiła uprawnienia i jeździ autem nie znając przepisów ruchu drogowego,to już mały pikuś.Zeby było śmieszniej,znaków drogowych ni w ząb nie kuma. 2025-01-14 19:07 10. Nawet gdyby ten chodnik był odśnieżony (jak w wielu miejscach w mieście), to BEZMYŚLNY KIEROWCA który odśnieża ulice, jedzie tak szybko, że cały brudny, zasolony snieg z ulicy zrzuca na chodnik!!! Nie widzicie tego?!
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama