Śmierć ich przywiodła

- Wydanie tej książki przyspieszyło koszmarne doświadczenie ostatniego trzylecia - mówił podczas piątkowego spotkania w Ratuszu prof. Tadeusz Trajdos, nawiązując do niedawnej pandemii. Jednocześnie podkreślał, że takie zjawiska powtarzają się od zarania dziejów. - Ta książka opisuje wysiłki, to, w jaki sposob próbowano się uchronić przed śmiercionośną strzałą zarazy - mówił autor, z którym spotkanie prowadziła Barbara Zgama.

Ludzie szukali ratunku w wotywnej modlitwie i darze. Świętymi, którzy mieli chronić nas przed epidemiami, byli Sebastian, Roch i Rozalia.  Trajdos w swojej publikacji analizuje ich  przedstawienia w malarstwie i rzeźbie sakralnej - na obrazach ołtarzowych, malowidłach ściennych; figurkach w kapliczkach przydrożnych; figurach w kościołach, na płaskorzeźbach, od drugiej połowy XVII w. do końca XIX w.

- W istocie ta książka jest nie o patronach, ale o ludzkiej bezsilności. Opowiada jak potwornej odporności psychicznej było potrzeba, żeby przetrwać zarazę - mówił prof. Trajdos w Ratuszu. - Ludzie zamykali się w domach, zasłaniali fosami, murami, a do tych, którzy się zbliżali i mogli ich zarazić - strzelali - opowiadał autor ubolewając jednocześnie, że dziś ludzie nie potrafią się już bać, bagatelizują zło i zagrożenia. Zatracili instynkt samozachowawczy. Jako przykład takiego działania przypomniał początki pandemii i wysłanie przez rząd samolotów po "beztroskich turystów", którzy mimo tego, że wiadomo było już o zagrożeniu wirusem, pojechali w Alpy na narty a potem z Włoch przywieźli śmiercionośnego wirusa, którym zarażali innych. - Gdyby to wydarzyło się w XVIII w. już by tam musieli zostać, sami podjęli decyzję o jeździe na teren zakażony - mówił prof. Trajdos. - Człowiek, który myśli, że nie ma czego się bać, stoi na krawędzi przepaści.

Kult patronów morowych zaczął gasnąć już w ostatnim ćwierczwieczu XIX w., nie tylko - jak podkreśla autor - na Orawie. Odkrycia kolejnych szczepów bakterii, rozpoznanie wirusów, produkcja szczepionek, antybiotyków, wszystko to stłumiło w ludziach lęk egzystencjalny.

Drugi Sobór Watykański okroił i wytrzebił tradycyjny kult świętych. - Dawniej były procesje błagalne, masowe, z wizerunkami świętych. Roch miał swoje kościoły. W XX w. z horyzontu myślowego przeciętnego wiernego zniknęli św. Sebastian, Roch czy Rozalia - przekonuje prof. Trajdos. - Żaden z księży na Orawie, z którymi rozmawiałem, podczas tej upiornej trzyletniej pandemii, nie zrobił żadnego dodatkowego nabożeństwa, by jak za dawnych czasów  prosić o ochronę - podkreślał.

Trajdos uważa, że mimo fenomenalnego poziomu nauki i techniki współczesne  społeczeństwo jest bardziej bezbronne wobec zarazy niż w przeszłości. Jest bowiem podatne na tandetną propagandę systemu, nastawione konsumpcyjnie i zabawowo, wiecznie roszczeniowe.

- Moje wnioski są rozpaczliwe, reagujemy w sposób kompletnie patologiczny, bagatelizujemy zło i zagrożenia - mówił prof. Trajdos. - Moja książka jest głęboko pesymistyczna, bez "happy endzików" i uśmieszków - dodaje.

...

Spotkanie w Ratuszu uświetnił występ Sylwii Basty „Silvana”. Spotkanie zorganizowało Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Nowym Targu, które jest wydawcą książki, a także Muzeum Podhalańskie i Orawska Biblioteka Publiczna w Jabłonce.

...