2025-04-27 19:00:54

Reklama

Rabka Zdrój

Historia spisana na plebanii

Reklama

Umierając, Józef Zubrzycki, właściciel Rabki, zostawił po sobie 7 tysięcy litrów alkoholu - czego to się człowiek nie dowie z kronik parafialnych...

Barbara Słuszkiewicz, historyk, badaczka dawnych dokumentów, wieloletnia szefowa Archiwum Państwowego w Nowym Targu, a jednocześnie - mieszkanka Rabki, przeanalizowała księgi parafialne rabczańskiego probostwa, spisane w latach 1776-1850. Z pozoru te kroniki zawierają głównie skąpe dane na temat chrztów, ożenków i zgonów. Jednak wytrawny badacz i znawca historii potrafi z oschłych urzędowych zapisów wyczytać o wiele więcej.

- Nie ma drugiego materiału, który by pokazywał takie szczegóły z życia lokalnego środowiska. Dowiadujemy się jaka była hierarchia stanowa. Dowiadujemy się o sukcesach mieszkańców. Ale też o pożarach, nieszczęściach. W księgach jest informacja o przyczynach zgonu. Wiemy, że ktoś popełnił samobójstwo, ktoś inny utonął, a kolejnego przygniotło drzewo - zaznacza badaczka.

Rabka była położona na w Galicji Zachodniej, na terenie zaboru austriackiego. Administracja Habsburgów przywiązywała wiele wagi do sposobu prowadzenia dokumentów. Wprowadziła - dla celów fiskalnych - obowiązkową numerację wszystkich budynków. Księża prowadzący księgi parafialne nie mieli swobody wypowiedzi. Musieli prowadzić dokumentację zgodne z wytycznymi dworu cesarskiego. Księgi były kontrolowane przez Austriaków. Za odstępstwa zaborca nakładał kary finansowe. W rabczańskich księgach znalazła się wzmianka o karze w wysokości dwóch złotych reńskich, jaką musiało uiścić probostwo właśnie za nieprawidłowości związane z zapisami w księgach. Księża byli też zobowiązani przez administrację austriacką do odczytywania z ambony różnych urzędowych komunikatów.

Na przełomie XVIII i XIX wieku Rabka była własnością rodziny magnackiej Wielopolskich. Do nich należały także rozległe dobra sandomierskie, Żywiec, Sucha. Józef Zubrzycki w 1776 był tu zarządcą, notariuszem. W 1825 roku odkupił za 330 tys. złotych reńskich klucz rabczański złożony siedmiu wsi. Umierając Józef Zubrzycki zostawił po sobie 7 tysięcy litrów alkoholu - o tym też wspominają skrupulatnie parafialne zapisy…

Obszar Rabki był administracyjnie podzielony na „niwy”. Każda zawierała kilkanaście ról. Nazwy ról były nadawane od nazwisk właścicieli. Niwa „Krzywoń”, zawierała dwór i dwa młyny. Niwa "Dzielec" rozpościerała się od Zaborni do Skomielnej. Dalej była niwa „Kamionka” i niwa „Bania” rozciągająca się od Słonego do Słonki. Plebańska Niwa była położona pomiędzy Słonką a Poniczanką.

Dzięki wymuszonej przez zaborców skrupulatności możemy się dziś dowiedzieć, że w 1726 w Rabce mieszkało 180 osób. Było tu zaledwie 40 domów. Księgi metrykalne zawierają też sporządzone na zlecenie rządu cesarskiego dla celów fiskalnych dokładne mapy z zarysami i numerami wszystkich budynków z wyszczególnieniem tego, z jakiego budulca zostały wykonane. Jest też spis mieszkańców z wyszczególnieniem ich profesji. Jak się okazuje część ówczesnych mieszkańców posiadała własne grunty.

Ciekawostką jest, że początkowo chłopi nie mieli swobody ożenku. Mogli się żenić tylko w obszarze siedmiu wsi tworzących dominimum (Rabka, Chabówka, Skomielna, Zaryte, Rdzawka, Słone, Ponice). Swobodę ożenku zaborca wprowadził dekretem cesarskim. Nie był to zresztą jedyny z łaskawych dla mieszkańców gestów zaborczych rządów. Cesarzowa Maria Teresa wprowadziła zakaz zatrudniania dzieci we dworze.

Pod koniec osiemnastego stulecia w Rabce mieszkało bardzo niewiele osób wyznania mojżeszowego. W 1800 roku żyło w Rabce dwudziestu Żydów. W kolejnych latach zaczęło ich przybywać. Te informacje również zostały zawarte w parafialnych księgach za sprawą administracji cesarskiej, która nakazała rejestrację wszystkich Żydów.

Księgi metrykalne zawierają także informacje na temat rekrutów do cesarsko-królewskiej armii. Do służby byli powoływani mężczyźni, którzy ukończyli 18 lat życia. Księgi parafialne skrupulatnie odnotowywały wszystkie osoby, które z wojska wracały. Rejestr poległych i zaginionych nie był prowadzony. W rabczańskich księgach metrykalnych zostały uwzględnione losy 35 osób wcielonych do armii i zwolnionych ze służby. Służba frontowa miała trwać 3 lata. Kolejne siedem lat rekrut miał spędzić na tyłach. Jednak w praktyce żołnierze wracali w rodzinne strony nawet i po 20 latach, jako 40-latkowie.

Kroniki parafialne wymieniają szereg profesji mieszkańców Rabki. O ile grubarz (grabarz), czy organista specjalnie nie intrygują, o tyle już justycjariusz (zajmował się sądownictwem, rozstrzygał sprawy policyjne, cywilne, prowadził śledztwa), czy mandatariusz (odpowiednik żandarma) działają na wyobraźnię. W dominium był też zatrudniony chirurg (mieszkał na Gilówce) i akuszerki (musiały być mężatkami, a za odbieranie porodów otrzymywały pieniądze). We dworze pierwsze skrzypce grał ekonom, a odrabiania pańszczyzny doglądał karbowy.

Zwykli mieszkańcy, którzy nie posiadali własnej ziemi, byli nazywani zagrodnikami. Także oni trudnili się najczęściej rzemiosłem. W Rabce było wielu garncarzy, cieśli. Byli także karczmarze, browarnik (zaopatrywał szynkownie), młynarze i tracz (właściciel tartaku).

W Rabce u schyłku osiemnastego wieku działał też samorząd. Wójta spośród trzech kandydatów wybierał dziedzic. Kadencja trwała 3 lata. Urząd mieścił się we dworze i miał własną pieczęć. Wójtowie pobierali podatki tzw. podymne i czuwali nad poborem żołnierzy.

Relację ze swej żmudnej i wnikliwej analizy zapisów parafialnych ksiąg Barbara Słuszkiewicz przedstawiła podczas specjalnego wykładu w Galerii Pod Aniołem.

Marek Kalinowski

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

zabiorca 2025-04-28 11:03:28

"Dzięki wymuszonej przez zaborców skrupulatności możemy się dziś dowiedzieć, że w 1726 w Rabce mieszkało 180 osób" - w 1726 roku nie było zaborów, oj, ktoś nie uważał na lekcjach historii

henek 2025-04-28 09:07:04

"od Slonego do Slonki".
Zaraz, zaraz.

Reklama

Galerie

Sośnica ruszyła po rozbudowie i modernizacji

Wiosenna Szczawnica

Palace, Katownia Podhala i brama do Auschwitz

Cały świat Zofii Szwajnos

Przystań na Kamieńcu rośnie dzień po dniu

Szczęśliwa trzynastka, czyi Miś Zakopiański wybrany

Morskie Oko okiem młodych artystów

W sąsiedztwie Domu Doktora

Młodzi artyści i ich wizje kubizmu

Hasior - rekonesans w Czerwonym Dworze

Zawody Koziołka Matołka 2025

Aukcja dla Domu Doktora

Cześć i chwała żołnierzom wyklętym

Drań Witkacy na nas patrzy

Odważnej Estery Karp wyprowadzanie z zapomnienia

Tomasz Gluziński i jego twórczość w Opolance

Dzień Babci i Dziadka w SP Ciche 1

Dom Doktora powstaje po pożarze

Otwarcie 31. Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży w Sportach Zimowych

Świat dorożek i powozów na Podhalu

Urodzinowy Chasior u Hasiora

WOŚP na Chotarzu w Kościelisku

Śleboda Józefa Koszarka w Okszy

Premierowa "Wdowa po sołtysie"

Kolędy i pastorałki w Miejskiej Galerii Sztuki

Noworoczne kolędowanie w Czerwony Dworze

Święto gwary w Białym Dunajcu

Cudnej mimozie - wstrętna pokrzywa, czyli duch Makuszyńskiego w Opolance

Halina Rząsa - dokumentalistka pra-ekologii

"Widziałam Joannę" Mariusza Koperskiego w Gwarno

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam BACÓWKĘ, nowo wybudowaną na Sralówkach. 515 503 494, 18 265 39 77.
PRACA | szukam
Zlecę sprzątanie pokoji, więcej informacji pod tel.513336088. 513336088 helena.nedza.chotarska@gmail.com
Tel.: 513336088
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE PODDASZY WEŁNĄ MINERALNĄ, ADAPTACJA PODDASZY, ZABUDOWA GK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
KOMPLEKSOWE WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, MALOWANIE, PANELE, MONTAŻ DRZWI, ŁAZIENKI, ZABUDOWY GK. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | budowlane
SPRZEDAŻ KRUSZYWA RZECZENGO - ŻWIR, PIASEK, CEMENT, GRYZ (SPÓŁA). TRANSPORT. 503 532 680.
PRACA | dam
OPIEKA NAD SENIOREM 1-2h dziennie do południa. Krupówki. 604 171 837.
PRACA | dam
Zatrudnię pracowników budowlanych, ekipy, podwykonawców. 601 508736.
PRACA | dam
Restauracja Górska do uzupełnienia zespołu poszukuje osoby na stanowisko: KUCHARZ. Oferta pracy tylko dla kucharza z doświadczeniem zawodowym. Praca na pełen etat , bardzo dobre warunki pracy. Więcej informacji pod numerem :. 518 259 536 www.restauracjagorska.pl rest.gorska@gmail.com
Tel.: 518
PRACA | dam
Wspólnota Mieszkaniowa INFINIUM - Aleje 3 Maja 5 w Zakopanem - POSZUKUJE FIRMY ŚWIADCZĄCEJ USŁUGI SPRZĄTANIA BUDYNKU (klatki schodowe, korytarze, itp.) ORAZ TERENU ZEWNĘTRZNEGO. Kontakt w sprawie zakresu do złożenia oferty tel. 889 18 91 54 - zarządca nieruchomości.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Białka Tatrzańska -sprzedam działke z pozwoleniem na budowę , bardzo dobra lokalizacja 660797241 b12.pl.
PRACA | dam
Stacja Narciarska Suche zatrudni Kierownika z doswiadczeniem i zamiłowaniem do Narciastwa praca całoroczna. 606835437 apartamenty@dw-jedrol.pl
Tel.: 606835437
PRACA | dam
Przyjmę UCZNIA NA PRAKTYKĘ W ZAWODZIE SPRZEDAWCA. 889 694 718.
PRACA | dam
WIZY USA, WYJAZDY, ZIELONA KARTA. 501 809 644
PRACA | dam
Przyjmę do pracy do sklepu spożywczego na 1/2 etatu możliwość przyuczenia. Nowy Targ kontakt telefoniczny 500289160. 500289160
Tel.: 500289160
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Białka Tatrzańska ---sprzedam działke 1,4 hektara w jednym kawałku z dojazdem 660797241.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam bez pośredników DZIAŁKĘ W JORDANOWIE 1500 m2, widokową, częściowo uzbrojoną. Teren zabudowań jednorodzinnych i zagrodowych. 728 710 702, 605 879 327.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Dom Lipnica Mała z działka 11 arów sprzedam 660797241 b12.pl.
USŁUGI | budowlane
Malowanie ,szpachlowanie ,ścianki sufity podwieszane , solidnie,szybko. 508441711
Tel.: 508441711
PRACA | dam
Pracownik budowlany. Firma budowlana poszukuje pracownika budowlanego na terenie: Zakopane, Nowy Targ, Białka Tatrzańska, Bukowina. 602493811
Tel.: 602493811
PRACA | dam
SPRZĄTANIE APARTAMENTÓW W KOŚCIELISKU, PRACA STAŁA UMOWA O PRACĘ/ZLECENIE. 698954671 www.osadawidokowa.pl d.zacharko@gorskagrupa.pl
Tel.: 698954671
SPRZEDAŻ | różne
AD BLUE - Z DYSTRYBUTORA - STACJA PALIW PAPI SERVICE, ZAKOPANE - SPYRKÓWKA 4. WYGODNE TANKOWANIE, NAJLEPSZE CENY! Tel. 18 20 17 467. www.papiservice.pl
NAUKA
Niepubliczne Przedszkole Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny w Zakopanem przy ul. Krzeptówki Potok 12 zaprasza dzieci w wieku 2,5 - 3 lata. Zapewniamy: świetną bazę lokalową, własną kuchnię, doświadczoną kadrę, przystępne ceny. Zapraszamy do kontaktu mailowego: przedszkolemisjonarki@gmail.com lub telefonicznego 690 124 554
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, ŁAZIENKI, MALOWANIE. 798 476 308.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDEGO MERCEDESA SPRINTERA. 531 666 333.
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA W MURZASICHLU 19 arów, kameralna. 517 018 380
SPRZEDAŻ | różne
NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. Tel. 793 887 893
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.