Reklama

2025-04-27 19:00:54

Reklama

Rabka Zdrój

Historia spisana na plebanii

Reklama

Umierając, Józef Zubrzycki, właściciel Rabki, zostawił po sobie 7 tysięcy litrów alkoholu - czego to się człowiek nie dowie z kronik parafialnych...

Barbara Słuszkiewicz, historyk, badaczka dawnych dokumentów, wieloletnia szefowa Archiwum Państwowego w Nowym Targu, a jednocześnie - mieszkanka Rabki, przeanalizowała księgi parafialne rabczańskiego probostwa, spisane w latach 1776-1850. Z pozoru te kroniki zawierają głównie skąpe dane na temat chrztów, ożenków i zgonów. Jednak wytrawny badacz i znawca historii potrafi z oschłych urzędowych zapisów wyczytać o wiele więcej.

- Nie ma drugiego materiału, który by pokazywał takie szczegóły z życia lokalnego środowiska. Dowiadujemy się jaka była hierarchia stanowa. Dowiadujemy się o sukcesach mieszkańców. Ale też o pożarach, nieszczęściach. W księgach jest informacja o przyczynach zgonu. Wiemy, że ktoś popełnił samobójstwo, ktoś inny utonął, a kolejnego przygniotło drzewo - zaznacza badaczka.

Rabka była położona na w Galicji Zachodniej, na terenie zaboru austriackiego. Administracja Habsburgów przywiązywała wiele wagi do sposobu prowadzenia dokumentów. Wprowadziła - dla celów fiskalnych - obowiązkową numerację wszystkich budynków. Księża prowadzący księgi parafialne nie mieli swobody wypowiedzi. Musieli prowadzić dokumentację zgodne z wytycznymi dworu cesarskiego. Księgi były kontrolowane przez Austriaków. Za odstępstwa zaborca nakładał kary finansowe. W rabczańskich księgach znalazła się wzmianka o karze w wysokości dwóch złotych reńskich, jaką musiało uiścić probostwo właśnie za nieprawidłowości związane z zapisami w księgach. Księża byli też zobowiązani przez administrację austriacką do odczytywania z ambony różnych urzędowych komunikatów.

Na przełomie XVIII i XIX wieku Rabka była własnością rodziny magnackiej Wielopolskich. Do nich należały także rozległe dobra sandomierskie, Żywiec, Sucha. Józef Zubrzycki w 1776 był tu zarządcą, notariuszem. W 1825 roku odkupił za 330 tys. złotych reńskich klucz rabczański złożony siedmiu wsi. Umierając Józef Zubrzycki zostawił po sobie 7 tysięcy litrów alkoholu - o tym też wspominają skrupulatnie parafialne zapisy…

Obszar Rabki był administracyjnie podzielony na „niwy”. Każda zawierała kilkanaście ról. Nazwy ról były nadawane od nazwisk właścicieli. Niwa „Krzywoń”, zawierała dwór i dwa młyny. Niwa "Dzielec" rozpościerała się od Zaborni do Skomielnej. Dalej była niwa „Kamionka” i niwa „Bania” rozciągająca się od Słonego do Słonki. Plebańska Niwa była położona pomiędzy Słonką a Poniczanką.

Dzięki wymuszonej przez zaborców skrupulatności możemy się dziś dowiedzieć, że w 1726 w Rabce mieszkało 180 osób. Było tu zaledwie 40 domów. Księgi metrykalne zawierają też sporządzone na zlecenie rządu cesarskiego dla celów fiskalnych dokładne mapy z zarysami i numerami wszystkich budynków z wyszczególnieniem tego, z jakiego budulca zostały wykonane. Jest też spis mieszkańców z wyszczególnieniem ich profesji. Jak się okazuje część ówczesnych mieszkańców posiadała własne grunty.

Ciekawostką jest, że początkowo chłopi nie mieli swobody ożenku. Mogli się żenić tylko w obszarze siedmiu wsi tworzących dominimum (Rabka, Chabówka, Skomielna, Zaryte, Rdzawka, Słone, Ponice). Swobodę ożenku zaborca wprowadził dekretem cesarskim. Nie był to zresztą jedyny z łaskawych dla mieszkańców gestów zaborczych rządów. Cesarzowa Maria Teresa wprowadziła zakaz zatrudniania dzieci we dworze.

Pod koniec osiemnastego stulecia w Rabce mieszkało bardzo niewiele osób wyznania mojżeszowego. W 1800 roku żyło w Rabce dwudziestu Żydów. W kolejnych latach zaczęło ich przybywać. Te informacje również zostały zawarte w parafialnych księgach za sprawą administracji cesarskiej, która nakazała rejestrację wszystkich Żydów.

Księgi metrykalne zawierają także informacje na temat rekrutów do cesarsko-królewskiej armii. Do służby byli powoływani mężczyźni, którzy ukończyli 18 lat życia. Księgi parafialne skrupulatnie odnotowywały wszystkie osoby, które z wojska wracały. Rejestr poległych i zaginionych nie był prowadzony. W rabczańskich księgach metrykalnych zostały uwzględnione losy 35 osób wcielonych do armii i zwolnionych ze służby. Służba frontowa miała trwać 3 lata. Kolejne siedem lat rekrut miał spędzić na tyłach. Jednak w praktyce żołnierze wracali w rodzinne strony nawet i po 20 latach, jako 40-latkowie.

Kroniki parafialne wymieniają szereg profesji mieszkańców Rabki. O ile grubarz (grabarz), czy organista specjalnie nie intrygują, o tyle już justycjariusz (zajmował się sądownictwem, rozstrzygał sprawy policyjne, cywilne, prowadził śledztwa), czy mandatariusz (odpowiednik żandarma) działają na wyobraźnię. W dominium był też zatrudniony chirurg (mieszkał na Gilówce) i akuszerki (musiały być mężatkami, a za odbieranie porodów otrzymywały pieniądze). We dworze pierwsze skrzypce grał ekonom, a odrabiania pańszczyzny doglądał karbowy.

Zwykli mieszkańcy, którzy nie posiadali własnej ziemi, byli nazywani zagrodnikami. Także oni trudnili się najczęściej rzemiosłem. W Rabce było wielu garncarzy, cieśli. Byli także karczmarze, browarnik (zaopatrywał szynkownie), młynarze i tracz (właściciel tartaku).

W Rabce u schyłku osiemnastego wieku działał też samorząd. Wójta spośród trzech kandydatów wybierał dziedzic. Kadencja trwała 3 lata. Urząd mieścił się we dworze i miał własną pieczęć. Wójtowie pobierali podatki tzw. podymne i czuwali nad poborem żołnierzy.

Relację ze swej żmudnej i wnikliwej analizy zapisów parafialnych ksiąg Barbara Słuszkiewicz przedstawiła podczas specjalnego wykładu w Galerii Pod Aniołem.

Marek Kalinowski

Zostań Patronem Tygodnika Podhalańskiego.

Reklama
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
zabiorca 2025-04-28 11:03:28
"Dzięki wymuszonej przez zaborców skrupulatności możemy się dziś dowiedzieć, że w 1726 w Rabce mieszkało 180 osób" - w 1726 roku nie było zaborów, oj, ktoś nie uważał na lekcjach historii
henek 2025-04-28 09:07:04
"od Slonego do Slonki".
Zaraz, zaraz.

Reklama
  • ANTYKI
    Do sprzedania PIĘKNY ANTYK - KREDENS ORZECHOWY W OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO. Rozmiar 200 × 160 x 67. Cena do negocjacji. Odbiór: Zakopane. Kontakt: podhale2025@onet.pl
  • PRACA | dam
    PRODUCENT ŻYWNOŚCI w Zakopanem zatrudni PRZEDSTAWICIELA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
  • SPRZEDAŻ | różne
    Sprzedam piękny STóŁ KONFERENCYJNO-BILARDOWY (10 osób) z krzesłami. Wymiary stołu: 280 x 150 x 82. Cena do negocjacji. Odbiór: Zakopane. Kontakt: podhale2025@onet.pl
  • BIZNES
    POSIADAM LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110 m2 w Nowym Targu, ul. Krzywa - NAWIĄŻĘ WSPÓŁPRACĘ. 608 806 408
  • PRACA | dam
    ZLECĘ REMONT DUŻEGO DACHU Z WYMIANĄ POKRYCIA. 608 806 408
  • PRACA | dam
    ZLECĘ WYKONANIE POKRYCIA BLACHĄ TRZECH DOMÓW w ZAKOPANEM. 608 806 408
  • PRACA | dam
    NAWIĄŻĘ WSPÓŁPRACĘ Z BRYGADĄ BUDOWLANĄ - WYKOŃCZENIE TRZECH DOMÓW w ZAKOPANEM. 608 806 408
  • PRACA | dam
    ZATRUDNIĘ DO PRAC REMONTOWO-PORZĄDKOWYCH PRZY PENSJONACIE. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110m2 W CENTRUM NOWEGO TARGU, UL. KRZYWA. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    ZAKOPANE - KOŚCIELISKO DO WYNAJĘCIA MIESZKANIA 35-38m2. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    Do wynajęcia MIESZKANIE 2-pokojowe, blok, Zakopane ul. Orkana - NA DŁUŻEJ - 731 959 074.
  • USŁUGI | budowlane
    TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
  • PRACA | dam
    Zatrudnię pracownika budowlanego ZBROJARZ DEKARZ. 601 508736.
  • PRACA | dam
    Przyjmę CIEŚLI DACHOWYCH, DEKARZY, POMOCNIKA DEKARZA. 608729122.
  • PRACA | dam
    Przyjmę MURARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
  • USŁUGI | inne
    WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
  • USŁUGI | budowlane
    BRUKARSTWO, ODWODNIENIA - tanio, solidnie. 512 345 109.
  • KUPNO
    OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
  • PRACA | dam
    POTRZEBNA OPIEKA NAD SENIORKĄ 93 lata. W dobrej kondycji fizycznej, chodząca. Ze względu na otępienie wymaga towarzystwa i nadzoru. Oferujemy zamieszkanie okresowo (co 6-8 tygodni) w Zakopanem i w Zielonce pod Warszawą. Warunki pracy i płacy do uzgodnienia. Zgłoszenia na adres mailowy: opieka@intermedix.pl lub telefonicznie: Elżbieta, 692-306-329 (tylko wieczorem po 18:30).
  • PRACA | dam
    Zatrudnimy POKOJOWĄ do sprzątania apartamentów w Białce Tatrzańskiej. Oferujemy stabilne zatrudnienie i atrakcyjne wynagrodzenie. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt pod numerem +48 504428461.
  • SPRZEDAŻ | zwierzęta
    SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
  • USŁUGI | budowlane
    FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
  • PRACA | dam
    NIEMCY: murarz, cieśla, malarz, ocieplenia, elekryk, spawacz, operator koparki, dźwigowy. Umowy na warunkach Niemieckich 0048 601 218 955
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DZIAŁKA BUDOWLANA 8 arów - Gołkowice k/N. Sącza. 531 402 576.
  • SPRZEDAŻ | różne
    WYPRZEDAŻ INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH. 531 402 576.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    PORONIN MAJERCZYKÓWKA - DZIAŁKA 4000 m - w połowie budowlana, dojazd bezpośredni z drogi, uzbrojona - 607 506 428.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DZIAŁKA NIEBUDOWLANA, Zakopane, ul. Broniewskiego, 1900 m, dojazd prosto z ulicy, widok na Tatry - 607 506 428.
  • NAUKA
    KOREPETYCJE - MATEMATYKA I FIZYKA (od SP po studia) - ZAKOPANE, KOŚCIELISKO I PORONIN - ROBERT RÓŻAK - 600 38 47 98.
  • PRACA | dam
    Regipsy Austria 2500 Euro netto bez zakwaterowania Wiedeń szukamy parami Monterów zatrudnienie na warunkach austryjackich + kasa urlopowa. +436606388124 office@mpabau.at
    Tel.: +436606388124
    E-mail: office@mpabau.at
  • PRACA | dam
    Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
  • KUPNO
    Kupię STARY SOSRĄB Z GÓRALSKIEJ IZBY. 605 306 244
  • MOTORYZACJA | kupno
    KUPIĘ MERCEDESA SPRINTERA (roczniki 1995-2010). 531 666 333.
  • KUPNO
    Kupię STARĄ GÓRALSKĄ SZAFĘ. 605 306 244
  • MOTORYZACJA | kupno
    KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
  • SPRZEDAŻ | różne
    DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
  • USŁUGI | budowlane
    OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
2025-09-18 21:29 Był kompletnie pijany i spowodował kolizję 2025-09-18 21:00 Już pływam - lekcje na basenie 1 2025-09-18 19:00 Władze Zakopanego ostrzegają. Rozpoczęło się rykowisko jeleni 2 2025-09-18 18:15 Szczawnica Lamb Festival - Pienińskie Smaki Natury nominowany do nagrody 2025-09-18 17:55 Regina Tokarz ponownie wybrana na dyrektora szpitala w Zakopanem 9 2025-09-18 17:47 XXVIII Międzynarodowy Turniej Judo oraz VII Memoriał Józefa Chowańca 2025-09-18 17:39 Od piątku utrudnienia na drodze krajowej 28 w Rabce 2025-09-18 17:16 Zimowa Akademia Sportu - w drodze na Zimowe Igrzyska przez Małopolskę 1 2025-09-18 17:00 Dzień Sybiraka w Zakopanem 1 2025-09-18 17:00 Już za tydzień otwarcie odbudowanej siedziby rabczańskiego szpitala 2025-09-18 16:42 Wypadek i korki w Poroninie 2 2025-09-18 16:42 Małopolska Noc Naukowców 2025: rejestracja już ruszyła! 2025-09-18 16:00 Miłośnicy jazzu ponownie spotkają się na Kalatówkach 1 2025-09-18 14:59 Policjanci na terenie Podhala wytropili 43-latkę poszukiwaną listem gończym 1 2025-09-18 14:44 Wkłady kominkowe powietrzne w roli inteligentnego źródła ciepła - jak wykorzystać je w systemach Smart Home? 2025-09-18 14:30 Spotkaj się z ratownikami GOPR na Babiej Górze 2025-09-18 14:26 Samochód uderzył w ogrodzenie 2025-09-18 13:59 Zaginął 57-letni Bogusław Oleksa 2025-09-18 13:00 Kiedy i gdzie odbędą się redyki? Znamy terminy 1 2025-09-18 12:30 Od Hendrixa do Okudżawy 2 2025-09-18 11:59 Tłumy turystów przyjadą w Tatry. Parkingi TPN przed Morskim Okiem wyprzedane 1 2025-09-18 11:00 Narodowe Czytanie w ogrodach plebańskich (ZDJĘCIA, WIDEO) 2025-09-18 10:30 Tischner w Ratuszu 2025-09-18 10:00 Był kompletnie pijany i pojechał na zakupy do sklepu 4 2025-09-18 09:35 Do sprzedania STÓŁ BILARDOWY 2025-09-18 09:30 "Obecność" po raz czwarty na ekranach kin. Mamy dla Was bilety 2025-09-18 08:59 Cudowny poranek w Zakopanem. Wysoko w Tatrach padał śnieg (WIDEO) 1 2025-09-18 08:30 Remont szlaku na Lodową Przełęcz 2025-09-18 08:00 Zjedli i zniknęli 1 2025-09-17 21:00 Kradł butle z gazem (WIDEO) 1 2025-09-17 20:00 Nocna akcja słowackich ratowników w Tatrach Wysokich 2 2025-09-17 19:30 Promocja książki "Genealogia Rodów Witowa" 2025-09-17 19:00 Pendolino dojedzie do Zakopanego 4 2025-09-17 18:00 W niedzielę w Kościelisku wybory 2025-09-17 17:00 Posłanka zaprasza mieszkańców na dyżur poselski 21 2025-09-17 16:00 Pozował do zdjęć na tle uszkodzonego przez siebie radiowozu 1 2025-09-17 15:00 W środku nocy nastolatek uciekł do lasu. Szukali go policjanci 7 2025-09-17 14:00 Wysoko w Tatrach chwycił mróz, ale w weekend wróci lato (WIDEO) 2025-09-17 13:30 Miechowiacy i Górale w Krościenku nad Dunajcem 2025-09-17 12:59 Stadion jest piękny, ładnie wykonany. Tylko boisko za małe (WIDEO) 18 2025-09-17 12:41 W Zębie zaginął pies 2025-09-17 11:59 Para ze Słowacji okradała drogerie w Zakopanem 3 2025-09-17 11:30 Finał Mini Podhale Tour 2025 2025-09-17 11:00 Są nowi flisacy i mistrzowie flisaccy 2 2025-09-17 10:30 Lehman vs. Lehman - sławni fotografowie rumuńskich Karpat 2025-09-17 10:00 Rykowisko w pełnej krasie (WIDEO) 1 2025-09-17 09:00 Kolorowe - na codzienność. Prace Kaśki Nodzyńskiej w Kmicicu 2025-09-17 08:00 EkoPiknik już w niedzielę w Zakopanem 2025-09-16 21:29 Niepełnosprawni, niewidomi zdobyli Morskie Oko. Łzy szczęścia na ich twarzach (ZDJĘCIA, WIDEO) 1 2025-09-16 21:02 Piękny początek jesieni w Gorcach 2
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2025-09-18 21:50 1. To się towarzysz Andrzej cieszy..... 2025-09-18 21:41 2. Tym "bajzlem" zwanym szpitalem powinien się zajac NIK z Banasiem na czele. Wałów miedzu regina a starostwem ciag dalszy a szpital przypomina umieralnie. Wszystko kosztem pacjentów. Tak to jest jak dyrektorem jest ksiegowa a nie lekarz. 2025-09-18 21:27 3. Tak szczeze czym sie tu chwalic ,przykro patrzec jak polska upada gorzej jak za prl 2025-09-18 21:11 4. W starostwie sitwa, rodzinne powiązania i stanowiska poobsadzane kumotrami itd. P. Regina była skarbnikiem powiatu w czasach kiedy starosta był Skupień, teraz znowu starosta jest skupień i komisja konkursowa składająca się z samych znajomych wybiera sobie swoją znajomą. To jest przecież jawne kolesiostwo. I niech oni nie myślą że ludzie tego nie widzą. Widzą widzą a takie przekręty robią Co najbardziej chrześcijańscy i bogobojni modlący się na pokaz. Teraz widać jacy to ludzie. Ehhh szkoda gadać. Tym powinien zająć się jakiś sąd, urząd, kolegium, które w jaki sposób jeszcze takie sytuacje może podważyć. 2025-09-18 21:08 5. Cyt." Szpital przynosi zysk". Panie starosto to nie fabryka czekolady tylko placówka lecznicza no chyba że pan pomylił szpital z korporacją. Po za tym ta pani stworzyła umieranię a nie szpital. Kupuje chińskie endoprotezy kosztem pacjentów. Wprowadziła taki terror że w szpitalu nagminnie brakuje lekarzy np . na cały szpital został tylko jeden radiolog. Żenada 2025-09-18 21:05 6. Jędrusie dbają o swoją Reginke 2025-09-18 21:01 7. Bez komentarza. 2025-09-18 20:44 8. tutaj więcej ruskich trolli, nie tylko kobyła lolo i gt.... 2025-09-18 20:31 9. Tak na poważnie, to agresorów było czterech. Niemcy, Słowacy, Rosjanie i Litwini. 2025-09-18 20:25 10. Zapewne będzie info ponadpartyjne, że to Ruskie na zlecenie GRU.
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama