2025-04-27 19:00:54

Reklama

Rabka Zdrój

Historia spisana na plebanii

Umierając, Józef Zubrzycki, właściciel Rabki, zostawił po sobie 7 tysięcy litrów alkoholu - czego to się człowiek nie dowie z kronik parafialnych...

Barbara Słuszkiewicz, historyk, badaczka dawnych dokumentów, wieloletnia szefowa Archiwum Państwowego w Nowym Targu, a jednocześnie - mieszkanka Rabki, przeanalizowała księgi parafialne rabczańskiego probostwa, spisane w latach 1776-1850. Z pozoru te kroniki zawierają głównie skąpe dane na temat chrztów, ożenków i zgonów. Jednak wytrawny badacz i znawca historii potrafi z oschłych urzędowych zapisów wyczytać o wiele więcej.

- Nie ma drugiego materiału, który by pokazywał takie szczegóły z życia lokalnego środowiska. Dowiadujemy się jaka była hierarchia stanowa. Dowiadujemy się o sukcesach mieszkańców. Ale też o pożarach, nieszczęściach. W księgach jest informacja o przyczynach zgonu. Wiemy, że ktoś popełnił samobójstwo, ktoś inny utonął, a kolejnego przygniotło drzewo - zaznacza badaczka.

Rabka była położona na w Galicji Zachodniej, na terenie zaboru austriackiego. Administracja Habsburgów przywiązywała wiele wagi do sposobu prowadzenia dokumentów. Wprowadziła - dla celów fiskalnych - obowiązkową numerację wszystkich budynków. Księża prowadzący księgi parafialne nie mieli swobody wypowiedzi. Musieli prowadzić dokumentację zgodne z wytycznymi dworu cesarskiego. Księgi były kontrolowane przez Austriaków. Za odstępstwa zaborca nakładał kary finansowe. W rabczańskich księgach znalazła się wzmianka o karze w wysokości dwóch złotych reńskich, jaką musiało uiścić probostwo właśnie za nieprawidłowości związane z zapisami w księgach. Księża byli też zobowiązani przez administrację austriacką do odczytywania z ambony różnych urzędowych komunikatów.

Na przełomie XVIII i XIX wieku Rabka była własnością rodziny magnackiej Wielopolskich. Do nich należały także rozległe dobra sandomierskie, Żywiec, Sucha. Józef Zubrzycki w 1776 był tu zarządcą, notariuszem. W 1825 roku odkupił za 330 tys. złotych reńskich klucz rabczański złożony siedmiu wsi. Umierając Józef Zubrzycki zostawił po sobie 7 tysięcy litrów alkoholu - o tym też wspominają skrupulatnie parafialne zapisy…

Obszar Rabki był administracyjnie podzielony na „niwy”. Każda zawierała kilkanaście ról. Nazwy ról były nadawane od nazwisk właścicieli. Niwa „Krzywoń”, zawierała dwór i dwa młyny. Niwa "Dzielec" rozpościerała się od Zaborni do Skomielnej. Dalej była niwa „Kamionka” i niwa „Bania” rozciągająca się od Słonego do Słonki. Plebańska Niwa była położona pomiędzy Słonką a Poniczanką.

Dzięki wymuszonej przez zaborców skrupulatności możemy się dziś dowiedzieć, że w 1726 w Rabce mieszkało 180 osób. Było tu zaledwie 40 domów. Księgi metrykalne zawierają też sporządzone na zlecenie rządu cesarskiego dla celów fiskalnych dokładne mapy z zarysami i numerami wszystkich budynków z wyszczególnieniem tego, z jakiego budulca zostały wykonane. Jest też spis mieszkańców z wyszczególnieniem ich profesji. Jak się okazuje część ówczesnych mieszkańców posiadała własne grunty.

Ciekawostką jest, że początkowo chłopi nie mieli swobody ożenku. Mogli się żenić tylko w obszarze siedmiu wsi tworzących dominimum (Rabka, Chabówka, Skomielna, Zaryte, Rdzawka, Słone, Ponice). Swobodę ożenku zaborca wprowadził dekretem cesarskim. Nie był to zresztą jedyny z łaskawych dla mieszkańców gestów zaborczych rządów. Cesarzowa Maria Teresa wprowadziła zakaz zatrudniania dzieci we dworze.

Pod koniec osiemnastego stulecia w Rabce mieszkało bardzo niewiele osób wyznania mojżeszowego. W 1800 roku żyło w Rabce dwudziestu Żydów. W kolejnych latach zaczęło ich przybywać. Te informacje również zostały zawarte w parafialnych księgach za sprawą administracji cesarskiej, która nakazała rejestrację wszystkich Żydów.

Księgi metrykalne zawierają także informacje na temat rekrutów do cesarsko-królewskiej armii. Do służby byli powoływani mężczyźni, którzy ukończyli 18 lat życia. Księgi parafialne skrupulatnie odnotowywały wszystkie osoby, które z wojska wracały. Rejestr poległych i zaginionych nie był prowadzony. W rabczańskich księgach metrykalnych zostały uwzględnione losy 35 osób wcielonych do armii i zwolnionych ze służby. Służba frontowa miała trwać 3 lata. Kolejne siedem lat rekrut miał spędzić na tyłach. Jednak w praktyce żołnierze wracali w rodzinne strony nawet i po 20 latach, jako 40-latkowie.

Kroniki parafialne wymieniają szereg profesji mieszkańców Rabki. O ile grubarz (grabarz), czy organista specjalnie nie intrygują, o tyle już justycjariusz (zajmował się sądownictwem, rozstrzygał sprawy policyjne, cywilne, prowadził śledztwa), czy mandatariusz (odpowiednik żandarma) działają na wyobraźnię. W dominium był też zatrudniony chirurg (mieszkał na Gilówce) i akuszerki (musiały być mężatkami, a za odbieranie porodów otrzymywały pieniądze). We dworze pierwsze skrzypce grał ekonom, a odrabiania pańszczyzny doglądał karbowy.

Zwykli mieszkańcy, którzy nie posiadali własnej ziemi, byli nazywani zagrodnikami. Także oni trudnili się najczęściej rzemiosłem. W Rabce było wielu garncarzy, cieśli. Byli także karczmarze, browarnik (zaopatrywał szynkownie), młynarze i tracz (właściciel tartaku).

W Rabce u schyłku osiemnastego wieku działał też samorząd. Wójta spośród trzech kandydatów wybierał dziedzic. Kadencja trwała 3 lata. Urząd mieścił się we dworze i miał własną pieczęć. Wójtowie pobierali podatki tzw. podymne i czuwali nad poborem żołnierzy.

Relację ze swej żmudnej i wnikliwej analizy zapisów parafialnych ksiąg Barbara Słuszkiewicz przedstawiła podczas specjalnego wykładu w Galerii Pod Aniołem.

Marek Kalinowski

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

zabiorca 2025-04-28 11:03:28

"Dzięki wymuszonej przez zaborców skrupulatności możemy się dziś dowiedzieć, że w 1726 w Rabce mieszkało 180 osób" - w 1726 roku nie było zaborów, oj, ktoś nie uważał na lekcjach historii

henek 2025-04-28 09:07:04

"od Slonego do Slonki".
Zaraz, zaraz.

Reklama

Galerie

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Dawid Lubowicz Quartet U Wnuka

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Konkurs na wzorcowego oscypka 2025

XVI Europejskie Targi Produktów Regionalnych

Święto ulicy Zamoyskiego w Zakopanem

Fioletowo na Hali Gąsienicowej

Morskie Oko w deszczu, mgle i chmurach

Orkiestra Akademii Beethovenowskiej w Belvedere

Kultura na Bani. Koncert 2 plus 1

Nigdy o Tobie nie zapomnę

Łemkowska Watra z Orawskimi Roztokami

Ceramika Pauli Solańskiej w Kmicicu

Tatry w Galerii YAM

Orkiestra Arte Symfoniko w Czerwonym Dworze

Mike del Ferro i Kacper Smoliński Quartet U Wnuka

"Nasze Zakopane" z Nagrodą Literacką Zakopanego

Zakopiański Festiwal Literacki

Andre Bachleda Curuś u Wnuka

Przyjaciele Andrzeja Brandstattera w Nosalowym Dworze

Biały haft w Czerwonym Dworze

Festiwal Muzyka u Wnuka wystartował

Leszek Możdżer w Nosalowym Dworze

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

SPRZEDAŻ | zwierzęta
SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Poszukuję miejsca handlowego na gubałówce lub pod gubałówka. 796119300
Tel.: 796119300
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKI W SZAFLARACH przy zakopiance 6198/2 i 6200/7 o łącznej pow. 823 m2. Kwota 70.000 zł. DZIAŁKI W SZAFLARACH przylegające do siebie o nr. 6251, 6252/1 i 6252/2 i 6264 o łącznej pow. 71 arów. Kwota 320.000 zł. 517 625 354.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY, DEKARZY I POMOCNIKÓW BUDOWLANYCH. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
PRACA | dam
Cukiernia Samanta zatrudni SPRZEDAWCĘ/BARISTĘ. Oferujemy elastyczny czas pracy, wynagrodzenie od 4800 zł. brutto oraz szkolenia. Miejsce pracy: Kasprusie 34, Witkiewicza 2 (Zakopane) i Szeligówka (Kościelisko). Kontakt: 604 243 723, 606 884 223 (9.00-18.00).
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
SZUKAM MIESZKANIA LUB POKOJU (TYLKO PARTER) NA WYNAJEM DŁUGOTERMINOWY. TEL. 506 13 14 63.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
MIESZKANIE 39 m, IV p., Polana Szaflarska Nowy Targ. Częściowo umeblowane. Studenci mile widziani. 889 228 159.
PRACA | dam
PRODUCENT ŻYWNOSCI w Zakopanem zatrudni PRZEDSTAWICIELA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
WIZY USA, WYJAZDY, ZIELONA KARTA. 501 809 644
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
PRACA | dam
NIEMCY: murarz, cieśla, malarz, ocieplenia, elekryk, spawacz, operator koparki, dźwigowy. Umowy na warunkach Niemieckich 0048 601 218 955
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię DOM do 100.000 zł. 500 221 028.
PRACA | dam
Restauracja Górska - Białka Tatrzańska zatrudni kucharza z doświadczeniem zawodowym, oferujemy stabilne zatrudnienie na pełen etat, bardzo dobre warunki pracy i atrakcyjne wynagrodzenie. CV prosimy przesyłać na adres:. rest.gorska@gmail.com www.restauracjagorska.pl
E-mail: rest.gorska@gmail.com
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOM I LAS - SPYTKOWICE. 732 810 638.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA 8 arów - Gołkowice k/N. Sącza. 531 402 576.
SPRZEDAŻ | różne
WYPRZEDAŻ INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH. 531 402 576.
PRACA | dam
Hotel "Foluszowy Potok" Zakopane, ul. Zamoyskiego 42 zatrudni do restauracji hotelowej: KELNERA/-KĘ. Zapewniamy stabilną, całoroczną pracę w restauracji hotelowej. Kontakt wyłącznie telefoniczny: 660 41 00 46
BIZNES
Wydzierżawię działkę w Ludźmierzu przy trasie Nowy Targ-Czarny Dunajec lub przyjmę reklamę. 608 729 122.
ZDROWIE I URODA
BAŃKI LEKARSKIE. Przeziębienia, bóle, migreny, oskrzela, reumatyzm. Ratułów 348 B. Tel. 601-34-36-63 www.holistyczneprzywracaniezdrowia.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
PORONIN MAJERCZYKÓWKA - DZIAŁKA 4000 m - w połowie budowlana, dojazd bezpośredni z drogi, uzbrojona - 607 506 428.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA NIEBUDOWLANA, Zakopane, ul. Broniewskiego, 1900 m, dojazd prosto z ulicy, widok na Tatry - 607 506 428.
NAUKA
KOREPETYCJE - MATEMATYKA I FIZYKA (od SP po studia) - ZAKOPANE, KOŚCIELISKO I PORONIN - ROBERT RÓŻAK - 600 38 47 98.
PRACA | dam
Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ. 602 534 193.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DOM, centrum Zakopanego - 602 633 931.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
REMONTY I WYKOŃCZENIA. 660 079 941.
PRACA | dam
Regipsy Austria 2500 Euro netto bez zakwaterowania Wiedeń szukamy parami Monterów zatrudnienie na warunkach austryjackich + kasa urlopowa. +436606388124 office@mpabau.at
Tel.: +436606388124
E-mail: office@mpabau.at
PRACA | dam
Restauracja Siwy Dym w Rabce-Zdrój zatrudni: KUCHARZA, KUCHARZA WYDAWKOWEGO, POMOC KUCHENNĄ. Praca na stałe lub dorywczo. CV na: rabka@siwydym.pl. Informacje pod numerem 887 080 004
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO, KELNERKĘ. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
ZDROWIE I URODA
Gabinet terapii behawioralnej - mgr Aleksandra Kaszczyszyn, psycholog, oligofrenopedagog, terapeuta behawioralny. Terapia zaburzeń zachowania u dzieci, młodzieży i dorosłych. Profesjonalna diagnoza, indywidualny plan terapii, wsparcie rodziny. +48604466768 alexandrazielinska23@gmail.com
Tel.: 48604466768
E-mail: alexandrazielinska23@gmail.com
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA UZBROJONA W ŁOPUSZNEJ. 506 525 884.
KUPNO
Kupię STARY SOSRĄB Z GÓRALSKIEJ IZBY. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ MERCEDESA SPRINTERA (roczniki 1995-2010). 531 666 333.
KUPNO
Kupię STARĄ GÓRALSKĄ SZAFĘ. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.