2016-05-07 15:36:44

Reklama

90. rocznica śmierci góralskiego skrzypka - Bartusia Obrochty

Reklama

Było skrzypków wielu, ale nikt nie śmiał zagrać przy Bartłomieju Obrochcie. Tak można powiedzieć, trawestując słowa zaczerpnięte z epopei „Pan Tadeusz”.

Kilka dni temu minęła 90. rocznica śmierci jednego z najlepszych skrzypków góralskich, jakich wydała podhalańska kraina.

W niedzielne popołudnie, pierwszego maja 2016 roku, jak w każdą rocznicę, zeszli się pod kapliczką przy Ścieżce pod Reglami przedstawiciele rodzin góralskich – Obrochci, Karpiele, Bachledowie. Dawnym zwyczajem zaśpiewali Bartusiową nutę, zapalili świeczkę i odmówili modlitwę. Postać „góralskiego rapsoda”, jak o nim mówili jemu współcześni, przypomniał publicysta i animator kultury – Adam Kitkowski, który od wielu lat propaguje tradycję podhalańską w Polsce.

W miejscu, gdzie dziś stoi kapliczka z Chrystusem Frasobliwym, tuż przy Dolinie za Bramką, w ostatnią noc kwietnia 1926 roku wydał ostatnie tchnienie podhalański muzyk, przewodnik tatrzański, strażnik leśny, gazda – Bartuś Obrochta. Jeśli wspomnieć jego życiową drogę, to zbierze się regionalna „skrzynia dokonań”, a wydarzeń na skalę ogólnopolską czy europejską jest też niemały „kuferek”. Zatem przypomnijmy te najważniejsze.

Obrochta pamiętał dawne czasy, gdyż urodził się 15 sierpnia 1850 roku w Zakopanem, gdzie przy Krupówkach jego rodzice mieli młyn. Pochodził w wielodzietnej rodziny góralskiej, miał trzech braci i dwie siostry. Znał się dobrze z Janem Krzeptowskim-Sabałą, z którym chodził w góry i polował. Podobnie jak większość młodych górali poznawał Tatry głównie przy okazji kłusowania i wypasu owiec na halach. Warto wiedzieć, że jego ojcem chrzestnym był zbójnik tatrzański, Wojtek Mateja. Jednocześnie Bartuś od dziecięcych lat pilnie ćwiczył grę na skrzypcach, które kupili mu rodzice. Początkowo ćwiczył pod okiem Jędrzeja Kowala z Kotelnicy, a potem Szymona Krzysia z Walowej Góry, ulubionego skrzypka i fiakra Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Muzykantami góralskimi byli też jego starsi bracia – Józef i Jędrzej. Często grywali na wieczorach towarzyskich twórcom kultury polskiej, którzy bywali pod koniec XIX wieku w Zakopanem. Natomiast jego młodszy brat, Jan był uzdolnionym cieślą, z którym chętnie współpracował Stanisław Witkiewicz.

Baruś Obrochta został od 1878 roku przewodnikiem II klasy (po kilku latach I klasy) prowadzącym „panów” po tatrzańskich wierchach. Przewodnikiem tatrzańskim był również jego brat Jędrzej. Po ustąpieniu w 1886 roku Jędrzeja Bachledy-Wali stał się strażnikiem Straży Tatrzańskiej Towarzystwa Tatrzańskiego. Służbę tę pełnił aż do wybuchu I wojny światowej. W tym czasie, dwukrotnie, sezonowo gazdował w schronisku na Starej Roztoce przy drodze do Morskiego Oka (drugi raz w czasie I wojny światowej)

Bartuś ze swoją kapelą grał na weselach, chrzcinach, grał w górach, grał na oficjalnych uroczystościach w Zakopanem. Wszyscy zgodnie we wspomnieniach piszą, że grał świetnie. Znał wielu „panów”, którzy przyjeżdżali w Tatry na przełomie XIX i XX wieku, m.in. Tytusa Chałubińskiego, Henryka Sienkiewicza, Władysława hr. Zamoyskiego, Karola Szymanowskiego, Ignacego Paderewskiego, Bolesława Prusa, Helenę Modrzejewską, Józefa Piłsudskiego, bo albo prowadził ich w góry, albo umilał wieczory muzyką.

Wielokrotnie towarzyszył w wyprawach Tytusowi Chałubińskiemu, którego był ulubionym przewodnikiem. Obok innego słynnego górala, Jana Krzeptowskiego Sabały, tworzyli niezwykłą atmosferę górskich wycieczek, na jednej z takich wypraw Bartuś „uzdajał” słynnego do dziś Marsza Chałubińskiego. Właśnie z Tytusem Chałubińskim i Wojciechem Gąsienicą Rojem próbowali w roku 1878 zdobyć Ganek, wędrując od Rumanowej Przełęczy przez Galerię Gankową. Pozostałością tych wyczynów są dwie nazwy w zachodniej grani Małego Ganku – Bartkowa Turnia i Bartkowa Przełęcz. Wspólnie z Janem Gąsienicą Gronikowskim poprowadził w 1881 roku Bolesława Prusa na Halę Gąsienicową. Obrochta jest też zdobywcą wschodniej ściany Lodowego Szczytu, a także Rysów przez Grzędę od Czarnego Stawu.

Wiele by wymieniać nowych przejść Bartusia Obrochty, ale nie sposób nie wspomnieć pierwszego zimowego przejścia w 1894 roku przez Zawrat, w którym brał udział dziennikarz i orientalista Jan Grzegorzewski. W tym czasie Grzegorzewski wydawał w Zakopanem pismo „Goniec Tatrzański” wydawane w dwóch wersjach, dla górali i dla inteligencji. Bartuś pełnił tytularne stanowisku wydawcy.

Chyba nie przypadkowo przysłuchiwali się jego muzykowaniu sławni kompozytorzy polscy. Góralskie nutki Bartusia wykorzystał Ignacy Paderewski w tworzeniu zbioru Albumu tatrzańskie. Niemało nutek Obrochty wysłuchał Karol Szymanowski i z tej inspiracji powstał balet Harnasie. Po raz pierwszy w historii Juliusz Zborowski, ówczesny dyrektor Muzeum Tatrzańskiego zanotował grę Bartusia na woskowych wałkach fonograficznych. Obrochta jako pierwszy na Podhalu założył znaną kapelę góralską, zwaną „muzyką”.

Obrochta, dzięki znajomości Tatr i za namową Tetmajera, przez dwa sezony był w Warszawie i objaśniał „Panoramę Tatr”, największy obraz w historii polskiego malarstwa. Ponadto włączył się w akcję plebiscytową na Śląsku, wystawiając w wielu miejscowościach z zespołem regionalnym pod kierunkiem Heleny Roj-Rytardowej sztukę o Janosiku.

Ale najważniejszym wydarzeniem artystycznym w życiu Bartusia był wyjazd z kapelą i tancerzami w 1925 roku do Paryża na Światową Wystawę Sztuki Dekoracyjnej. Inicjatorami pierwszego występu górali tatrzańskich poza Polską byli; Karol Szymanowski i Jarosław Iwaszkiewicz.

Dzieło muzyczne podhalańskiego skrzypka kontynuowali synowie - Jan i Józef, a także zięć Szczepaniak – Bajscorz oraz wnukowie – Władysław, Stanisław z Zakopanego, Józef z Kościeliska. I do dnia dzisiejszego kolejne pokolenia Obrochtów grają muzykę góralską, budują domy i tworzą sztukę ludową – poezję, malarstwo, haft, tkaninę.

Po śmierci Bartusia Obrochty, z inicjatywy Karola Szymanowskiego powołano społeczny komitet budowy pomnika góralskiego artysty. Z ambitnych planów pozostał tylko skromny nagrobek Bartusia na Nowym Cmentarzu w Zakopanem. A może nadszedł czas, by go pochować bliżej - Chałubińskiego, Sabały, Tetmajera - na Pęksowym Brzyzku ?

Adam Kitkowski

P.S.

Poniżej fragment opowieści o śmierci Bartusia Obrochty zamieszczony przez Henryka Josta w czasopiśmie „Wierchy”.

(...) I wnet rozgorączkowana wyobraźnia, podniecona złuda muzyki, poczęła realizować zwidy legendarnej przeszłości. Zobaczył jak z mgieł wychodzi jakiś pochód, który wkrótce stał się całkiem wyraźny... Kroczyli w czerwonych koszulach i szamerowanych czapach zbójnicy, tacy sami, jak gdyby zeszli ze szklanych obrazów. Błyszczały im szerokie pasy mosiężnymi klamrami, zza których wyglądały głowice pistolców. Włosy splecione w warkoczyki, dzieliły się na ramionach, i otaczały spalone wichrami twarze. A z boku szedł grający Sabala i uśmiechał się do Bartusia... Byli hłopcy, byli, ale sie mineni I my sie miniemy po malućkij kwili.

A potem szli znajomi i towarzysze młodości, przewodnicy, strzelcy: Klimek, Suleja, Sieczka, Tyrala..., a miedzy nimi pan Chałubiński, Witkiewicz.... a wszyscy się uśmiechali do niego i zapraszali do pochodu. Bartuś siedział oparty o głaz, szeroko otwartymi, błędnymi oczyma wpatrzony w wizje pochodu i szeptał: - Idom. .. grajom ... uciecha. .. radość. .. hale ... Regle sie zieleniom, owiecki w dolinie, Co mi Bóg obiecoł to sie mi nie minie.

A pochód szedł bez końca. Wychodzili wciąż nowi ludzie z mgły i znikali za ścianą lasu. Wreszcie zobaczył i Daniela Gąsienicę, serdecznego przyjaciela, który wysunął się z pochodu, podszedł blisko ku niemu i rzekł uśmiechnięty: - "Pódź towarzisu s nami." - Idem ... szepnął Bartuś nieprzytomnie. Chciał się podnieść, ale tylko roztworzył kurczowo dłoń z której wypadły skrzypce z głośnym jękiem strun. Bartuś Obrochta zakończył swój koncert dla świata. Świat się rozbudzał spod czaru przebrzmiałej muzyki. Poczęły coś tajemniczo szeptać regle, zbudziły się z zasłuchania stare jodły i smreki w jarze. Ocknął się i dzwonek na wieżyczce starego kościółka, rozchybotał swe stalowe serce, i zadzwonił na Anioł Pański, za dusze tych, co się pominęli.

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

gochagocha 2016-05-08 15:41:00

Szanowny Panie Adamie, w imieniu swoim ale myślę, ze także wszystkich potomków Bartusia Obrochty pragnę Panu podziękować za '' wyciagnięcie'' naszego przodka z niebytu. Chociaż kazdy kto interesował sie historią Zkopanego słyszał coś o Bartusiu to jednak Pana zasługi w tym temacie są nie do przecenienia. Moze to było zadanie dla kogoś z rodziny, ale trudno jest tak ''chwalić się'' i upominać o pamięć bliskiej osoby. Dlatego jesteśmy Panu niezwykle wdzięczni i zapewniam, ze ma Pan miejsce w naszych sercach i sercach naszych dzieci i wnuków. Dziękujemy za Pana prace, zaangażowanie, szczerą sympatię nie tylko dla Bartusia Obrochty ale dla wszystkich górali. Prawnuczka Bartusia Małgorzata

koniczyna 2016-05-08 12:55:23

czy to prawda, że w Zakopanem nie ma pomnika Stanisława Ignacego Witkiewicza?

majachogori 2016-05-08 09:53:46

Piękna, malownicza postać górala, o renesansowych zainteresowaniach, o szlachetnej twarzy. Warto malować jego portrety, budować złotą legendę i postawić pomnik w centrum Zakopanego. Wrocław ma setki zabawnych krasnoludków, Szczytno mazurskie skrzaty i pomnik Krzysztofa Klenczona, Toruń żabki, a stolica Podhala nie pamięta o swoich wspaniałych taternikach, skrzypkach, bajarzach i budowniczych.

Reklama

Galerie

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Dawid Lubowicz Quartet U Wnuka

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Konkurs na wzorcowego oscypka 2025

XVI Europejskie Targi Produktów Regionalnych

Święto ulicy Zamoyskiego w Zakopanem

Fioletowo na Hali Gąsienicowej

Morskie Oko w deszczu, mgle i chmurach

Orkiestra Akademii Beethovenowskiej w Belvedere

Kultura na Bani. Koncert 2 plus 1

Nigdy o Tobie nie zapomnę

Łemkowska Watra z Orawskimi Roztokami

Ceramika Pauli Solańskiej w Kmicicu

Tatry w Galerii YAM

Orkiestra Arte Symfoniko w Czerwonym Dworze

Mike del Ferro i Kacper Smoliński Quartet U Wnuka

"Nasze Zakopane" z Nagrodą Literacką Zakopanego

Zakopiański Festiwal Literacki

Andre Bachleda Curuś u Wnuka

Przyjaciele Andrzeja Brandstattera w Nosalowym Dworze

Biały haft w Czerwonym Dworze

Festiwal Muzyka u Wnuka wystartował

Leszek Możdżer w Nosalowym Dworze

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

SPRZEDAŻ | zwierzęta
SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Poszukuję miejsca handlowego na gubałówce lub pod gubałówka. 796119300
Tel.: 796119300
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKI W SZAFLARACH przy zakopiance 6198/2 i 6200/7 o łącznej pow. 823 m2. Kwota 70.000 zł. DZIAŁKI W SZAFLARACH przylegające do siebie o nr. 6251, 6252/1 i 6252/2 i 6264 o łącznej pow. 71 arów. Kwota 320.000 zł. 517 625 354.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY, DEKARZY I POMOCNIKÓW BUDOWLANYCH. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
PRACA | dam
Cukiernia Samanta zatrudni SPRZEDAWCĘ/BARISTĘ. Oferujemy elastyczny czas pracy, wynagrodzenie od 4800 zł. brutto oraz szkolenia. Miejsce pracy: Kasprusie 34, Witkiewicza 2 (Zakopane) i Szeligówka (Kościelisko). Kontakt: 604 243 723, 606 884 223 (9.00-18.00).
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
SZUKAM MIESZKANIA LUB POKOJU (TYLKO PARTER) NA WYNAJEM DŁUGOTERMINOWY. TEL. 506 13 14 63.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
MIESZKANIE 39 m, IV p., Polana Szaflarska Nowy Targ. Częściowo umeblowane. Studenci mile widziani. 889 228 159.
PRACA | dam
PRODUCENT ŻYWNOSCI w Zakopanem zatrudni PRZEDSTAWICIELA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
WIZY USA, WYJAZDY, ZIELONA KARTA. 501 809 644
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
PRACA | dam
NIEMCY: murarz, cieśla, malarz, ocieplenia, elekryk, spawacz, operator koparki, dźwigowy. Umowy na warunkach Niemieckich 0048 601 218 955
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię DOM do 100.000 zł. 500 221 028.
PRACA | dam
Restauracja Górska - Białka Tatrzańska zatrudni kucharza z doświadczeniem zawodowym, oferujemy stabilne zatrudnienie na pełen etat, bardzo dobre warunki pracy i atrakcyjne wynagrodzenie. CV prosimy przesyłać na adres:. rest.gorska@gmail.com www.restauracjagorska.pl
E-mail: rest.gorska@gmail.com
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOM I LAS - SPYTKOWICE. 732 810 638.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA 8 arów - Gołkowice k/N. Sącza. 531 402 576.
SPRZEDAŻ | różne
WYPRZEDAŻ INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH. 531 402 576.
PRACA | dam
Hotel "Foluszowy Potok" Zakopane, ul. Zamoyskiego 42 zatrudni do restauracji hotelowej: KELNERA/-KĘ. Zapewniamy stabilną, całoroczną pracę w restauracji hotelowej. Kontakt wyłącznie telefoniczny: 660 41 00 46
BIZNES
Wydzierżawię działkę w Ludźmierzu przy trasie Nowy Targ-Czarny Dunajec lub przyjmę reklamę. 608 729 122.
ZDROWIE I URODA
BAŃKI LEKARSKIE. Przeziębienia, bóle, migreny, oskrzela, reumatyzm. Ratułów 348 B. Tel. 601-34-36-63 www.holistyczneprzywracaniezdrowia.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
PORONIN MAJERCZYKÓWKA - DZIAŁKA 4000 m - w połowie budowlana, dojazd bezpośredni z drogi, uzbrojona - 607 506 428.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA NIEBUDOWLANA, Zakopane, ul. Broniewskiego, 1900 m, dojazd prosto z ulicy, widok na Tatry - 607 506 428.
NAUKA
KOREPETYCJE - MATEMATYKA I FIZYKA (od SP po studia) - ZAKOPANE, KOŚCIELISKO I PORONIN - ROBERT RÓŻAK - 600 38 47 98.
PRACA | dam
Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ. 602 534 193.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DOM, centrum Zakopanego - 602 633 931.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
REMONTY I WYKOŃCZENIA. 660 079 941.
PRACA | dam
Regipsy Austria 2500 Euro netto bez zakwaterowania Wiedeń szukamy parami Monterów zatrudnienie na warunkach austryjackich + kasa urlopowa. +436606388124 office@mpabau.at
Tel.: +436606388124
E-mail: office@mpabau.at
PRACA | dam
Restauracja Siwy Dym w Rabce-Zdrój zatrudni: KUCHARZA, KUCHARZA WYDAWKOWEGO, POMOC KUCHENNĄ. Praca na stałe lub dorywczo. CV na: rabka@siwydym.pl. Informacje pod numerem 887 080 004
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO, KELNERKĘ. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
ZDROWIE I URODA
Gabinet terapii behawioralnej - mgr Aleksandra Kaszczyszyn, psycholog, oligofrenopedagog, terapeuta behawioralny. Terapia zaburzeń zachowania u dzieci, młodzieży i dorosłych. Profesjonalna diagnoza, indywidualny plan terapii, wsparcie rodziny. +48604466768 alexandrazielinska23@gmail.com
Tel.: 48604466768
E-mail: alexandrazielinska23@gmail.com
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA UZBROJONA W ŁOPUSZNEJ. 506 525 884.
KUPNO
Kupię STARY SOSRĄB Z GÓRALSKIEJ IZBY. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ MERCEDESA SPRINTERA (roczniki 1995-2010). 531 666 333.
KUPNO
Kupię STARĄ GÓRALSKĄ SZAFĘ. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.