2016-05-07 15:36:44

90. rocznica śmierci góralskiego skrzypka - Bartusia Obrochty

Było skrzypków wielu, ale nikt nie śmiał zagrać przy Bartłomieju Obrochcie. Tak można powiedzieć, trawestując słowa zaczerpnięte z epopei „Pan Tadeusz”.

Kilka dni temu minęła 90. rocznica śmierci jednego z najlepszych skrzypków góralskich, jakich wydała podhalańska kraina.

W niedzielne popołudnie, pierwszego maja 2016 roku, jak w każdą rocznicę, zeszli się pod kapliczką przy Ścieżce pod Reglami przedstawiciele rodzin góralskich – Obrochci, Karpiele, Bachledowie. Dawnym zwyczajem zaśpiewali Bartusiową nutę, zapalili świeczkę i odmówili modlitwę. Postać „góralskiego rapsoda”, jak o nim mówili jemu współcześni, przypomniał publicysta i animator kultury – Adam Kitkowski, który od wielu lat propaguje tradycję podhalańską w Polsce.

W miejscu, gdzie dziś stoi kapliczka z Chrystusem Frasobliwym, tuż przy Dolinie za Bramką, w ostatnią noc kwietnia 1926 roku wydał ostatnie tchnienie podhalański muzyk, przewodnik tatrzański, strażnik leśny, gazda – Bartuś Obrochta. Jeśli wspomnieć jego życiową drogę, to zbierze się regionalna „skrzynia dokonań”, a wydarzeń na skalę ogólnopolską czy europejską jest też niemały „kuferek”. Zatem przypomnijmy te najważniejsze.

Obrochta pamiętał dawne czasy, gdyż urodził się 15 sierpnia 1850 roku w Zakopanem, gdzie przy Krupówkach jego rodzice mieli młyn. Pochodził w wielodzietnej rodziny góralskiej, miał trzech braci i dwie siostry. Znał się dobrze z Janem Krzeptowskim-Sabałą, z którym chodził w góry i polował. Podobnie jak większość młodych górali poznawał Tatry głównie przy okazji kłusowania i wypasu owiec na halach. Warto wiedzieć, że jego ojcem chrzestnym był zbójnik tatrzański, Wojtek Mateja. Jednocześnie Bartuś od dziecięcych lat pilnie ćwiczył grę na skrzypcach, które kupili mu rodzice. Początkowo ćwiczył pod okiem Jędrzeja Kowala z Kotelnicy, a potem Szymona Krzysia z Walowej Góry, ulubionego skrzypka i fiakra Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Muzykantami góralskimi byli też jego starsi bracia – Józef i Jędrzej. Często grywali na wieczorach towarzyskich twórcom kultury polskiej, którzy bywali pod koniec XIX wieku w Zakopanem. Natomiast jego młodszy brat, Jan był uzdolnionym cieślą, z którym chętnie współpracował Stanisław Witkiewicz.

Baruś Obrochta został od 1878 roku przewodnikiem II klasy (po kilku latach I klasy) prowadzącym „panów” po tatrzańskich wierchach. Przewodnikiem tatrzańskim był również jego brat Jędrzej. Po ustąpieniu w 1886 roku Jędrzeja Bachledy-Wali stał się strażnikiem Straży Tatrzańskiej Towarzystwa Tatrzańskiego. Służbę tę pełnił aż do wybuchu I wojny światowej. W tym czasie, dwukrotnie, sezonowo gazdował w schronisku na Starej Roztoce przy drodze do Morskiego Oka (drugi raz w czasie I wojny światowej)

Bartuś ze swoją kapelą grał na weselach, chrzcinach, grał w górach, grał na oficjalnych uroczystościach w Zakopanem. Wszyscy zgodnie we wspomnieniach piszą, że grał świetnie. Znał wielu „panów”, którzy przyjeżdżali w Tatry na przełomie XIX i XX wieku, m.in. Tytusa Chałubińskiego, Henryka Sienkiewicza, Władysława hr. Zamoyskiego, Karola Szymanowskiego, Ignacego Paderewskiego, Bolesława Prusa, Helenę Modrzejewską, Józefa Piłsudskiego, bo albo prowadził ich w góry, albo umilał wieczory muzyką.

Wielokrotnie towarzyszył w wyprawach Tytusowi Chałubińskiemu, którego był ulubionym przewodnikiem. Obok innego słynnego górala, Jana Krzeptowskiego Sabały, tworzyli niezwykłą atmosferę górskich wycieczek, na jednej z takich wypraw Bartuś „uzdajał” słynnego do dziś Marsza Chałubińskiego. Właśnie z Tytusem Chałubińskim i Wojciechem Gąsienicą Rojem próbowali w roku 1878 zdobyć Ganek, wędrując od Rumanowej Przełęczy przez Galerię Gankową. Pozostałością tych wyczynów są dwie nazwy w zachodniej grani Małego Ganku – Bartkowa Turnia i Bartkowa Przełęcz. Wspólnie z Janem Gąsienicą Gronikowskim poprowadził w 1881 roku Bolesława Prusa na Halę Gąsienicową. Obrochta jest też zdobywcą wschodniej ściany Lodowego Szczytu, a także Rysów przez Grzędę od Czarnego Stawu.

Wiele by wymieniać nowych przejść Bartusia Obrochty, ale nie sposób nie wspomnieć pierwszego zimowego przejścia w 1894 roku przez Zawrat, w którym brał udział dziennikarz i orientalista Jan Grzegorzewski. W tym czasie Grzegorzewski wydawał w Zakopanem pismo „Goniec Tatrzański” wydawane w dwóch wersjach, dla górali i dla inteligencji. Bartuś pełnił tytularne stanowisku wydawcy.

Chyba nie przypadkowo przysłuchiwali się jego muzykowaniu sławni kompozytorzy polscy. Góralskie nutki Bartusia wykorzystał Ignacy Paderewski w tworzeniu zbioru Albumu tatrzańskie. Niemało nutek Obrochty wysłuchał Karol Szymanowski i z tej inspiracji powstał balet Harnasie. Po raz pierwszy w historii Juliusz Zborowski, ówczesny dyrektor Muzeum Tatrzańskiego zanotował grę Bartusia na woskowych wałkach fonograficznych. Obrochta jako pierwszy na Podhalu założył znaną kapelę góralską, zwaną „muzyką”.

Obrochta, dzięki znajomości Tatr i za namową Tetmajera, przez dwa sezony był w Warszawie i objaśniał „Panoramę Tatr”, największy obraz w historii polskiego malarstwa. Ponadto włączył się w akcję plebiscytową na Śląsku, wystawiając w wielu miejscowościach z zespołem regionalnym pod kierunkiem Heleny Roj-Rytardowej sztukę o Janosiku.

Ale najważniejszym wydarzeniem artystycznym w życiu Bartusia był wyjazd z kapelą i tancerzami w 1925 roku do Paryża na Światową Wystawę Sztuki Dekoracyjnej. Inicjatorami pierwszego występu górali tatrzańskich poza Polską byli; Karol Szymanowski i Jarosław Iwaszkiewicz.

Dzieło muzyczne podhalańskiego skrzypka kontynuowali synowie - Jan i Józef, a także zięć Szczepaniak – Bajscorz oraz wnukowie – Władysław, Stanisław z Zakopanego, Józef z Kościeliska. I do dnia dzisiejszego kolejne pokolenia Obrochtów grają muzykę góralską, budują domy i tworzą sztukę ludową – poezję, malarstwo, haft, tkaninę.

Po śmierci Bartusia Obrochty, z inicjatywy Karola Szymanowskiego powołano społeczny komitet budowy pomnika góralskiego artysty. Z ambitnych planów pozostał tylko skromny nagrobek Bartusia na Nowym Cmentarzu w Zakopanem. A może nadszedł czas, by go pochować bliżej - Chałubińskiego, Sabały, Tetmajera - na Pęksowym Brzyzku ?

Adam Kitkowski

P.S.

Poniżej fragment opowieści o śmierci Bartusia Obrochty zamieszczony przez Henryka Josta w czasopiśmie „Wierchy”.

(...) I wnet rozgorączkowana wyobraźnia, podniecona złuda muzyki, poczęła realizować zwidy legendarnej przeszłości. Zobaczył jak z mgieł wychodzi jakiś pochód, który wkrótce stał się całkiem wyraźny... Kroczyli w czerwonych koszulach i szamerowanych czapach zbójnicy, tacy sami, jak gdyby zeszli ze szklanych obrazów. Błyszczały im szerokie pasy mosiężnymi klamrami, zza których wyglądały głowice pistolców. Włosy splecione w warkoczyki, dzieliły się na ramionach, i otaczały spalone wichrami twarze. A z boku szedł grający Sabala i uśmiechał się do Bartusia... Byli hłopcy, byli, ale sie mineni I my sie miniemy po malućkij kwili.

A potem szli znajomi i towarzysze młodości, przewodnicy, strzelcy: Klimek, Suleja, Sieczka, Tyrala..., a miedzy nimi pan Chałubiński, Witkiewicz.... a wszyscy się uśmiechali do niego i zapraszali do pochodu. Bartuś siedział oparty o głaz, szeroko otwartymi, błędnymi oczyma wpatrzony w wizje pochodu i szeptał: - Idom. .. grajom ... uciecha. .. radość. .. hale ... Regle sie zieleniom, owiecki w dolinie, Co mi Bóg obiecoł to sie mi nie minie.

A pochód szedł bez końca. Wychodzili wciąż nowi ludzie z mgły i znikali za ścianą lasu. Wreszcie zobaczył i Daniela Gąsienicę, serdecznego przyjaciela, który wysunął się z pochodu, podszedł blisko ku niemu i rzekł uśmiechnięty: - "Pódź towarzisu s nami." - Idem ... szepnął Bartuś nieprzytomnie. Chciał się podnieść, ale tylko roztworzył kurczowo dłoń z której wypadły skrzypce z głośnym jękiem strun. Bartuś Obrochta zakończył swój koncert dla świata. Świat się rozbudzał spod czaru przebrzmiałej muzyki. Poczęły coś tajemniczo szeptać regle, zbudziły się z zasłuchania stare jodły i smreki w jarze. Ocknął się i dzwonek na wieżyczce starego kościółka, rozchybotał swe stalowe serce, i zadzwonił na Anioł Pański, za dusze tych, co się pominęli.

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

gochagocha 2016-05-08 15:41:00

Szanowny Panie Adamie, w imieniu swoim ale myślę, ze także wszystkich potomków Bartusia Obrochty pragnę Panu podziękować za '' wyciagnięcie'' naszego przodka z niebytu. Chociaż kazdy kto interesował sie historią Zkopanego słyszał coś o Bartusiu to jednak Pana zasługi w tym temacie są nie do przecenienia. Moze to było zadanie dla kogoś z rodziny, ale trudno jest tak ''chwalić się'' i upominać o pamięć bliskiej osoby. Dlatego jesteśmy Panu niezwykle wdzięczni i zapewniam, ze ma Pan miejsce w naszych sercach i sercach naszych dzieci i wnuków. Dziękujemy za Pana prace, zaangażowanie, szczerą sympatię nie tylko dla Bartusia Obrochty ale dla wszystkich górali. Prawnuczka Bartusia Małgorzata

koniczyna 2016-05-08 12:55:23

czy to prawda, że w Zakopanem nie ma pomnika Stanisława Ignacego Witkiewicza?

majachogori 2016-05-08 09:53:46

Piękna, malownicza postać górala, o renesansowych zainteresowaniach, o szlachetnej twarzy. Warto malować jego portrety, budować złotą legendę i postawić pomnik w centrum Zakopanego. Wrocław ma setki zabawnych krasnoludków, Szczytno mazurskie skrzaty i pomnik Krzysztofa Klenczona, Toruń żabki, a stolica Podhala nie pamięta o swoich wspaniałych taternikach, skrzypkach, bajarzach i budowniczych.

Reklama

Galerie

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam POŁOWĘ DOMU W SPYTKOWICACH (piętro z tarasem). 608 35 83 95.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
USŁUGI | budowlane
WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
PRACA | dam
Sprzątanie apartamentów, pokojowa, Zatrudnie do sprzątania apartamentów w okolicy ul. Strążyskiej w Zakopanem (wskazane auto w celu dojechania do apartamentów). Praca na stałe, 3-4 dni w tygodniu (gdy są wyjazdy w weekendy również) w godzinach 9-15.. 609097999
Tel.: 609097999
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Zakopane centrum - MAŁY POKÓJ Z BALKONEM NA DŁUŻEJ - TANIO - 502 879 648.
PRACA | dam
Jeśli lubisz kontakt z ludźmi, a kawa to Twoja pasja. Zadzwoń i dołącz do Samanty w Zakopanem. Zapraszamy! Tel. 666 387 888.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER ŚNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
PRACA | dam
PENSJONAT W KOŚCIELISKU ZATRUDNI NA STAŁE LUB DOCHODZĄCO: OSOBĘ DO GOTOWANIA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGA GOŚCI, SPRZĄTANIE. 608 806 408
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA MIESZKANIE W CENTRUM NOWEGO TARGU, UL. KRZYWA, STANDARD DO ZAMIESZKANIA, NOWE, ŚWIEŻE. 608 806 408
PRACA | dam
INSPEKTOR/KA PIĘTER - BACHLEDA HOTEL KASPROWY. Umowa o pracę/ umowa zlecenie. Wynagrodzenie: 5 000 zł - 6 000 zł brutto. ZAKRES OBOWIĄZKÓW: - Kontrola czystości pokoi i części wspólnych, - Wprowadzanie statusów pokoi do systemu, - Nadzór nad pracą pokojowych, - Współpraca z recepcją i działem technicznym, - Szkolenie personelu, - Raportowanie jakości i wydajności pracy, - Praca stacjonarna - BEZ ZAPEWNIONEGO NOCLEGU. WYMAGANIA: - Doświadczenie na podobnym stanowisku (mile widziane w hotelarstwie), - Umiejętność organizacji pracy i zarządzania zespołem, - Dbałość o szczegóły, - Komunikatywność. OFERUJEMY: - Stabilne zatrudnienie, - Wynagrodzenie adekwatne do umiejętności, - Wdrożenie do pracy, - Posiłki pracownicze, - Zniżki w restauracjach Grupy Bachleda. DANE KONTAKTOWE: praca@kasprowy.pl, telefon: +48 18 202 4061
PRACA | dam
Poszukujemy OSÓB DO OBSŁUGI KLIENTA w biurze Szkoły Narciarskiej na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem! Praca sezonowa: grudzień - marzec. ZAKRES OBOWIĄZKÓW. - Obsługa klientów bieżących w biurze szkoły, - Obsługa e-maila i przyjmowanie rezerwacji telefonicznych, - Sprzedaż usług szkoły narciarskiej, - Rozliczanie lekcji oraz współpraca z instruktorami. WYMAGANIA: - Komunikatywność i cierpliwość, - Dobra organizacja pracy i umiejętność samodzielnego działania, - Umiejętność obsługi komputera, - Łatwość w nawiązywaniu kontaktów, - Zdolność do pracy przy kilku zadaniach jednocześnie, - Komunikatywna znajomość języka angielskiego. OFERUJEMY: - Pracę w przyjaznej, sportowej atmosferze, - Możliwość nauki i rozwoju w branży turystyczno-narciarskiej, - Zimowy sezon pełen dobrej energii i górskiego klimatu! OSOBY ZAINTERESOWANE prosimy o przesyłanie aplikacji na e-mail: szkola@szymoszkowa.pl lub kontakt telefoniczny: 734 011 011. CZEKAMY WŁAŚNIE NA CIEBIE!
MOTORYZACJA | sprzedaż
CITROEN JUMPER, r.p. 2013, cen do uzgodnienia - 604 102 804.
MOTORYZACJA | sprzedaż
VW TRANSPORTER, r.p. 2013, cena do uzgodnienia, 604 102 804.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
Restauracja do uzupełnienia zespołu zatrudni osobę na stanowisko kelnerki/kelnera - a la carte. Oferujemy pracę z doświadczonym zespole, szansę rozwoju zawodowego, atrakcyjne wynagrodzenie. Prosimy o przesyłanie CV na adres email: 888 213 215 www.restauracjagorska.pl rest.gorska@gmail.com
Tel.: 888
PRACA | dam
Przyjmiemy PRACOWNIKÓW NA WYCIĄG NARCIARSKI I SNOWTUBING. Gubałówka. 692 624 359.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA BUDA HANDLOWA, ZAKOPANE, UL. PODHALAŃSKA. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALA NA: MAGAZYN, HURTOWNIĘ, LAKIERNIĘ, PRALNIĘ WODNĄ, itp. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALE NA WARSZTAT SAMOCHODOWY, LAKIERNIĘ, PRALNIĘ, HURTOWNIĘ, MAGAZYN. 502 658 638
MOTORYZACJA | inne
PELLET!!! W sprzedaży posiadamy pellet olczyk i barlinek w najlepszej cenie na Podhalu!!!. 607695394 romar.zakopane@wp.pl
Tel.: 607695394
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
SPRZEDAM MIESZKANIE KRAKÓW - KURDWANÓW - ŚWIETNA LOKALIZACJA. Oferujemy na sprzedaż jasne i przestronne mieszkanie położone w zadbanym budynku na osiedlu Kurdwanów. Powierzchnia 28,12 m kw. Budynek wyposażony jest w trzy windy, w tym jedną towarową. UKŁAD MIESZKANIA: - duży pokój z wnęką (nyżą), - jasna kuchnia z oknem, - duża, oszklona loggia, - piwnica przynależna do mieszkania. Mieszkanie jest słoneczne i ustawne, IDEALNE DLA SINGLA, PARY lub JAKO INWESTYCJA POD WYNAJEM. Lokalizacja zapewnia szybki dojazd do centrum oraz dostęp do pełnej infrastruktury - sklepy, przystanki komunikacji miejskiej, szkoły i tereny zielone w zasięgu kilku minut spacerem. SPRZEDAŻ BEZ POŚREDNIKÓW. Cena 450 tys zł - do negocjacji. Kontakt: 604 08 16 43
USŁUGI | budowlane
BUDOWY DOMÓW OD PODSTAW, STANY SUROWE OTWARTE, DACHY, ELEWACJE. 608729122.
PRACA | dam
Przyjmę CIEŚLI DACHOWYCH, DEKARZY, POMOCNIKA DEKARZA. 608729122.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
BIZNES
Wydzierżawię działkę w Ludźmierzu przy trasie Nowy Targ-Czarny Dunajec lub przyjmę reklamę. 608 729 122.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DOMY po 100 m2 - Klikuszowa, koło Centrum Narciarstwa. 608 729 122.
PRACA | dam
PAPI SERVICE SP. Z O.O. ZATRUDNI KIEROWCÓW. WYMAGANE KAT. C+E ORAZ UPRAWNIENIA ADR. MOŻLIWE PRZESZKOLENIE ADR/TDT Z ZAKRESU PRZEWOZU PALIW PŁYNNYCH . TEL.602290555
PRACA | dam
Karczma "Czarci Jar" poszukuje osoby na stanowisko POMOC KUCHENNA. Tel. 602 366 750.
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, DOŚWIADCZONĄ POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Zarządzanie domkami i apartamentami na wynajem krótkoterminowy. 788 63 36 33 www.zarzadzanieapartamentami.info
Tel.: 788 63 36 33
WWW: www.zarzadzanieapartamentami.info
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.