2016-05-07 15:36:44

Reklama

90. rocznica śmierci góralskiego skrzypka - Bartusia Obrochty

Było skrzypków wielu, ale nikt nie śmiał zagrać przy Bartłomieju Obrochcie. Tak można powiedzieć, trawestując słowa zaczerpnięte z epopei „Pan Tadeusz”.

Kilka dni temu minęła 90. rocznica śmierci jednego z najlepszych skrzypków góralskich, jakich wydała podhalańska kraina.

W niedzielne popołudnie, pierwszego maja 2016 roku, jak w każdą rocznicę, zeszli się pod kapliczką przy Ścieżce pod Reglami przedstawiciele rodzin góralskich – Obrochci, Karpiele, Bachledowie. Dawnym zwyczajem zaśpiewali Bartusiową nutę, zapalili świeczkę i odmówili modlitwę. Postać „góralskiego rapsoda”, jak o nim mówili jemu współcześni, przypomniał publicysta i animator kultury – Adam Kitkowski, który od wielu lat propaguje tradycję podhalańską w Polsce.

W miejscu, gdzie dziś stoi kapliczka z Chrystusem Frasobliwym, tuż przy Dolinie za Bramką, w ostatnią noc kwietnia 1926 roku wydał ostatnie tchnienie podhalański muzyk, przewodnik tatrzański, strażnik leśny, gazda – Bartuś Obrochta. Jeśli wspomnieć jego życiową drogę, to zbierze się regionalna „skrzynia dokonań”, a wydarzeń na skalę ogólnopolską czy europejską jest też niemały „kuferek”. Zatem przypomnijmy te najważniejsze.

Obrochta pamiętał dawne czasy, gdyż urodził się 15 sierpnia 1850 roku w Zakopanem, gdzie przy Krupówkach jego rodzice mieli młyn. Pochodził w wielodzietnej rodziny góralskiej, miał trzech braci i dwie siostry. Znał się dobrze z Janem Krzeptowskim-Sabałą, z którym chodził w góry i polował. Podobnie jak większość młodych górali poznawał Tatry głównie przy okazji kłusowania i wypasu owiec na halach. Warto wiedzieć, że jego ojcem chrzestnym był zbójnik tatrzański, Wojtek Mateja. Jednocześnie Bartuś od dziecięcych lat pilnie ćwiczył grę na skrzypcach, które kupili mu rodzice. Początkowo ćwiczył pod okiem Jędrzeja Kowala z Kotelnicy, a potem Szymona Krzysia z Walowej Góry, ulubionego skrzypka i fiakra Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Muzykantami góralskimi byli też jego starsi bracia – Józef i Jędrzej. Często grywali na wieczorach towarzyskich twórcom kultury polskiej, którzy bywali pod koniec XIX wieku w Zakopanem. Natomiast jego młodszy brat, Jan był uzdolnionym cieślą, z którym chętnie współpracował Stanisław Witkiewicz.

Baruś Obrochta został od 1878 roku przewodnikiem II klasy (po kilku latach I klasy) prowadzącym „panów” po tatrzańskich wierchach. Przewodnikiem tatrzańskim był również jego brat Jędrzej. Po ustąpieniu w 1886 roku Jędrzeja Bachledy-Wali stał się strażnikiem Straży Tatrzańskiej Towarzystwa Tatrzańskiego. Służbę tę pełnił aż do wybuchu I wojny światowej. W tym czasie, dwukrotnie, sezonowo gazdował w schronisku na Starej Roztoce przy drodze do Morskiego Oka (drugi raz w czasie I wojny światowej)

Bartuś ze swoją kapelą grał na weselach, chrzcinach, grał w górach, grał na oficjalnych uroczystościach w Zakopanem. Wszyscy zgodnie we wspomnieniach piszą, że grał świetnie. Znał wielu „panów”, którzy przyjeżdżali w Tatry na przełomie XIX i XX wieku, m.in. Tytusa Chałubińskiego, Henryka Sienkiewicza, Władysława hr. Zamoyskiego, Karola Szymanowskiego, Ignacego Paderewskiego, Bolesława Prusa, Helenę Modrzejewską, Józefa Piłsudskiego, bo albo prowadził ich w góry, albo umilał wieczory muzyką.

Wielokrotnie towarzyszył w wyprawach Tytusowi Chałubińskiemu, którego był ulubionym przewodnikiem. Obok innego słynnego górala, Jana Krzeptowskiego Sabały, tworzyli niezwykłą atmosferę górskich wycieczek, na jednej z takich wypraw Bartuś „uzdajał” słynnego do dziś Marsza Chałubińskiego. Właśnie z Tytusem Chałubińskim i Wojciechem Gąsienicą Rojem próbowali w roku 1878 zdobyć Ganek, wędrując od Rumanowej Przełęczy przez Galerię Gankową. Pozostałością tych wyczynów są dwie nazwy w zachodniej grani Małego Ganku – Bartkowa Turnia i Bartkowa Przełęcz. Wspólnie z Janem Gąsienicą Gronikowskim poprowadził w 1881 roku Bolesława Prusa na Halę Gąsienicową. Obrochta jest też zdobywcą wschodniej ściany Lodowego Szczytu, a także Rysów przez Grzędę od Czarnego Stawu.

Wiele by wymieniać nowych przejść Bartusia Obrochty, ale nie sposób nie wspomnieć pierwszego zimowego przejścia w 1894 roku przez Zawrat, w którym brał udział dziennikarz i orientalista Jan Grzegorzewski. W tym czasie Grzegorzewski wydawał w Zakopanem pismo „Goniec Tatrzański” wydawane w dwóch wersjach, dla górali i dla inteligencji. Bartuś pełnił tytularne stanowisku wydawcy.

Chyba nie przypadkowo przysłuchiwali się jego muzykowaniu sławni kompozytorzy polscy. Góralskie nutki Bartusia wykorzystał Ignacy Paderewski w tworzeniu zbioru Albumu tatrzańskie. Niemało nutek Obrochty wysłuchał Karol Szymanowski i z tej inspiracji powstał balet Harnasie. Po raz pierwszy w historii Juliusz Zborowski, ówczesny dyrektor Muzeum Tatrzańskiego zanotował grę Bartusia na woskowych wałkach fonograficznych. Obrochta jako pierwszy na Podhalu założył znaną kapelę góralską, zwaną „muzyką”.

Obrochta, dzięki znajomości Tatr i za namową Tetmajera, przez dwa sezony był w Warszawie i objaśniał „Panoramę Tatr”, największy obraz w historii polskiego malarstwa. Ponadto włączył się w akcję plebiscytową na Śląsku, wystawiając w wielu miejscowościach z zespołem regionalnym pod kierunkiem Heleny Roj-Rytardowej sztukę o Janosiku.

Ale najważniejszym wydarzeniem artystycznym w życiu Bartusia był wyjazd z kapelą i tancerzami w 1925 roku do Paryża na Światową Wystawę Sztuki Dekoracyjnej. Inicjatorami pierwszego występu górali tatrzańskich poza Polską byli; Karol Szymanowski i Jarosław Iwaszkiewicz.

Dzieło muzyczne podhalańskiego skrzypka kontynuowali synowie - Jan i Józef, a także zięć Szczepaniak – Bajscorz oraz wnukowie – Władysław, Stanisław z Zakopanego, Józef z Kościeliska. I do dnia dzisiejszego kolejne pokolenia Obrochtów grają muzykę góralską, budują domy i tworzą sztukę ludową – poezję, malarstwo, haft, tkaninę.

Po śmierci Bartusia Obrochty, z inicjatywy Karola Szymanowskiego powołano społeczny komitet budowy pomnika góralskiego artysty. Z ambitnych planów pozostał tylko skromny nagrobek Bartusia na Nowym Cmentarzu w Zakopanem. A może nadszedł czas, by go pochować bliżej - Chałubińskiego, Sabały, Tetmajera - na Pęksowym Brzyzku ?

Adam Kitkowski

P.S.

Poniżej fragment opowieści o śmierci Bartusia Obrochty zamieszczony przez Henryka Josta w czasopiśmie „Wierchy”.

(...) I wnet rozgorączkowana wyobraźnia, podniecona złuda muzyki, poczęła realizować zwidy legendarnej przeszłości. Zobaczył jak z mgieł wychodzi jakiś pochód, który wkrótce stał się całkiem wyraźny... Kroczyli w czerwonych koszulach i szamerowanych czapach zbójnicy, tacy sami, jak gdyby zeszli ze szklanych obrazów. Błyszczały im szerokie pasy mosiężnymi klamrami, zza których wyglądały głowice pistolców. Włosy splecione w warkoczyki, dzieliły się na ramionach, i otaczały spalone wichrami twarze. A z boku szedł grający Sabala i uśmiechał się do Bartusia... Byli hłopcy, byli, ale sie mineni I my sie miniemy po malućkij kwili.

A potem szli znajomi i towarzysze młodości, przewodnicy, strzelcy: Klimek, Suleja, Sieczka, Tyrala..., a miedzy nimi pan Chałubiński, Witkiewicz.... a wszyscy się uśmiechali do niego i zapraszali do pochodu. Bartuś siedział oparty o głaz, szeroko otwartymi, błędnymi oczyma wpatrzony w wizje pochodu i szeptał: - Idom. .. grajom ... uciecha. .. radość. .. hale ... Regle sie zieleniom, owiecki w dolinie, Co mi Bóg obiecoł to sie mi nie minie.

A pochód szedł bez końca. Wychodzili wciąż nowi ludzie z mgły i znikali za ścianą lasu. Wreszcie zobaczył i Daniela Gąsienicę, serdecznego przyjaciela, który wysunął się z pochodu, podszedł blisko ku niemu i rzekł uśmiechnięty: - "Pódź towarzisu s nami." - Idem ... szepnął Bartuś nieprzytomnie. Chciał się podnieść, ale tylko roztworzył kurczowo dłoń z której wypadły skrzypce z głośnym jękiem strun. Bartuś Obrochta zakończył swój koncert dla świata. Świat się rozbudzał spod czaru przebrzmiałej muzyki. Poczęły coś tajemniczo szeptać regle, zbudziły się z zasłuchania stare jodły i smreki w jarze. Ocknął się i dzwonek na wieżyczce starego kościółka, rozchybotał swe stalowe serce, i zadzwonił na Anioł Pański, za dusze tych, co się pominęli.

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

gochagocha 2016-05-08 15:41:00

Szanowny Panie Adamie, w imieniu swoim ale myślę, ze także wszystkich potomków Bartusia Obrochty pragnę Panu podziękować za '' wyciagnięcie'' naszego przodka z niebytu. Chociaż kazdy kto interesował sie historią Zkopanego słyszał coś o Bartusiu to jednak Pana zasługi w tym temacie są nie do przecenienia. Moze to było zadanie dla kogoś z rodziny, ale trudno jest tak ''chwalić się'' i upominać o pamięć bliskiej osoby. Dlatego jesteśmy Panu niezwykle wdzięczni i zapewniam, ze ma Pan miejsce w naszych sercach i sercach naszych dzieci i wnuków. Dziękujemy za Pana prace, zaangażowanie, szczerą sympatię nie tylko dla Bartusia Obrochty ale dla wszystkich górali. Prawnuczka Bartusia Małgorzata

koniczyna 2016-05-08 12:55:23

czy to prawda, że w Zakopanem nie ma pomnika Stanisława Ignacego Witkiewicza?

majachogori 2016-05-08 09:53:46

Piękna, malownicza postać górala, o renesansowych zainteresowaniach, o szlachetnej twarzy. Warto malować jego portrety, budować złotą legendę i postawić pomnik w centrum Zakopanego. Wrocław ma setki zabawnych krasnoludków, Szczytno mazurskie skrzaty i pomnik Krzysztofa Klenczona, Toruń żabki, a stolica Podhala nie pamięta o swoich wspaniałych taternikach, skrzypkach, bajarzach i budowniczych.

Reklama

Galerie

Wiosenna Szczawnica

Palace, Katownia Podhala i brama do Auschwitz

Cały świat Zofii Szwajnos

Przystań na Kamieńcu rośnie dzień po dniu

Szczęśliwa trzynastka, czyi Miś Zakopiański wybrany

Morskie Oko okiem młodych artystów

W sąsiedztwie Domu Doktora

Młodzi artyści i ich wizje kubizmu

Hasior - rekonesans w Czerwonym Dworze

Zawody Koziołka Matołka 2025

Aukcja dla Domu Doktora

Cześć i chwała żołnierzom wyklętym

Drań Witkacy na nas patrzy

Odważnej Estery Karp wyprowadzanie z zapomnienia

Tomasz Gluziński i jego twórczość w Opolance

Dzień Babci i Dziadka w SP Ciche 1

Dom Doktora powstaje po pożarze

Otwarcie 31. Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży w Sportach Zimowych

Świat dorożek i powozów na Podhalu

Urodzinowy Chasior u Hasiora

WOŚP na Chotarzu w Kościelisku

Śleboda Józefa Koszarka w Okszy

Premierowa "Wdowa po sołtysie"

Kolędy i pastorałki w Miejskiej Galerii Sztuki

Noworoczne kolędowanie w Czerwony Dworze

Święto gwary w Białym Dunajcu

Cudnej mimozie - wstrętna pokrzywa, czyli duch Makuszyńskiego w Opolance

Halina Rząsa - dokumentalistka pra-ekologii

"Widziałam Joannę" Mariusza Koperskiego w Gwarno

Benefis Eugeniusza Karkoszki z Lipnicy Wielkiej

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
RESTAURACJA W KOŚCIELISKU ZATRUDNI: KUCHARZY, POMOCE KUCHENNE, KELNERÓW. 608 806 408
PRACA | dam
DORYWCZO - SPRZĄTANIE W KOŚCIELISKU. 608 806 408
PRACA | dam
KOŚCIELISKO - OSOBĘ DO OBSŁUGI IMPREZ: WESELA, KOMUNIE, CHRZCINY. 608 806 408
PRACA | dam
DO PRACY W PENSJONACIE W KOŚCIELISKU z możliwością zamieszkania. 608 806 408
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDEGO MERCEDESA SPRINTERA. 531 666 333.
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
PRACA | dam
RESTAURACJA W ZAKOPANEM ZATRUDNI KELNERA-KELNERKĘ W SYSTEMIE ZMIANOWYM (8 GODZINNYM). 512351742 ZAMOYSKIEGO 2 watra@zakopane-restauracje.pl
Tel.: 512351742
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni EKSPEDIENTKĘ. Bardzo dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni KIEROWCĘ. Dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE PODDASZY WEŁNĄ MINERALNĄ, ADAPTACJA PODDASZY, ZABUDOWA GK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
KOMPLEKSOWE WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, MALOWANIE, PANELE, MONTAŻ DRZWI, ŁAZIENKI, ZABUDOWY GK. 660 079 941.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Podczerwone -sprzedam mieszkanie 46m2 gotowe do zamieszkania tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Kościelisko-Czajki -dom na super widokowej działce -sprzedam tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Łopuszna działka budowlana 1466 m2 -media, dojazd asfaltowy tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Białka Tatrzańska -działka 1398m2 z planem zagospodarowania -MU , przy drodze asfaltowej, blisko wyciagi narciarskie tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Białka Tatrzańska -działka z pozwoleniem na budowę dwoch domków -blisko wyciąg narciarskie tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Jurgów-sprzedam do do zamieszkania tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Suche --działka 2000m2 z pozwoleniem na budowę , blisko wyciagu tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Białka Tatrzańska -działka 2500m2 -pierwsza linia zabudowy, zjazd, wz sprzedam tel 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Zakopane- Jaszczurówka -dom -pensjonat na dużej działce 1758 m2 -sprzedam 660797241 b12.pl.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Zakopane -Jaszczurówka- lokal pod gastronomie w apartamentowcu 100m2 -do wynajęcia lub sprzedaży tel 6607972410.
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię DOM do 100.000 zł. 500 221 028.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Czerwienne - nowy piękny dom sprzedam gotowy do zamieszkania tel. 660797241 b12
Tel.: 660797241
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Owczarek podhalański. 501816189
Tel.: 501816189
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam LAS w Łopusznej. 18 28 560 60.
PRACA | dam
Wspólnota Mieszkaniowa INFINIUM - Aleje 3 Maja 5 w Zakopanem - POSZUKUJE FIRMY ŚWIADCZĄCEJ USŁUGI SPRZĄTANIA BUDYNKU (klatki schodowe, korytarze, itp.) ORAZ TERENU ZEWNĘTRZNEGO. Kontakt w sprawie zakresu do złożenia oferty tel. 889 18 91 54 - zarządca nieruchomości.
PRACA | dam
Pensjonat w Zakopanem zatrudni POKOJOWĄ - 666 37 83 57.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
PRACA | dam
Zatrudnię pracowników budowlanych, ekipy, podwykonawców. 601 508736.
PRACA | dam
Zatrudnimy Panią na pokoje. Praca całoroczna stała w małym obiekcie 40-50 osób w Zakopanym. Panie chętne, proszę o kontakt. 18 2061434 sgzakopane@interia.eu
Tel.: 18
PRACA | dam
Przedsiębiorstwo Budowlane Sikora zatrudni pracowników na stanowisko: pomocnik budowlany, malarz, tynkarz, płytkarz, cieśla, zbrojarz, pracownik ogólnobudowlany .
Tel.: 602 629 623
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA W MURZASICHLU 19 arów, kameralna. 517 018 380
SPRZEDAŻ | różne
NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. Tel. 793 887 893
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.