Orawa na Orawie

oraz najsłynniejsza kompozycja Wojciecha Kilara – „Orawa”.
Polska kameralistyka to coś, czym z dumą możemy chwalić się na całym świecie. Utwory na
kwartet smyczkowy w XX wieku pisali najwięksi kompozytorzy od Karola Szymanowskiego,
przez Grażynę Bacewicz, Witolda Lutosławskiego, po Henryka Mikołaja Góreckiego, aż po
Krzysztofa Pendereckiego. W tym niezwykle trudnym i wymagającym gatunku zawierali nie
tylko mistrzostwo formy, często sięgali też po muzykę ludową, która służyła im jako
niewyczerpane źródło inspiracji. Program sobotniego koncertu świetnie tę różnorodność i
bogactwo kwartetu prezentował.
Jako pierwszy zabrzmiał utrzymany w neoklasycznej stylistyce Kwartet smyczkowy nr 4
Grażyny Bacewicz. Składająca się z trzech części kompozycja powstała w 1951 roku na
zamówienie Związku Kompozytorów Polskich z przeznaczeniem na konkurs kwartetowy w
Liège. Ostatecznie Bacewicz belgijski konkurs wygrała, co było wówczas nie lada wyzwaniem.
Zespół Arvareum w składzie Krzysztof Leksycki, Ilona Nieciąg – skrzypce, Joanna Kapusta –
altówka i Aleksandra Lignar – wiolonczela, wydobył z utworu piękne barwy, eksponując
ludowy idiom w środkowej części wolnej i finałowym oberku.
Wiele emocji przyniosła druga kompozycja, czyli III Kwartet smyczkowy „Na polskie tematy
ludowe” polskiego kompozytora i skrzypka żydowskiego pochodzenia, Szymona Laksa, który
przeszedł do historii jako dyrygent obozowej orkiestry w Auschwitz-Birkenau. Swoje
wspomnienia z tego tragicznego okresu zawarł w głośnej książce „Gry oświęcimskie”.
Niezwykle ważne pytanie, które zadał jako więzień numer 49543: „Czy ludzie, którzy do tego
stopnia kochają muzykę, że mogą płakać, kiedy jej słuchają, zdolni są jednocześnie do
popełniania tylu okrucieństw na reszcie ludzkości?” wciąż pozostaje niestety aktualne. Sam
zresztą podkreślał wielokrotnie, że to właśnie muzyka uratowała mu życie. Tuż po zakończeniu
wojny, w 1945 roku skomponował swoje dzieło, w którym wykorzystał aż siedem melodii
ludowych pochodzących z Mazowsza, Wielkopolski i Podhala. Słuchając kwartetu Laksa
nawet niewprawne ucho było w stanie wyłowić splatające się niczym nici motywy takich pieśni
jak „W polu lipeńka”, „Idzie żołnierz borem, lasem”, „Pozic mamo raz” czy „Gaiczek zielony”.
Na koniec artyści uraczyli nas mistrzowskim wykonaniem „Orawy” Wojciecha Kilara. Słynny
utwór, oryginalnie przeznaczony na orkiestrę smyczkową, usłyszeliśmy w wyjątkowej wersji
na kwartet smyczkowy, którą trzy lata temu dla Polskiego Wydawnictwa Muzycznego
opracował wybitny dyrygent Krzysztof Urbański. Kwartet Arvareum świetnie oddał wszystko
to, za co tak kochamy „Orawę”. W grze artystów była żywiołowość, dzikość, świeżość, pasja i
doskonale utrwalony przez Kilara styl podhalańskiej kapeli. Słuchanie tej kompozycji w takim
kontekście i otoczeniu było niezapomnianym przeżyciem. Po długich i głośnych brawach
otrzymaliśmy jeszcze góralski bis, który zwieńczył ten wspaniały wieczór.