W Lipnicy Wielkiej najstarszy cmentarz znajdował się na placu przykościelnym, tak jak to niegdyś bywało. - Dawniej cmentarze zawsze były przy kościołach. Tak samo było i u nas - przekonywał Karol Fitak z Lipnicy Wielkiej. - Z przekazów i literatury wiem, że istniał co najmniej od 1627 roku. Wtedy w Lipnicy Wielkiej był drewniany kościół, i była to pierwsza świątynia, wtedy luterańska. Był wybudowany w 1625 roku, a sto lat później przejęli go katolicy - dodał. Wokół kościoła grzebano zmarłych. Według zapisów Komonieckiego w jego „Dziejopisie Żywieckim” lipnicki cmentarz istniał już co najmniej od 1627 roku. Był nieduży i kilkakrotnie przekopywany, zwłaszcza, gdy w latach 1762-1770 obok drewnianego kościoła budowano murowaną świątynię. Później drewniany kościół rozebrano i przeniesiono do Chyżnego. - Kościół powstał na miejscu, gdzie wcześniej chowano zmarłych. Gdy robotnicy kopali pod fundamenty kościoła - a trzeba było głęboko kopać, bo tam jest krypta - to natrafiali na ludzkie szczątki, które później pochowali do wspólnego grobu. Ta mogiła znajduje się obok lip. W 1945 roku obok kościoła, właśnie przy tych lipach, grzebano poległych Rosjan. Pracował tam też mój ojciec, który opowiadał, że podczas kopania mogił, trafili na dużo ludzkich kości. Wtedy żeśmy się dziwili, ale teraz wiem, że musiał to być ten wspólny grób, o którym wspominałem. Mogło być więcej takich zbiorowych mogił, ale nie wiadomo, gdzie one są - opowiadał pan Karol i dodał, że na przykościelnym cmentarzu zmarłych chowano aż do początku XX w.
Obecnie obok lipnickiego kościoła znajduje się zaledwie kilka mogił, ale dużo mówią o skomplikowanych dziejach tej pogranicznej ziemi. Są na nich napisy w języku łacińskim, węgierskim, słowackim i polskim. Najstarsze nagrobki pochodzą z końca XIX stulecia. Widnieją na nich nazwiska znaczące dla Lipnicy Wielkiej. Tutaj spoczywają m.in. apostoł Orawy Piotr Borowy, Maria Machayowa ze Zwolińskich - matka księży Karola i Ferdynanda Machayów, polskich działaczy narodowościowych i Józefina Mikowa. Następny cmentarz w Lipnicy Wielkiej - obecnie parafialny - został założony około 1860 roku w centrum wsi, nieopodal kościoła na wzgórzu zwanym Madejówka. - Powstał dzięki staraniom proboszcza Stefana Radlińskiego, ale nie obyło się bez wielu trudności - twierdził Karol Fitak. - Pierwotnie miał być poniżej kościoła, ale lipniczanie nie chcieli tam sprzedać ziemi. Później mieszkańcy Roli Lichosytowej zgodzili się sprzedać nieużytki nad potokiem, w miejscu nazywanym Górką, w pobliżu źródełka Borowego. Problemem była spora odległość od kościoła, chociaż ks. Radliński nie sprzeciwiałsię tej lokalizacji cmentarza. Aż w końcu cmentarz założono tam, gdzie obecnie się znajduje - wyjaśniał. W centralnym miejscu lipnickiej nekropolii, na kamiennym cokole, stoi duży krzyż z datą 1862 rok. Obecnie to główny i jedyny cmentarz w Lipnicy Wielkiej. Położony na wzniesieniu z widokiem na wieś i okoliczne wzniesienia. Od momentu założenia był on kilkakrotnie rozszerzany. Wśród nowych nagrobków można dostrzec starsze, wykute w piaskowcu. Spoczywa tu wielu wybitnych i znanych lipniczan, a wśród nich: Emil Kowalczyk, Karol Stopiak, Jan Słaby czy Karol Wójciak Heródek.
W pobliżu parafialnego cmentarza mieścił się cmentarz choleryczny. Jeszcze w latach 80. ubiegłego stulecia ogrodzony był wysokim kamiennym murem, ale niedawno został włączony w obszar głównego, lipnickiego cmentarza. - Cholera panowała w latach 70. XIX wieku. Z opowieści starszych ludzi wiem, że zmarło na nią ok. 800 osób, nie licząc tych, którzy w tym czasie emigrowali na południe, na Węgry czy Słowację. Podobno martwi leżeli przy drogach, w rowach. Opowiadała mi o tym babka, Julianna Fitak - wspominał pan Karol. - W ciągu dnia było nawet kilka pogrzebów, tak ludzie umierali. W tym czasie chorych odwiedzali tacy wiejscy felczerzy, nazywali ich kanfutrami. Ciągle chodzili pijani, bo dostawali specjalny przydział wódki, dla dezynfekcji organizmu. Dużo im to nie pomagało, sami umierali - opowiadał. Po lipnickich polach i lasach porozrzucane są zapomniane mogiły z czasów wojny. W Murowanicy znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy Armii Czerwonej. Starsi mieszkańcy Lipnicy Wielkiej opowiadają też o „cmentarzu wisielców”. - Dawniej samobójców nie grzebano na cmentarzach, tylko w miejscach ustronnych, gdzieś na peryferiach wsi. U nas takim miejscem były Polonki, które graniczyły z Rabczycką Kokotką - wspominał pan Karol. Do dziś o miejscu krążą rozmaite podania i legendy.
Idąc rabczycką drogą, w stronę Źródełka Borowego, a później kierując się na zachód znajduje się niewielki lasek, a w nim zbiorowa mogiła 9 niemieckich żołnierzy, poległych w czasie drugiej wojny światowej. - Nie spotkałem świadków tego zdarzenia - twierdził Karol Fitak. - Prawdopodobnie zostali rozstrzelani jako jeńcy wojenni. Tymczasowe stanowiska strzeleckie na obrzeżach lasku, wskazywałyby na to, że bronili oni dostępu do niego. A przy tym mieli dobry widok na niezalesiony teren i mogli odpierać ataki Rosjan. Rosjanie nacierali jednak od strony Bucznika, Chabinowskim Potokiem, okrążyli lasek i odcięli im drogę odwrotu. Niemcy musieli się poddać. Po wojnie mój kuzyn Franciszek Fitak na miejscu rozstrzelania znalazł notes, w którym był zanotowany adres w Wiedniu. Przechowywał go kilka lat. Później za pośrednictwem przyjaciela, który jechał do Wiednia, przesłał go do austriackiego Czarnego Krzyża, który opiekuje się cmentarzami wojennymi - kończy opowieść Karol Fitak.
Karol Fitak (1926-2008) z Lipnicy Wielkiej był jednym z ostatnich, który umiał tak opowiadać o dawnej Orawie.
Jolanta Flach
Tygodnik Podhalański 44/2012
Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.
-
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
-
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. SILNIK ŻUKOWSKI prawie nowy. 515 503 494.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
-
USŁUGI | budowlane
DROBNE USŁUGI STOLARSKIE. OKNA, DRZWI NA ZAMÓWIENIE. RENOWACJA STARYCH SCHODÓW, PODŁÓG I MEBLI. 502 647 392.
-
MOTORYZACJA | sprzedaż
MERCEDES E KLASSE, combi, W211, 2.2 CDI, r. 2004 - 502 647 392
-
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
-
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
-
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
-
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
-
PRACA | dam
NIEMCY - murarz cieśla malarz ocieplenia spawacz elektryk kranista. 601-218-955
-
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK - 660 404 104.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
ZAKOPANE - KOŚCIELISKO DO WYNAJĘCIA MIESZKANIA 35-38m2. 608 806 408
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110m2 W CENTRUM NOWEGO TARGU, UL. KRZYWA. 608 806 408
-
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
-
PRACA | dam
Pilnie! Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ (przynajmniej trzy razy w tygodniu) - Skrzypne. 606 577 762.
-
USŁUGI | budowlane
PRACE WYSOKOŚCIOWE, MALOWANE DACHÓW, MALOWANIE ELEWACJI METODĄ NATRYSKOWĄ ORAZ KLASYCZNĄ. 537 160 398.
-
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
-
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJA STRYCHÓW, REMONTY, ŁAZIENKI, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 693 206 403.
-
PRACA | dam
Praca na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i okolice. tel. 500160574. 500160574
Tel.: 500160574
-
PRACA | dam
KONSERWATORA/PRACE PORZĄDKOWE PRZY PENSJONACIE. Zakopane. 602 74 31 38
-
PRACA | dam
PRACOWNIK BIUROWY na hali sprzedaży (faktury, itp.). Zakopane. 602 74 31 38, gobo10@wp.pl
-
PRACA | dam
HURTOWNIA SPOŻYWCZO-MROŻONKOWA POSZUKUJE PRZEDSTAWICIELA HANDLOWEGO na teren Zakopanego i okolic. OFERUJEMY: - stabilne zatrudnienie, - atrakcyjny system wynagrodzenia (podstawa + prowizje), - samochód służbowy, telefon, laptop. CV NA ADRES: gobo10@wp.pl, tel. 602 74 31 38.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
LOKAL do wynajęcia ok.120 m2, Maruszyna, cena 2000 zł, do uzgodnienia, tel. 512293983
-
PRACA | dam
PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM - BUKOWINA TATRZAŃSKA - STOISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
-
PRACA | dam
Poszukuję pielęgniarki do ośrodka rehabilitacyjnego w Murzasichlu. 601544146 www.krywan-tatry.pl biuro@krywan-tatry.pl
Tel.: 601544146
-
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
-
PRACA | dam
Restauracja w Zakopanem zatrudni POMOC KUCHENNĄ na sezon letni. 601 533 566, 18 20 64 305
-
PRACA | dam
POSZUKUJEMY KANTORA DO UDZIAŁU W TRADYCYJNEJ MSZY ŚWIĘTEJ WSZECHCZASÓW. 697 718 044
-
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
-
USŁUGI | budowlane
BUDOWY DOMÓW OD PODSTAW ORAZ WIĘŹBY DACHOWE WRAZ Z POKRYCIEM. 572624414.
-
PRACA | dam
GALERIA CREO MAZUR ZAKOPANE ZATRUDNI STUDENTKĘ/UCZNIA (Z
UBEZPIECZENIEM) DO SPRZEDAŻY BIŻUTERII - elastyczny grafik+ premie! CV
prosimy o wysyłanie na maila: gcreocv@gmail.com, bądź zapraszamy
osobiście do salonu "Złoto Srebro" ul. Kościuszki 10, Zakopane
E-mail: gcreocv@gmail.com
-
PRACA | dam
POSZUKUJEMY OSÓB DO PRACY W KARCZMIE PRZY KRUPÓWKACH na stanowisko: KUCHARZ, POMOC KUCHENNA. 600 035 355.
-
SPRZEDAŻ | budowlane
Sprzedam KANTÓWKĘ, KROKWIE, DESKI, GONTY, ŁATY - 788 344 233.
-
PRACA | dam
Kąpielisko Geotermalne Szymoszkowa przyjmie do pracy na sezon letni: PIZZERA, BARMANKI, OSOBY DO OBSŁUGI PUNKTÓW GASTRONOMICZNYCH. Więcej informacji pod nr tel.: 693 319 707
-
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
-
PRACA | dam
NIEMCY - MURARZ, CIEŚLA, MALARZ, OCIEPLENIA, SPAWACZ, ELEKTRYK. 601-218-955
-
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
-
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię działkę na Podhalu GOTÓWKA!!! 600 404 554
Tel.: 600
-
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
-
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
-
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
-
SPRZEDAŻ | różne
NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
-
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. Tel. 793 887 893
-
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.