Jan Kasprowicz kupił dom na Harendzie w 1923 r. Miał wtedy 63 lata, a u swego boku trzecią żonę, młodszą od siebie o 27 lat Rosjankę, pieszczotliwie nazywaną Marusią. Co sprawiło, że młoda kobieta zwróciła uwagę na nieco już łysiejącego, z wyraźnie zarysowanym brzuszkiem, 47-letniego mężczyznę? Zakochała się - to pewne! Już jako nastolatka była inspiracją dla twórców. Odrzuciła wiele oświadczyn. „Ci wszyscy, którzy kochali mnie dotąd, ulegali mi, dlatego gardziłam nimi z lekka. Nie zdobyli moich uczuć. Pragnę władzy nad sobą, szukam władcy, oddaję się w niewolę, lecz nie w tę, która przygniata, lecz podnosi do wyżyn” pisała o swoich młodzieńczych podbojach. Kasprowicz miał być więc panem jej życia. I tak było przez wiele lat tego kontrowersyjnego związku. Rozwijała się przy nim intelektualnie i duchowo, on dzięki niej poczuł przypływ nowych sił twórczych. Na święta w 1913 r. dostała oprawiony w skórę trzeci akt „Marchołta”, sztuki, której napisanie od dawna pochłaniało Kasprowicza. - Dawno nie byłem tak porwany pracą: od czasów Hymnów - wyznał. W 1916 r. w Poroninie powstaje cudowna Księga Ubogich, pełna wierszy poświęconych m.in. Marusi.
Koniec idylli
Szarym zeszytom swoich dzienników z lat 1922-1924 Marusia nadała tytuł BUNT. Niemalże idealny związek zaczął się rozpadać. Sprawcą pęknięć był bułgarski poeta Bojan Penew. „Nie zaprzeczam - pisała Marusia - byłam nim oczarowana. Taki był inny, niż wszyscy mężczyźni, których znałam. Wydawał mi się taki miękki, delikatny i „ludzki”. Spędzali razem dużo czasu. Poszli w góry, do Doliny Ciemnych Smreczyn, w której Kasprowicz zobaczył niegdyś krzak dzikiej róży. Żegnając się z Marią po parotygodniowym pobycie pod Tatrami, Penew powiedział: - W przyszłym roku będzie pani ze mną. Co ciekawe, w tym czasie obiektem zainteresowania samego Kasprowicza była żona Penewa Dora Gabe. Miss Bułgarii w latach 20., ale przede wszystkim wspaniała poetka i tłumaczka hymnów poety. Przyjaźniła się z Marią Kasprowiczową. Wiedziała o romansie męża z przyjaciółką: „Jestem dumna, że Marusia Ci się spodobała. Byłabym obrażona, jeśli byś nie zwrócił na nią uwagi. A jeśli byłeś choć trochę - zakochany - to świadczy dobrze o Tobie”. Nadszedł jednak moment dramatyczny dla małżonków. Okazało się, że poeta jest ciężko chory. Po wylewie nastąpiły tygodnie leczenia we lwowskim szpitalu. Marusia bez reszty oddała się opiece nad mężem. Historia z Bojanem zaczęła przygasać. Do śmierci męża była całkowicie pochłonięta jego sprawami. Była pielęgniarką i przyjaciółką, po raz ostatni muzą. „Czynnie i głęboko współczującemu świadkowi powstawania tych melodyj gęśliczkowych i obrazków na szkle. Żonie zbiorek ten poświęcam” - napisał Kasprowicz na pierwszej stronie swojego ostatniego tomiku wierszy pt. „Mój Świat”. Wtedy też w domu na skarpie pojawia się Stanisław Ignacy Witkiewicz. Marusia zamawia u niego portrety męża. Czy doszło wtedy do romansu, jak chcieliby niektórzy? Tak. Między ukochaną suczką malarza Azą, z którą przychodził spacerowym krokiem od strony Antałówki, a wyczekującym ich niecierpliwie psem Kasprowicza. Witkacy musi skupić się na pracy. Zamówienie nie jest łatwe. - „Ona chce, żeby to był zbyczony byk, a on jest sflaczały byk, a ja zrobiłem zbyczonego flaka” - donosił w liście do żony Jadwigi Unrung o wymaganiach Kasprowiczowej i postępie w pracy. Kasprowicz umiera pierwszego sierpnia 1926 r. w wieku 66 lat.
Mroczny erotyzm
Minął niecały rok od śmierci męża, a na Harendzie pojawia się pisarz, który zawładnie jej uczuciami beż reszty. Michał Choromański zrobił na Marii Kasprowiczowej niezwykłe wrażenie. Po pierwsze urodził się w Rosji. Marusia zawsze ceniła sobie Polaków związanych z jej ojczyzną. Był, tak jak i ona, naznaczony chorobą. Miał gruźlicę kości, poruszał się o kulach. Ona, po przebytej w dzieciństwie szkarlatynie, również borykała się z chorobą kości. Na samym początku było więc pokrewieństwo dusz. Choromański miał pomagać Kasprowiczowej w redagowaniu dzienników. Wraz z postępami w pracy rosła namiętność i napięcie erotyczne. Historia tego związku to szalone harendziańskie noce (Marusia zapisuje: „Przy mężu rozwinęłam się intelektualnie, Choromański odkrył we mnie kobietę” i dni pełne wyczekiwania na kochanka. Choromański był alkoholikiem, który co jakiś czas musiał wyruszyć w rejs po zakopiańskich restauracjach, ale co gorsze, Marusia nie była jego jedyną kobietą. Był zaręczony z jej przyjaciółką, a w miejscowych spelunkach czekała na niego niejedna kochanka. Marusia czuje, że napięcie jest zbyt duże. Snuje plany o wyjeździe.
Życie po śmierci... męża
W podjęciu decyzji pomaga jej młodzieńcza miłość - niemiecki portrecista Willi Egert. Jego przybycie to nie przypadek. Wieść o śmierci wielkiego polskiego poety obiegła już Europę. Willi wyraźnie liczy na to, że osamotniona Marusia otworzy ramiona dla dawnej sympatii. Wdowa otwiera przed nim drzwi sypialni. Jednak w tym geście jest więcej chęci zemsty nad niewiernym Choromańskim, niż powrót do dawnego uczucia. Malarz chce ją zabrać w podróż do Indii. Na razie razem wyjeżdżają do Paryża. Tam się rozstają. Marusia rozpoczyna nowe życia wraz z dawno niewidzianą siostrą Lidią i ciotką, z którą niegdyś podróżowała po Europie. Do Zakopanego wraca po 2 latach.Pochłaniają ją sprawy związane z budową mauzoleum dla męża. Jest zafascynowana Karolem Stryjeńskim, który przygotowuje projekt grobowca. Ile prawdy było w plotkach, które pojawiły się na temat żony poety i dyrektora szkoły przemysłu drzewnego - trudno dziś dociec. Michał Choromański, z którym Marusia pozostaje w przyjacielskich stosunkach, wiele lat później napisze w swojej powieści „Schodami w górę, schodami w dół”, że inżynier Ordęga, powieściowe alter ego Stryjeńskiego, pochłonięty pracą, działalnością społeczną i własnymi problemami, odrzucił zaloty swojej chlebodawczyni.
Inni obiecujący literaci
Henryka Worcella, a właściwie Tadeusza Kurtykę (bo tak naprawdę nazywał się kelner, autor „Zaklętych Rewirów”) przyprowadza na Harendę Choromański. Wyraźnie daje Marusi do zrozumienia, że młody pisarz potrzebuje opieki, jaką niegdyś objęła i jego. Marusia, ku własnemu zaskoczeniu, przyjmuje nowego gościa. W dziennikach z mocą jednak podkreśla, że nigdy nie zostanie kochanką Worcella. Kiedy spotkają się po II wojnie światowej, Marusia z oddaniem zaangażuje się w organizację wesela autora „Wpisanych w Giewont”. „Zmuszony do przyspieszonego wyjazdu, opuszczałem Zakopane z żalem, że nie było mi dane wejść w porozumienie, zadzierzgające się tak dla mnie ciekawie” - rozpoczynał swój list do Marii Kasprowiczowej inny wznoszący się na firmament literatury talent z Drohobycza. Z listu wynika, że nie miał raczej na myśli porozumienia erotycznego, ale na pewno porozumienie intelektualne. Bruno Szulc, bo o nim mowa, niezwykle trafnie scharakteryzował to, co zastał w domu wielkiego poety: „Wbrew oczekiwaniom... była to nie aura zgęszczonej i najwyborniejszej historii, nie drogocenność koronnych klejnotów, skupionych na głowie dziedziczki, nie to było czarem Harendy... W cieniu przeszłości kwitło tam nieujarzmione przez historię, własne i rewolucyjne życie...” Dzisiejsza Harenda - muzeum Jana Kasprowicza to miejsce stworzone przez kobietę, która po śmierci męża mieszkała tu jeszcze przez 42 lata. Powołała do życia Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza, które w przyszłym roku będzie obchodziło 50-lecie swojego istnienia. Zostawiła potomnym dom pełen pamiątek po wielkim poecie i legendę, której częścią jest ona sama. Zmarła dokładnie w dniu urodzin męża, 12 grudnia 1968 r.
Beata Denis-Jastrzębska
Tygodnik Podhalański 34/2013
kluskajarcano
2022-01-18 17:32:46
Ciekawy artykuł, dzięki! Oprowadzała i naszą wycieczkę po swoim domu... dawno to było... Boże, ja ja jestem już stara...Harenda, Harenda... tam chodziłam do przedszkola... dawno, zaraz po wojnie tzw "Ochronki".
-
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
-
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
-
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. SILNIK ŻUKOWSKI prawie nowy. 515 503 494.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
-
USŁUGI | inne
Zapraszamy do ZAKŁADU SZKLARSKIEGO ul.Kasprowicza 30f Zakopane (pl. składu AS). 668356633
Tel.: 668356633
-
PRACA | dam
PKL Horeca Sp. z o.o. jest Spółką wchodzącą w skład Grupy PKL, która oferuje całoroczny, kompleksowy zakres usług turystyczno-wypoczynkowych oraz posiada własną bazę noclegową i restauracyjną. Obecnie poszukujemy osoby na stanowisko: KOORDYNATOR ZESPOŁU DS. ROZLICZEŃ I ADMINISTRACJI. Miejsce pracy: Zakopane. CO BĘDZIE NALEŻEĆ DO TWOICH OBOWIĄZKÓW? - Koordynacja pracy zespołu rozliczeniowego, - Kontrola poprawności dokumentacji magazynowej i sprzedażowej, - Zarządzanie procesem zamknięcia miesiąca oraz rozliczaniem inwentaryzacji gastronomicznych (niezgodności, wdrażanie usprawnień), - Nadzór nad obsługą administracyjną Spółki, obiegiem i ewidencjonowaniem dokumentów, - Nadzór administracyjny nad umowami kierowanymi do podpisu, kontrola poziomu realizacji zawartych umów, - Nadawanie uprawnień i zarządzanie rolami użytkowników w systemach magazynowo-sprzedażowych, - Administrowanie bazy systemowej w zakresie indeksów, receptur i pozycji sprzedażowych, - Opracowywanie procedur i instrukcji, prowadzenie wewnętrznej księgi standardów, - Ścisła współpraca w obrębie działu, oraz z klientem wewnętrznym i zewnętrznym, - Tworzenie zestawień, porównań i raportów na zlecenie przełożonego. DOŁĄCZ DO NAS! Aplikuj przez: https://www.pkl.pl/post/koordynator-ds-rozliczen-i-administracji.html
WWW: https://www.pkl.pl/post/koordynator-ds-rozliczen-i-administracji.html
-
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Siewierski Nieruchomości ul. Br. Czecha 1, Zakopane. +48 18 20 66 129, +48 506 13 14 63 www.siewierski.pl
-
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupie Pilnie -Pensjonat w Zakopanym -tel 660797241 b12.pl.
-
PRACA | dam
Zatrudnię KIEROWCĘ C+E na pracę po kraju ( poniedziałek - piątek). Praca na plandece. Kontakt 514 240 136, 691 758 882.
-
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Sprzedam konia czeskiego zimnokrwistego. Masc karogniady,przyjazny dla dzieci, jezdzil w zaprzęgu i siodle. WAŁACH. Prawie 3 lata. kontakt tylko telefoniczny 791818377.
-
PRACA | dam
Skicontrol H.Martinczak.s.k.a. (Białka Tatrzańska) przedstawiciel na Polskę firmy SKIDATA, zatrudni: INFORMATYKA - SERWISANTA. Oferujemy: umowę o pracę, możliwość rozwoju zawodowego. Wymagania: znajomość rozwiązań IT, wykształcenie kierunkowe, doświadczenie na podobnym stanowisku, znajomość j.angielskiego, czynne prawo jazdy kat.B. Główne obowiązki: montaż i serwis systemu kontroli dostępu SKIDATA. CV prosimy przysłać na e-mail: praca@skicontrol.pl
-
PRACA | dam
POTRZEBNA OPIEKUNKA DO 8-MIESIĘCZNEGO DZIECKA, 4-5 godzin dziennie. Zakopane. 692 278 855.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Oferujemy powierzchnię parkingową dla pojazdów osobowych/dostawczych/ciężarowych z możliwością składowania /przechowywania towaru, na monitorowanym obiekcie z własną stacja paliw. Przemysłowa dzielnica Nowego Targu blisko wjazdu na S7. Zapraszamy. Tel. 602 290 555
-
PRACA | dam
PIEKARNIA W ZAKOPANEM ZATRUDNI PIEKARZA. Na stałe, umowa. 602 759 709
-
PRACA | dam
Zatrudnię SPRZEDAWCZYNIĘ DO SKLEPU SPOŻYWCZEGO W ZAKOPANEM. 602 759 709
-
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
-
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
-
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
-
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
-
PRACA | dam
NIEMCY - murarz cieśla malarz ocieplenia spawacz elektryk kranista. 601-218-955
-
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK - 660 404 104.
-
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
-
USŁUGI | budowlane
PRACE WYSOKOŚCIOWE, MALOWANE DACHÓW, MALOWANIE ELEWACJI METODĄ NATRYSKOWĄ ORAZ KLASYCZNĄ. 537 160 398.
-
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
-
PRACA | dam
Praca na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i okolice. tel. 500160574. 500160574
Tel.: 500160574
-
PRACA | dam
PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM - BUKOWINA TATRZAŃSKA - STOISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
-
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
-
PRACA | dam
POSZUKUJEMY KANTORA DO UDZIAŁU W TRADYCYJNEJ MSZY ŚWIĘTEJ WSZECHCZASÓW. 697 718 044
-
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
-
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
-
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię działkę na Podhalu GOTÓWKA!!! 600 404 554
Tel.: 600
-
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
-
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
-
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.