2022-04-22 10:00:00

Historia

Tajemnice Żydów podhalańskich

W Nowym Targu Żydzi nosili się po góralsku i mówili gwarą. Mogli podczas okupacji liczyć na pomoc. Tak dobrych relacji nie było już w Zakopanem czy w Rabce. Największe żydowskie sklepy na Krupówkach za swoją antysemicką aktywność otrzymali działacze Goralenvolku.

Pretekstem do dyskusji na temat Żydów na Podhalu i niełatwych tematów z nimi związanych był pokaz filmu „Ida” w reż. Pawła Pawlikowskiego. Po projekcji na przemilczane wciąż tematy rozmawiali: Karolina Panz, która bada przeszłość nowotarskich Żydów, a także prowadzący spotkanie Maciej Krupa. W Nowym Targu tuż przed wojną żyło ok. 2 tys. Żydów (400 rodzin), w Zakopanem - 3 tys. Dziś nie ma po nich prawie żadnych śladów, poza nielicznymi, jak nowotarski żydowski cmentarz czy budynek dawnej synagogi, w którym w latach 70. zburzono piękną fasadę (dziś jest tam kino Tatry). W Zakopanem po synagodze nie ma śladu.

- W Nowym Targu relacje polsko-żydowskie były bardzo bliskie. Ludność żydowska była mocno zasymilowana. Żydzi nowotarscy używali gwary, ubierali się w stroje góralskie, znali przyśpiewki. Czuli się góralami - opowiadała podczas spotkania Karolina Panz. Żydzi na Podhalu byli bardzo dobrze zorganizowani, istniało dużo organizacji. W 1933 r. w Zakopanem odbyły się I Zimowe Igrzyska Światowej Organizacji „Makabi”. Na nowotarskim Kowańcu była jedyna żydowska skocznia narciarska. W czasie wojny Żydzi mogli na Podhalu, wśród miejscowej ludności, liczyć na pomoc. W Nowym Targu było w czasie okupacji getto. Żydzi nie mogli kupować chleba czy mięsa, ratował ich nielegalny handel z polską ludnością.

Niestety, powojenna historia nie jest już taka optymistyczna. Na Podhalu zginęło po wojnie ponad 30 Żydów. - Każdy z tych przypadków był inny. Ginęli np. ludzie, którzy próbowali się przedostać nielegalnie przez granicę. Legalnie nie mogli przewieźć swoich pieniędzy i kosztowności, dlatego wybierali taką drogę - tłumaczyła Karolina Panz. - Często powodem morderstw były kwestie finansowe, ale w okolicach Białki Tatrzańskiej zginęło 7 Żydów, w tym 5 kobiet i pieniądze przy nich zostały - opowiada. - Być może była to zwykła egzekucja, zginęli, bo byli Żydami - domyśla się autorka badań.

W kwietniu 1946 r. został zastrzelony Ludwik Hertz ze znanej żydowskiej rodziny w Nowym Targu. Bardzo smutna jest historia Dawida Grasgruna, handlarza koni z Nowego Targu, który jako jedyny ocalał podczas zagłady Żydów w 1942 r. Zbiegł nago z cmentarza, dotarł do Łapsz Wyżnych, gdzie dostał ubranie od miejscowych ludzi. Ukrywał się do końca okupacji u zakonników w Czerwonym Klasztorze na Słowacji. Po wyzwoleniu powrócił do Nowego Targu. Walczył o odzyskanie synagogi. Dostawał listy z pogróżkami. Zginął we własnym domu w lutym 1946 roku. Sprawców nigdy nie odkryto.

Na swoich rękach krew żydowską mieli także działacze Goralenvolku w Rabce i Zakopanem. - W „oczyszczaniu” Podhala z Żydów pomagał Niemcom Krzeptowski, który podczas swoistego tournee po powiecie wskazywał miejsca ich zamieszkania - opowiadała Karolina Panz. - Największe żydowskie sklepy na Krupówkach otrzymali najbardziej aktywni członkowie Goralenvolku - przypomniał Maciej Krupa. Spotkanie odbyło się w ramach cyklu „Biało-czerwona filmowa” w nowotarskim MOK-u.

Beata Zalot

Tygodnik Podhalański 47/2014

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

stasek 2022-04-22 15:04:53

"domysla sie autorka badan".
Taka metodologia badan naukowych okreslana jest jako populistyczny belkot.

janek 2022-04-22 13:23:40

mordercy Openheima nie byli od Ognia czy z AK. Zostali aresztowani. Nie przypisuj wszystkich morderstw Ogniowi i jego ludziom

AK Podhale 2022-04-22 11:16:43

Tadeusz Moraw, syn żołnierza AK-WiN

Żydów w Nowym Targu, Białce Tatrzańskiej, Maniowach, w Krościenku, Dawida Grassgrina ,Józefa Openheima i innych zamordował Ogień i jego ludzie. Trzeba mieć odwagę i wskazywać sprawców, a nie owijać w bawełnę. Sprawcy mordując swoje ofiary zostawiali podpis AK z orłem z koroną. AK zostalo0 rozwiązane 19 sty7cznia 1945 r. Ludzie nie orientowali się ,że robi to banda nie mająca nic wspólnego z AK.

Reklama

Galerie

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

USŁUGI | budowlane
REMONTY, WYKOŃCZENIA, PŁYTKI, PANELE, MALOWANIE itp. OBRÓBKI BLACHARSKIE (balkony, tarasy, podbitki). 796 544 016.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam POŁOWĘ DOMU W SPYTKOWICACH (piętro z tarasem). 608 35 83 95.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
USŁUGI | budowlane
WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
PRACA | dam
Sprzątanie apartamentów, pokojowa, Zatrudnie do sprzątania apartamentów w okolicy ul. Strążyskiej w Zakopanem (wskazane auto w celu dojechania do apartamentów). Praca na stałe, 3-4 dni w tygodniu (gdy są wyjazdy w weekendy również) w godzinach 9-15.. 609097999
Tel.: 609097999
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Zakopane centrum - MAŁY POKÓJ Z BALKONEM NA DŁUŻEJ - TANIO - 502 879 648.
PRACA | dam
Jeśli lubisz kontakt z ludźmi, a kawa to Twoja pasja. Zadzwoń i dołącz do Samanty w Zakopanem. Zapraszamy! Tel. 666 387 888.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER ŚNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
PRACA | dam
Poszukujemy OSÓB DO OBSŁUGI KLIENTA w biurze Szkoły Narciarskiej na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem! Praca sezonowa: grudzień - marzec. ZAKRES OBOWIĄZKÓW. - Obsługa klientów bieżących w biurze szkoły, - Obsługa e-maila i przyjmowanie rezerwacji telefonicznych, - Sprzedaż usług szkoły narciarskiej, - Rozliczanie lekcji oraz współpraca z instruktorami. WYMAGANIA: - Komunikatywność i cierpliwość, - Dobra organizacja pracy i umiejętność samodzielnego działania, - Umiejętność obsługi komputera, - Łatwość w nawiązywaniu kontaktów, - Zdolność do pracy przy kilku zadaniach jednocześnie, - Komunikatywna znajomość języka angielskiego. OFERUJEMY: - Pracę w przyjaznej, sportowej atmosferze, - Możliwość nauki i rozwoju w branży turystyczno-narciarskiej, - Zimowy sezon pełen dobrej energii i górskiego klimatu! OSOBY ZAINTERESOWANE prosimy o przesyłanie aplikacji na e-mail: szkola@szymoszkowa.pl lub kontakt telefoniczny: 734 011 011. CZEKAMY WŁAŚNIE NA CIEBIE!
MOTORYZACJA | sprzedaż
CITROEN JUMPER, r.p. 2013, cen do uzgodnienia - 604 102 804.
MOTORYZACJA | sprzedaż
VW TRANSPORTER, r.p. 2013, cena do uzgodnienia, 604 102 804.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
Restauracja do uzupełnienia zespołu zatrudni osobę na stanowisko kelnerki/kelnera - a la carte. Oferujemy pracę z doświadczonym zespole, szansę rozwoju zawodowego, atrakcyjne wynagrodzenie. Prosimy o przesyłanie CV na adres email: 888 213 215 www.restauracjagorska.pl rest.gorska@gmail.com
Tel.: 888
PRACA | dam
Przyjmiemy PRACOWNIKÓW NA WYCIĄG NARCIARSKI I SNOWTUBING. Gubałówka. 692 624 359.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA BUDA HANDLOWA, ZAKOPANE, UL. PODHALAŃSKA. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALA NA: MAGAZYN, HURTOWNIĘ, LAKIERNIĘ, PRALNIĘ WODNĄ, itp. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALE NA WARSZTAT SAMOCHODOWY, LAKIERNIĘ, PRALNIĘ, HURTOWNIĘ, MAGAZYN. 502 658 638
MOTORYZACJA | inne
PELLET!!! W sprzedaży posiadamy pellet olczyk i barlinek w najlepszej cenie na Podhalu!!!. 607695394 romar.zakopane@wp.pl
Tel.: 607695394
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
SPRZEDAM MIESZKANIE KRAKÓW - KURDWANÓW - ŚWIETNA LOKALIZACJA. Oferujemy na sprzedaż jasne i przestronne mieszkanie położone w zadbanym budynku na osiedlu Kurdwanów. Powierzchnia 28,12 m kw. Budynek wyposażony jest w trzy windy, w tym jedną towarową. UKŁAD MIESZKANIA: - duży pokój z wnęką (nyżą), - jasna kuchnia z oknem, - duża, oszklona loggia, - piwnica przynależna do mieszkania. Mieszkanie jest słoneczne i ustawne, IDEALNE DLA SINGLA, PARY lub JAKO INWESTYCJA POD WYNAJEM. Lokalizacja zapewnia szybki dojazd do centrum oraz dostęp do pełnej infrastruktury - sklepy, przystanki komunikacji miejskiej, szkoły i tereny zielone w zasięgu kilku minut spacerem. SPRZEDAŻ BEZ POŚREDNIKÓW. Cena 450 tys zł - do negocjacji. Kontakt: 604 08 16 43
PRACA | dam
PAPI SERVICE SP. Z O.O. ZATRUDNI KIEROWCÓW. WYMAGANE KAT. C+E ORAZ UPRAWNIENIA ADR. MOŻLIWE PRZESZKOLENIE ADR/TDT Z ZAKRESU PRZEWOZU PALIW PŁYNNYCH . TEL.602290555
PRACA | dam
Karczma "Czarci Jar" poszukuje osoby na stanowisko POMOC KUCHENNA. Tel. 602 366 750.
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, DOŚWIADCZONĄ POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Zarządzanie domkami i apartamentami na wynajem krótkoterminowy. 788 63 36 33 www.zarzadzanieapartamentami.info
Tel.: 788 63 36 33
WWW: www.zarzadzanieapartamentami.info
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.