2022-04-30 10:00:00

Kultura

Lutowanie kozy

Reklama

Koza jest humorzasta, nadęta i kompletnie pusta, mimo że sporo w niej treści. Ale jak zamilknie - dorosłego chłopa może wpędzić w pijaństwo albo i pozostawić bez ducha.

Występy, flesze, koncerty, telewizyjne reklamy, dystyngowani znajomi, rockandrollowe życie i wielki świat. Mało tu czasu na „reset”, „odstres” - tak Piotr Majerczyk, restaurator i lider zespołu „Siwy Dym”, nazywa te rzadkie chwile, gdy rodzina idzie spać a on zaszywa się w swojej niewielkiej kanciapie na poddaszu góralskiego domostwa. W kanciapie ze świętymi obrazami, porożem jelenia i zezowatym, szablastym odyńcem spozierającym ze ściany. Kanciapie ze stolarskim warsztatem wyposażonym w kolumnowe wiertarki, ręczne szlifierki i ogromną lutownicą. Ten ostatni sprzęt w zamysłach konstruktorów miał służyć do trwałego łączenia rynien. W rękach Piotra cały ten pozornie nieskładny „majdan” składa się całkiem nieźle w warsztat lutniczy, służący do wytwarzania jednego z najstarszych, najbardziej tajemniczych góralskich instrumentów.

Koza oniemiała

Gdy ktoś po raz pierwszy zobaczy dudy podhalańskie, ma jednoznaczne skojarzenie. Toż to przecież wypchana koza. Ma wszak kozi łeb, równie kozie rogi, korpus wykonany z prawdziwie koziej skóry (kudłami do środka). A że bydle posiada tylko dwie nogi, w dodatku jedną wyraźnie dłuższą od drugiej - to może być przecież kwestia makabrycznego poczucia humoru preparatora. Łeb kozy wykonany z śliwkowego drewna jest kompletnie pusty. Za to odkręcana nasada koziego ryjka kryje treść, a właściwie to nawet trzy treści. - Popatrz, jeszcze niedawno grały - Piotr nadyma się, by wydobyć jakiś dźwięk z nieużywanych już dość dawno „treści”. Klnie przy tym sążniście, bo piszczałki wykonane z twardego drewna i cieniutkiej jak włos trzcinki właśnie „zastrajkowały”. - Na tym polega problem z dudami. Wystarczy, że podkręcisz kaloryfer i już tracą brzmienie. Trzeba je od nowa rozegrać - narzeka góralski muzykant i doświadczony twórca dud. Po kilku kwadransach „treści” pod wpływem wilgoci z ludzkiego tchnienia ożywają. Dźwięk każdej osobnej piszczałki nie jest ani piękny, ani porywający. Dopiero gdy współbrzmią - z kozy wydobywa się prawdziwa muzyka. Dudziarz musi mieć podzielną uwagę. Przytykając palcami otwory gajdzicy nie może zapominać o dęciu w „duchac” (krótszą z kozich nóżek) i jednostajnym uciskaniu skórzanego worka, stanowiącego korpus kozy. Gdy już instrumentalista odpowiednio wykształci mózgowe półkule do jednoczesnego wykonywania trzech różnych czynności - koza zrewanżuje się piękną melodią z jednostajnym basowym podkładem, wydobywającym się z przerzuconego przez ramię grajka - „ducha” (dłuższa z kozich nóżek).

Kozi holokaust

Zanim jednak koza wyda z siebie artykułowane dźwięki, trzeba jej wszystkim elementom nadać pożądane kształty. Kawałek śliwowego kołka staje się głową zaopatrzoną w osadzone na czerepie przemyślnie prawdziwe kozie rogi. Łeb zostanie też ozdobiony cynową inkrustacją. Właśnie do tej „metaloplastyki” potrzebna jest lutownica. Zdobienia to wyróżnik dud, a zarazem wizytówka ich twórcy. Właśnie po zdobieniach i wykończeniu głowy znawca natychmiast rozpozna, spod czyjej ręki wyszedł instrument. Trzcinowe lub bambusowe cieniutkie wióry i wałki starego połamanego smyczka po wystrojeniu staną się „treściami” odpowiedzialnymi za głos kozy. Swój kształt przyjmie: „duchac”, który z punktu widzenia pneumatyki jest niczym innym, jak zwrotnym zaworem o kształcie ustnika, oraz „duch” wydający jednostajny, buczący, basowy dźwięk. I wreszcie worek, dla którego najprawdziwsza żywa koza musi oddać swą skórę. - Kozę trzeba oskórować w specjalny sposób, podobnie jak skóruje się zająca. Bez rozcinania, delikatnie obrabiając przednie nogi. Nie można sobie pozwolić na jakiekolwiek rozcięcie. Dziurawa skóra do niczego się nie przyda - tłumaczy muzyk z Chabówki. Opowiada, jak niegdyś przy wyprawie „worka” korzystał z usług profesjonalnych garbarzy. Jednak skóra garbowana z użyciem chromu jest mało elastyczna. Dużo lepiej sprawdzają się naturalne sposoby wyprawy. Wytwórca dud przyznaje też ze skruchą, że do zmontowania partii instrumentów, nad którą obecnie pracuje - pod nóż poszło osiem sympatycznych bydlątek. Mały kozi holokaust ku chwale góralskiej muzyki.

Kozia miłość nienawistna

Jak idzie o te grające kozy, to Piotrem targają mieszane uczucia. Z jednej strony dźwięk... piękny, nietuzinkowy. Fakt, że dudy są samowystarczalne - radzą sobie bez akompaniamentu kapeli. Z drugiej strony instrument płata takie figle, że może doprowadzić dorosłego chłopa do płaczu albo i odmy płucnej. - Czasami z nerwów to by się człowiek opił - przyznaje twórca dud podhalańskich. Zaznacza, że choć każdemu wytwórcy zwykle zależy, by jego instrument sprzedawał się w jak największej liczbie egzemplarzy - z dudami jest inaczej. - Kozy nie sprzedasz gościowi, który nie kuma, o co chodzi, takiemu, co dud nie zna i na nich nie gra na co dzień. Bo ten instrument dziś gra, a jak go wniesiesz na godzinę do pomieszczenia, gdzie jest inna wilgotność - może zamilknąć albo się kompletnie rozstroić. Zaraz dostajesz kozę z powrotem do naprawy. Muzykant musi sam sobie z dudami radzić - zaznacza Piotr i wspomina swój ubiegłoroczny występ podczas renomowanego ogólnopolskiego konkursu muzykantów w Kazimierzu Dolnym. Zagrał na dudach, które sam zrobił. Przywiózł pierwszą nagrodę, jednak łatwo nie było. - Przez tydzień przed występem w cholerę dmuchałem, żeby jako tako rozegrać - wspomina. Inne „minusy” kozy? Instrument jest archaiczny i ma dość wąskie zastosowanie. - Istnieje zaledwie kilkanaście, no może ze 20 melodii na dudy. Więcej wąska skala głosu nie puszcza.

Nie kozie śmierć

Mimo wszelkich niedogodności Piotr chciałby zachęcić młodych muzykantów, żeby o kozie nie zapominali. - Marzy mi się szkółka dudziarzy. Nawet staraliśmy się z żoną o dofinansowanie takiej inicjatywy ze środków unijnych, ale nam pieniędzy nie dali.

Tekst i fot.: Marek Kalinowski
Tygodnik Podhalański 2/2015

Zostań Patronem Tygodnika Podhalańskiego.

Reklama
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

Reklama
  • USŁUGI | budowlane
    HYDRAULIK - 660 404 104.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    ZAKOPANE - KOŚCIELISKO DO WYNAJĘCIA MIESZKANIA 35-38m2. 608 806 408
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110m2 W CENTRUM NOWEGO TARGU, UL. KRZYWA. 608 806 408
  • PRACA | szukam
    KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
  • PRACA | dam
    Pilnie! Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ (przynajmniej trzy razy w tygodniu) - Skrzypne. 606 577 762.
  • USŁUGI | budowlane
    PRACE WYSOKOŚCIOWE, MALOWANE DACHÓW, MALOWANIE ELEWACJI METODĄ NATRYSKOWĄ ORAZ KLASYCZNĄ. 537 160 398.
  • MOTORYZACJA | sprzedaż
    SKUTER SNIEŻNY POLARIS. SILNIK ŻUKOWSKI prawie nowy. 515 503 494.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
  • KUPNO
    Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
  • USŁUGI | budowlane
    ADAPTACJA STRYCHÓW, REMONTY, ŁAZIENKI, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 693 206 403.
  • PRACA | dam
    Praca na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i okolice. tel. 500160574. 500160574
    Tel.: 500160574
  • PRACA | dam
    KONSERWATORA/PRACE PORZĄDKOWE PRZY PENSJONACIE. Zakopane. 602 74 31 38
  • PRACA | dam
    PRACOWNIK BIUROWY na hali sprzedaży (faktury, itp.). Zakopane. 602 74 31 38, gobo10@wp.pl
  • PRACA | dam
    HURTOWNIA SPOŻYWCZO-MROŻONKOWA POSZUKUJE PRZEDSTAWICIELA HANDLOWEGO na teren Zakopanego i okolic. OFERUJEMY: - stabilne zatrudnienie, - atrakcyjny system wynagrodzenia (podstawa + prowizje), - samochód służbowy, telefon, laptop. CV NA ADRES: gobo10@wp.pl, tel. 602 74 31 38.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    LOKAL do wynajęcia ok.120 m2, Maruszyna, cena 2000 zł, do uzgodnienia, tel. 512293983
  • PRACA | dam
    PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM - BUKOWINA TATRZAŃSKA - STOISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. 609820250 as.stasik@op.pl
    Tel.: 609820250
  • PRACA | dam
    Poszukuję pielęgniarki do ośrodka rehabilitacyjnego w Murzasichlu. 601544146 www.krywan-tatry.pl biuro@krywan-tatry.pl
    Tel.: 601544146
  • USŁUGI | inne
    WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
  • PRACA | dam
    Restauracja w Zakopanem zatrudni POMOC KUCHENNĄ na sezon letni. 601 533 566, 18 20 64 305
  • PRACA | dam
    POSZUKUJEMY KANTORA DO UDZIAŁU W TRADYCYJNEJ MSZY ŚWIĘTEJ WSZECHCZASÓW. 697 718 044
  • PRACA | dam
    Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
  • PRACA | dam
    Zatrudnię SPRZEDAWCZYNIĘ DO SKLEPU SPOŻYWCZEGO W ZAKOPANEM. 602 759 709
  • USŁUGI | budowlane
    BUDOWY DOMÓW OD PODSTAW ORAZ WIĘŹBY DACHOWE WRAZ Z POKRYCIEM. 572624414.
  • PRACA | dam
    GALERIA CREO MAZUR ZAKOPANE ZATRUDNI STUDENTKĘ/UCZNIA (Z UBEZPIECZENIEM) DO SPRZEDAŻY BIŻUTERII - elastyczny grafik+ premie! CV prosimy o wysyłanie na maila: gcreocv@gmail.com, bądź zapraszamy osobiście do salonu "Złoto Srebro" ul. Kościuszki 10, Zakopane
    E-mail: gcreocv@gmail.com
  • PRACA | dam
    POSZUKUJEMY OSÓB DO PRACY W KARCZMIE PRZY KRUPÓWKACH na stanowisko: KUCHARZ, POMOC KUCHENNA. 600 035 355.
  • SPRZEDAŻ | budowlane
    Sprzedam KANTÓWKĘ, KROKWIE, DESKI, GONTY, ŁATY - 788 344 233.
  • PRACA | dam
    Kąpielisko Geotermalne Szymoszkowa przyjmie do pracy na sezon letni: PIZZERA, BARMANKI, OSOBY DO OBSŁUGI PUNKTÓW GASTRONOMICZNYCH. Więcej informacji pod nr tel.: 693 319 707
  • USŁUGI | budowlane
    OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam 2 HEKTARY POLA i DZIAŁKĘ 20 AR. 505 429 375.
  • USŁUGI | budowlane
    FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO. 882080371.
  • PRACA | dam
    NIEMCY - MURARZ, CIEŚLA, MALARZ, OCIEPLENIA, SPAWACZ, ELEKTRYK. 601-218-955
  • SPRZEDAŻ | różne
    DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
  • NIERUCHOMOŚCI | kupno
    Kupię działkę na Podhalu GOTÓWKA!!! 600 404 554
    Tel.: 600
  • USŁUGI | budowlane
    CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
  • MOTORYZACJA | kupno
    KUPIĘ KAŻDEGO MERCEDESA SPRINTERA. 531 666 333.
  • MOTORYZACJA | kupno
    KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
  • SPRZEDAŻ | różne
    NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
  • SPRZEDAŻ | różne
    Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. Tel. 793 887 893
  • USŁUGI | budowlane
    OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
2025-06-30 21:52 Turysta z obrażeniami głowy i nóg 2025-06-30 20:57 Zagadkowa sprawa śniętych ryb w Czarnej Orawie 2025-06-30 20:20 Samochód wjechał w słup na Krzeptówkach 1 2025-06-30 20:00 Prace remontowe w Rezerwacie 2025-06-30 19:00 Burmistrz Zakopanego o decyzji sądu w sprawie kolejki na Goryczkowej 3 2025-06-30 18:01 18 edycja Festiwalu BNP Paribas Kino Letnie Sopot-Zakopane 2025 2025-06-30 17:25 Wiosna się skończyła, a trawy płoną dalej 2025-06-30 17:01 Jak rozkład jazdy wpływa na dostępność tanich biletów Pendolino? 2025-06-30 17:00 Powstaje scena przed koncertem Lata z Radiem. W sobotę zaśpiewa Doda (WIDEO) 4 2025-06-30 15:59 We wtorek podpisanie umowy. Żłobek ma być gotowy w ciągu roku 2 2025-06-30 15:30 Poruszające widowisko teatralne w plenerze - "Opowieści wiejskich Dziewuch" 1 2025-06-30 15:12 Władze Zakopanego o budżecie, drodze na Furmanową, żłobku i parkingu przy parafii (WIDEO) 7 2025-06-30 15:00 Święto Pasterskie na Orawie 2025-06-30 15:00 AKADEMIA NAUK STOSOWANYCH W NOWYM TARGU OTWIERA STUDIA II STOPNIA NA KIERUNKU RATOWNICTWO MEDYCZNE 2025-06-30 14:52 Poszukiwania mordercy. Policja uruchamia specjalną linię telefoniczną 9 2025-06-30 14:47 Wyścig kolarski i utrudnienia na Przełęczy Knurowskiej 2025-06-30 14:00 Takiego kina nie ma nigdzie indziej na Podhalu 1 2025-06-30 13:01 Ubezpieczenie OC - co warto wiedzieć? 2025-06-30 12:59 Sąd uchyla decyzję w sprawie modernizacji kolejki na Goryczkowej 11 2025-06-30 12:21 Komeda, Namysłowski i Chopin w jednym, czyli wirtuozerski koncert Leszka Możdżera 2025-06-30 11:57 Policja apeluje o niewchodzenie do lasów w rejonie Starej Wsi 7 2025-06-30 11:37 Dron Bayraktar od rana uczestniczy w poszukiwaniach mordercy 7 2025-06-30 11:28 Ławeczka ks. prof. Józefa Tischnera odsłonięta w Łopusznej - 25 lat po śmierci filozofa z gór 2025-06-30 11:06 Wojtek Galik wicemistrzem Europy! 2025-06-30 11:00 Testy magazynów energii w Ochotnicy Dolnej 2025-06-30 09:59 Zakopower na zakończenie Dni Kościeliska (ZDJĘCIA) 2 2025-06-30 09:00 Wakacyjna akcja "Żeglarskie Podhale" 2025-06-30 08:00 Konkurs Fotograficzny Sunderland 2025 rozstrzygnięty 2025-06-29 21:00 Koncertem "Namysłowski i Górale" rozpocznie się festiwal "Muzyka u Wnuka" 4 2025-06-29 20:00 Tak wyglądają lampy na ul. Krzywej w Nowym Targu tuż po montażu 5 2025-06-29 19:00 W Planicy polecą na odległość 270 metrów? 1 2025-06-29 18:18 List gończy za zabójcą. Coraz większe siły policyjne w Starej Wsi 11 2025-06-29 17:49 Wojewoda wydał zakaz używania środków pirotechnicznych. Jest też alert RCB (WIDEO) 2 2025-06-29 17:00 Trwają terenowe patrole służb TPN 2025-06-29 16:23 Rafał Majka mistrzem Polski w kolarstwie 2025-06-29 16:00 Remont piętnastu szlaków w Tatrach 1 2025-06-29 15:33 Młodzi utrudniają pracę policji w Starej Wsi (WIDEO) 6 2025-06-29 15:00 Polacy spędzili noc w ścianie w Tatrach Słowackich 2025-06-29 14:30 W kawiarni Witkacy obejrzycie filmy studentów Warszawskiej Szkoły Filmowej i uczniów Liceum Filmowego 2025-06-29 14:22 Pożary traw w Juszczynie i Białce 2025-06-29 14:00 Kasia Niewiadoma z Ochotnicy mistrzynią Polski w kolarstwie szosowym (WIDEO) 2 2025-06-29 13:20 Rzeczniczka policji w Limanowej o poszukiwaniach mordercy (ZDJĘCIA, WIDEO) 2025-06-29 13:00 Frydman Triathlon 2025 - sportowe emocje nad Jeziorem Czorsztyńskim 2025-06-29 12:15 Trwa obława za zabójcą ze Starej Wsi 3 2025-06-29 12:00 Składanie osobowości. Witkacy. Takiej wystawy w Zakopanem dawno nie było (ZDJĘCIA) 2025-06-29 11:00 Radny Jan Gluc broni stadionu przy ul. Orkana w Zakopanem 12 2025-06-29 10:00 Zabójca terroryzował całą Rabę 12 2025-06-29 09:00 Jajecznica grozy. Czy można zjeść śniadanie na Krupówkach, bez sprzedawania nerki? Tak! 25 2025-06-29 08:30 Nowe rozkłady jazdy na liniach powiatowych 2025-06-29 08:23 Zabójca ze Starej Wsi pojawił się w miejscu zamieszkania. Strzelał do policjantów 11
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2025-06-22 01:24 1. Wzbogacony o 8 kolejnych budynków:):):) Wzbogacony:):):) 2025-06-22 00:36 2. A, czyli wyrżnąć drzewa i walnąć betonowe kloce tak jak już Radisson zrobił na miejscu przepięknego Modrzejowa, który powinien być muzeum, a rozjechały go spychacze. Brawo! Oby tak dalej, zalejemy betonem wszystką zieleń, dziedzictwo wyburzyć. Lepiej się zaborcy obchodzili z polskim krajobrazem i architekturą niż deweloperzy. 2025-06-12 19:04 3. Dla wielu osób za drogo, może by tak pomyśleć o zniżce dla mieszkańców? 2025-05-19 17:33 4. Jan mnie tam tyz zabrakło bo kosula w krate mi nie wyschła... miałem portki na posek zapinane ... rekonesans taki a sztuka "Ulice Jerozolimy " , Ulice pise się z duzej litery pamiytej .se tło .. i suchej co powiado doktor ... sztuk pięknych... 2025-04-24 10:37 5. Tylko na zdjęciach i w realu pusto przez fatalny dojazd do Szczawnicy. Stać w korku I niszczyć zawieszenie, to średnia przyjemność. 2025-04-02 12:01 6. A co na to czorne misie? Te brązowe tyż złe mogą być. 2025-03-28 12:31 7. Co Palace ma wspólnego z Wyklętymi. Ktoś chyba pomylił wątki i miejsca. Czyżby nowy starosta bał się OGNIA ? 2025-03-18 00:29 8. No i teraz wreszcie będzie prawo i sprawiedliwość. 2025-03-12 11:25 9. Na spotkaniu zabrakło schorowanego już pana dra Ryszarda Dąbrowieckiego, który jest pasjonatem twórczości mistrza Hasiora. Wydał nawet o nim książkę pt. "Upadły Anioł- Rzecz o Władysławie Hasiorze" 2025-03-04 09:43 10. Ach ten nieszczęsny młotek. Rośnie w siłę nasza ideologiczna brać
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama