ULICA STALINA

     Jest taka tabliczka z numerem budynku, którą pokazuję tu na zdjęciu, przetrwała do dziś, wisi na starym domu i daje świadectwo dawnym czasom. I chociaż Józef Stalin był straszliwym zbrodniarzem i uosabia dla Polaków czas utraty niepodległości i dotkliwych represji, to dziś – sześćdziesiąt lat po śmierci Stalina – myślę sobie o tej tabliczce (nie o nim) już tylko z rozrzewnieniem i sentymentem. Dlaczego?
     Jest taka antropologiczna koncepcja miasta-palimpsestu. Została ona wyłożona przez profesora Pawła Próchniaka z Krakowa podczas sesji naukowej zatytułowanej „miejsca/nie-miejsca” zorganizowanej w Zakopanem w listopadzie 2012 roku przez Fundację „Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości”. W pierwszym i zasadniczym znaczeniu palimpsest to rękopis zapisany na papierze, pergaminie czy innym materiale, z którego usunięto, wymazano poprzedni tekst. Miasto – w oczywisty sposób – jest takim palimpsestem.
     Gdzieś był las, potem las wycięto i na jego miejscu zbudowano dom. Po latach dom spłonął, działkę oczyszczono i na miejscu tamtego zbudowano nowy dom (zazwyczaj brzydszy od poprzednika), noszący już inną nazwę, pełniący być może inną funkcję, może już innym właścicielom służący. Była ulica marszałka Piłsudskiego, następnie Schanzenstrasse, potem 15 Grudnia, a teraz znów Piłsudskiego. Był pensjonat, który przed wojną nazywał się „Excelsior”, podczas wojny nazwano go „Deutsches Gästehaus”, po wojnie najpierw „Robotnik”, potem „Krokus”, a na koniec – do dziś – „Pod Berłami”. Dom przetrwał, zmieniały się tylko nazwy i właściciele. Nakładają się jedna na drugą warstwy czasu. Toczy się historia. Jest wiele takich opowieści.
     Zakopane – jak każde miasto – jest palimpsestem. Czasem coś przetrwało z dawnej, wymazanej warstwy tekstu miasta. Czasem coś prześwituje, przebija się przez tę nową warstwę. To coś jest świadkiem, że żyjemy w historii, jest świadkiem zmiany. Dobrze, że jest. Takim świadkiem jest właśnie ta tabliczka z napisem „ul. J. Stalina 23”. Wisi sobie i przypomina, że był inny czas, zły czas. Ale pisząc o niej, przypominając o niej, trochę się boję. Że to co napiszę spowoduje jakąś zmianę. Że może właściciel się przestraszy i zdejmie, zasłoni. Że samozwańczy lustratorzy i dekomunizatorzy wykrzyczą swoje oburzenie i ruszą protestować, zdejmować, zasłaniać, niszczyć. Mam nadzieję, że mimo wszystko nikt nie wpadnie na żaden głupi pomysł.
     Ale ogłaszam konkurs. Historyczny konkurs z nagrodą. Pierwszy konkurs w niedawno powołanej do wirtualnego życia tygodnikowej blogosferze. Proszę odpowiedzieć na pytanie: która zakopiańska ulica nosiła w przeszłości imię Józefa Stalina? I pytanie dodatkowe: jakie jeszcze inne nazwy nosiła ta ulica w przeszłości? Pierwsza najpełniejsza odpowiedź zostanie nagrodzona moją książką poświęconą historii Zakopanego (z dedykacją dla zwycięzcy), w dodatku opublikowaną w językach obcych. Nagrodą jest zatem książka: Zakopane – hier et aujourd’hui / gestern und heute (okładka na zdjęciu obok). Odpowiedzi można udzielać pod tym wpisem za pomocą systemu komentarzy lub pocztą elektroniczną na mój adres podany w winietce niniejszego blogu. Termin rozstrzygnięcia – siedem dni od momentu opublikowania niniejszego wpisu.