2018-02-24 20:33:32

BLOG Maciej Krupa

Blog

ZAMILCZANY NA ŚMIERĆ

W sierpniu 2018 roku podczas Zakopiańskiego Festiwalu Literackiego, po raz drugi po jej odnowieniu, przyznana zostanie Literacka Nagroda Zakopanego. Postaramy się tu przybliżyć kilka książek, które zostały wydane w ubiegłym roku, a ich autorzy mają szansę na tę nagrodę. Na początek Mariusz Urbanek, doświadczony autor licznych, popularnych biografii, którego opowieść o życiu Kornela Makuszyńskiego zbiera zarówno fakty powszechnie znane i przeczuwane, jak i te skryte, zapomniane, szerzej nieznane.

To zdumiewające, że jeden z najpopularniejszych pisarzy dwudziestolecia międzywojennego i jeden z najbardziej znanych twórców polskiej literatury dla dzieci i młodzieży, do tej pory nie miał swojej biografii! Ale już ma i jest to lektura zajmująca, barwny obraz minionej epoki i portret postaci, o której – jak się wydaje – wiemy wszystko.

Makuszyński w powszechnym oglądzie pozostaje sympatycznym i dowcipnym starszym panem, autorem 120 przygód Koziołka Matołka, Szatana z siódmej klasy i Awantury o Basię. Tymczasem z książki Mariusza Urbanka wyłania się postać dalece niejednoznaczna, momentami mroczna i bez wątpienia pełna sprzeczności. Utalentowany rymopis, którego twórczość dla dorosłych nie wytrzymała próby czasu i pozostaje znany jako autor książek dla dzieci. Własnych dzieci nie miał i ponoć w codziennym życiu za nimi nie przepadał. Ale pisał dla nich z wyjątkowym wyczuciem, fundował biednym góralskim dzieciom setki par nart, wspierał budowę rabczańskiego sanatorium dziecięcego.

Był dwukrotnie żonaty, za każdym razem szczęśliwie, choć jego pierwsza żona przedwcześnie zmarła. I mimo, że kochał swoje żony, a w powieściach tworzył fantastyczne, wyraziste postaci niezależnych dziewcząt, to w swojej publicystyce i w felietonach był niepoprawnym mizoginem. W stosunku do kobiet używał słów i określeń, które dziś chyba nie mogłyby się ukazać drukiem, a ich autor zostałby przez opinię publiczną skazany na infamię. Nie ośmielam się tu ich przytoczyć.

Podobnie nie mam odwagi cytować ksenofobicznych i zjadliwie antysemickich tekstów Makuszyńskiego. Ten pozytywny, pogodny, radosny i otwarty człowiek był jednocześnie zagorzałym antysemitą. Mariusz Urbanek tłumaczy to klimatem epoki i podkreśla, że Makuszyński jednocześnie utrzymywał koleżeńskie stosunki z licznymi pisarzami żydowskiego pochodzenia. To fakt, ale nie sposób dziś przejść obojętnie wobec tak jawnie ksenofobicznej retoryki, nie sposób jej usprawiedliwić. Z jednej strony tradycyjny, konserwatywny endek, a z drugiej przyjaciel skamandrytów, Żydów i lewaków, jedyny, który dobrze czuł się w Ziemiańskiej przy bardzo różnych stolikach.

Przed wojną człowiek zamożny, popularny, mówiąc językiem współczesnym – celebryta. Jego książki ukazywały się regularnie w wielkich na owe czasy nakładach. Wraz z Marianem Walentynowiczem stworzył najpopularniejsze polskie komiksy, wydawane do dziś. Na podstawie jego powieści kręcono filmy. Po wojnie żył w biedzie w Zakopanem, chory, zapomniany, niewydawany, nieobecny. Przed wojną obdarzony godnością honorowego obywatela Zakopanego i honorowego członka Związku Górali. Po wojnie na jego pogrzebie nie było żadnych oficjalnych delegacji, ani władz miejskich, ani przedstawicieli stowarzyszeń. Popularność Makuszyńskiego powróciła dopiero po jego śmierci i po październikowej odwilży.

Pionier w dziedzinie polskiego komiksu, był także współtwórcą tak dziś popularnych faktów medialnych. ówczesna prasa musiała spełniać rolę, którą dziś wypełniają, poza gazetami, media elektroniczne z internetem na czele. Zapełniał więc łamy pism wymyślonymi, niestworzonymi opowieściami, stanowiącymi informacyjną papkę dla ówczesnego masowego czytelnika. Śledząc losy Makuszyńskiego zastanawiałem się czy był koniunkturalistą. Czy jego flirt z endecją to szczery wyraz przekonań, czy też zewnętrzny wizerunek mający mu zapewnić prestiżową posadę w lwowskim „Słowie Polskim”? Bo przecież po wojnie tkwił w swoim ukochanym Zakopanem, a jedna socrealistyczna książeczka, kilka wierszy sławiących kogo trzeba i zapewne mógłby wrócić na salony, na łamy gazet, do księgarń. Nie zrobił tego. I – jak trafnie napisał Mariusz Urbanek – „Makuszyński został zamilczany na śmierć”.

Zakopane to było ważne miejsce w życiu Makuszyńskich. Miejsce letniego i zimowego wypoczynku, miejsce rodzinne – teść pana Kornela miał tu wakacyjny dom, to także ostatnia życiowa przystań po ucieczce ze zniszczonej po powstaniu Warszawy. Wiele miejsca poświęcił Zakopanemu w swojej twórczości, przechodząc od złośliwego sceptycyzmu do niemal bezkrytycznej apoteozy miasteczka pod Giewontem. Zawdzięczamy mu prześmieszne i do dziś trafne opisy i charakterystyki tego miejsca i jego mieszkańców. „Górale jest to szczep dorodny i dzielny; wesele trwa u nich trzy dni, pogrzeb siedem. Jedynym ich celem i zajęciem jest obdzieranie naiwnych ceprów ze skóry i dudków, chociaż w zamian ofiarują niewiele, a najchętniej nic. Poza oczywiście najpiękniejszymi na świecie górami, których czują się wyłącznymi właścicielami. Mają najczulsze na świecie serca, które nie pozwalają im skrzywdzić (a już broń Boże zabić) żadnego stworzenia: barana, indyka czy choćby kury. Czekają, aż zwierzę samo zdechnie ze starości, i wtedy podają je do zjedzenia przybyszom z nizin”.

Ta barwna opowieść dzieje się w zakopiańskich i warszawskich knajpach, na salonach, w ziemskich majątkach, lwowskich i stołecznych redakcjach i teatrach. Pokazuje jak ważne kiedyś było życie literackie i jaką rolę pełnili pisarze w życiu społecznym. Dziś te polemiki, kawiarniane stoliki, stowarzyszenia i instytucje z Polską Akademią Literatury na czele, wydają się jak nieco nostalgiczne, staroświeckie sceny ze starego, czarno-białego filmu.

Na ile Makuszyński jest obecny dziś? Na jego grobie na Pęksowym Brzyzku wciąż palą się znicze i przybywają kolejne szkolne tarcze. Ale czy to wyrazy sympatii ze strony wiernych dziecięcych czytelników i czytelniczek, czy raczej gesty inspirowane przez nauczycieli polonistów? Bo kiedy zdarza mi się oprowadzać po Pęksowym Brzyzku szkolne wycieczki i kiedy zatrzymuję się przed grobem pana Kornela, to coraz częściej widzę entuzjazm, radość, a czasem wzruszenie w oczach dorosłych i obojętność na obliczach dzieci. Niektórym nazwisko Makuszyńskiego nie mówi już nic. Może kiedyś sięgną po tę książkę…

Ukazała się w serii „Biografie” Wydawnictwa Czarne, która powoli staje się jedną z wiodących serii tej oficyny. Czarne nadrabia zaległości zamawiając i wydając biografie Zofii Stryjeńskiej, Kornela Makuszyńskiego, Stanisława Lema, Witolda Gombrowicza czy Ireny Sendlerowej, a czasem zaskakuje, publikując książki o Katarzynie Kobro, Marii Kownackiej czy Tadeuszu Gajcym. Plus świetne „czeskie” biografie Havla i Hrabala pióra Aleksandra Kaczorowskiego. Czekamy na więcej, bo rzetelna biografistyka od dawna, szczególnie w krajach anglosaskich, stanowi jeden z głównych nurtów literatury faktu, a w Polsce bywa wciąż traktowana po macoszemu.

Mariusz Urbanek, Makuszyński. O jednym takim, któremu ukradziono słońce. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, 2017, 296 s.

Tekst ukazał się pierwotnie w numerze 11/2017 miesięcznika "Nowe Książki"

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Wiktor 2018-02-25 16:12:23

Partner wydania: Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem. Nic dodać nic ująć. Rozumiem, ze Krzyżyk tez Pan będzie omawiał? Ale ze szczegółami proszę. Co skąd wzięte i jakie błędy... OK? A potem może link do filmiku z promocji. Jakoś brnie Pan w te Wołowcowe klimaty.

abc 2018-02-25 10:29:40

Bo można krytykować każdą nację, ale nie żydów. I teraz najważniejszym punktem życiorysu każdego literata jest jego stosunek do Narodu Izraela. W mediach całego świata rozpowszechnia się w ten sposób jakaś izraelska histeria, która na pewno wpłynie, że żydzi będą bardziej kochani? Wypowiadam się o Rosjanach Niemcach i nie rozumiem dlaczego żydzi zasługują na jakąś cenzurę. Jest obrazą całego narodu napisanie, że żyd był mordercą i kolaborantem. Ale jeśli kilku Polaków zamordowało żydów, to odpowiada cały nasz naród. I jeszcze będziemy kręcić filmy o ich bestialstwie, za publiczne pieniądze.
Kreowana jest jakaś polityczna poprawność. Jestem tym zmęczony. A Pan Maciej, nie wiem po co, zbiera punkty wśród lewaków i akurat wpisuje się często na blogu w taką poronioną retorykę.

Abeto 2018-02-24 20:50:01

Cytuje " Jedynym ich celem i zajęciem jest obdzieranie naiwnych ceprów ze skóry i dudków" przynajmniej napisane prawidłowo "DUDEK" nie tak jak niektórzy twierdza , że to "dutek"

Galerie

Czar Poroniańskiego Lata

Karpacki dom Andrzeja Gąsienicy-Makowskiego

Teledyskowa premiera Basi Giewont

Prace Jana Muskata w Kmicicu

Deszczowe wybory Nośwarniyjsej Gorolecki w Białym Dunajcu

Święto Ulicy Strążyskiej

Piknik Olimpijski w Kościelisku

Czepkowanie. Blisko 50 absolwentów pielęgniarstwa ukończyło naukę na ANS

Salon Sztuki Pru-Art przy Krupówkach

Piknik Lotniczy czyli niezwykły show na nowotarskim niebie

Wierchowe granie i śpiewania dla Andrzeja Branstattera

Ruszył Zakopiański Festiwal Literacki

Muzyka Szymona Tylki w Atmie

Świat instrumentów pasterskich

Zgadywanki poetyckie w Astorii

Przywitanie Lata w Nowym Targu

Ostatnia droga księdza Stanisława Szyszki

Raz, Dwa, Trzy

Pierwsze rzeczy w Okszy

Włoski Dzień Ojca w "Kmicicu"

Koniec roku szkolnego 2023/2024

Pomnik Kurierów Tatrzańskich w Kuźnicach

Dzień Rodziny przy Siwej Polanie

Gminne zakończenie roku szkolnego 2023/2024

"Dwa zestawy" u Kenara

Podwójne świętowanie w Miętustwie

W rocznicę pierwszego transportu do KL Auschwitz

Uroczysta Sesja Rady Miasta Zakopane

Artyści z Podkarpacia pod Giewontem

Nowy wóz strażacki dla OSP Chochołów

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
RESTAURACJA REGIONALNA w Zakopanem zatrudni KUCHARZA oraz POMOC KUCHENNĄ. 606 208 503.
PRACA | dam
NIEMCY: MURARZ, CIEŚLA, MALARZ, OCIEPLENIA, ELEKTRYK, SPAWACZ, OPERATOR KOPARKI, DŹWIGOWY. Umowy na warunkach niemieckich. 0048 575-001-116
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia PLAC 48 arów, uzbrojony, sąsiadujący z ścieżką rowerową - Harklowa/Dębno. Idealny pod biznes. 510 177 772.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam BACÓWKĘ, nowo wybudowaną na Sralówkach. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DOM JEDNORODZINNY - centrum Nowego Targu. 575 567 874.
PRACA | dam
Poszukujemy REZYDENTA/REZYDENTKI do obsługi nowoczesnych apartamentów w Zakopanem. Oferujemy stabilne zatrudnienie oraz atrakcyjne wynagrodzenie. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt telefoniczny pod numerem +48 666 522 367.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Szczeniaki Shih tzu z rodowodem. 730 519 594.
PRACA | dam
Aparthotel Renesans w Zakopanem poszukuje kandydatów na stanowisko KELNER/BARMAN. Stabilna praca w nowo otwartym Obiekcie. Zgłoszenia prosimy kierować na adres: restauracja@renesans.pl lub tel. 573676102.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWY o powierzchni ok. 53.5 m2, również PIWNICA 21 m2. Możliwość połączenia lokali. Zakopane centrum, ul. Kościuszki - 691 124 272.
RÓŻNE
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. 536269912.
MOTORYZACJA | sprzedaż
Sprzedam nowego Forda connecta LII kolor szary 3 miejsca z przodu ,hak,bagażnik.Faktura VaT /pełny odpis netto oraz Vat w jednym miesiącu/.Cena 82000 zł /netto/. 601592780 jan_kaczor@wp.pl
Tel.: 601592780
SPRZEDAŻ | budowlane
Sprzedam KANTÓWKĘ, KROKWIE, DESKI, GONTY - 788 344 233.
PRACA | dam
Biedronka w Jabłonce poszukuje osób chętnych do pracy na stanowisku Zastępca Kierownika Sklepu. Szczegóły oferty pracy oraz link do aplikacji: https://careers.jeronimomartins.com/job-invite/12517/. 222051033 www.pracawbiedronce.pl
Tel.: 222051033
PRACA | dam
Biedronka w Lipnicy Wielkiej poszukuje osób chętnych do pracy na stanowisku Zastępca Kierownika Sklepu. Szczegóły oferty pracy oraz link do aplikacji: https://careers.jeronimomartins.com/job-invite/49546/. 222051033 www.pracawbiedronce.pl
Tel.: 222051033
PRACA | dam
Biedronka w Zakopanem poszukuje osób chętnych do pracy na stanowisku Zastępca Kierownika Sklepu. Szczegóły oferty pracy oraz link do aplikacji: https://careers.jeronimomartins.com/job-invite/39069/. Infolinia 222051033 www.pracawbiedronce.pl
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
USŁUGI | budowlane
KLIMATYZACJA. Oferuje dobór i montaż klimatyzacji a także automatykę kotłowni, ogrzewania. Zapraszam do skorzystania z darmowej wyceny. 504163439 biuro@majerczyk.pl
Tel.: 504163439
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam 2 HEKTARY POLA. 505 429 375.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DO SPRZEDANIA MIESZKANIA W ZAKOPANEM - 607 506 428.
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię Działkę widokową w Kościelisku. 600404554 grz.wicik@gmail.com
Tel.: 600404554
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. CHODNIKI TKANE NA KROŚNIE. Tel. 793 887 893
SPRZEDAŻ | różne
NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
PRACA | dam
PRACA W PENSJONACIE z zamieszkaniem. 601 661 661.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.