Profesor na nasze czasy

Józef Rafacz urodził się w Czarnym Dunajcu jeszcze pod koniec XIX w., bo 30 stycznia 1890 r. Rodzice, Maciej i Paulina, od razu wiedzieli, że ich syn zajdzie daleko. Pierwszą szkołą, jaką ukończył, była oczywiście placówka w Czarnym Dunajcu - szkoła ludowa, czteroklasowa, mieszana. Kształcił się tam do 1899 r. Rodzice postanowili wysłać go na dalsze nauki do Krakowa, do Gimnazjum św. Jacka. W tamtych czasach nawet dla średnio zamożnej rodziny był to spory wydatek. Ale młody góral, odznaczający się silną wolą, uporem i konsekwencją, radził sobie całkiem nieźle, udzielając choćby korepetycji.

W 1908 r. był już maturzystą. Po egzaminie dojrzałości oczywiście kontynuował naukę. Gimnazjum zamienił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Mieszkając w Krakowie, nie zerwał kontaktów ze swoją rodzinną miejscowością. W sierpniu 1913 r. wziął udział w III Zjeździe Podhalan, zorganizowanym właśnie w Czarnym Dunajcu. Józef Rafacz pełnił wówczas funkcję sekretarza. Był to ostatni zjazd ZP przed I wojną światową, gdyż większość działaczy, podobnie jak bohater tego tekstu, znalazła się na froncie w szeregach wojska austriackiego i Legionów, co zresztą odbiło się na zdrowiu profesora. Pomimo wojennych zawirowań kontynuował naukę, stąd w chwili zakończenia I wojny światowej miał 27 lat i był podwójnym doktorem - filozofii i prawa.

Józef Rafacz w latach 20. XX wieku zasilił kadrę naukową Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W swojej pracy badawczej nigdy nie szczędził czasu na artykuły o szeroko pojętym Podhalu, poddawał nasz region głębokiej i bardzo ciekawej analizie, jak choćby w tekście pt. "Ksiądz Jerzy Cezary. Z dziejów starostwa czorsztyńskiego. Czynnik gospodarczy w dawnym prawie wiejskim". Opublikował też cieszącą się do dzisiaj sporym zainteresowaniem wśród historyków i znawców pozycję pt. "Dzieje i ustrój Podhala nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polski". Książka jest wciąż poszukiwana w antykwariatach. Ciekawostką jest zapewne fakt, że maszynopis podarowany przez Rafacza Związkowi Podhalan nie został opublikowany w formie książki, ponieważ organizacja nie miała na to odpowiednich funduszy. Ostatecznie autor sam znalazł sponsorów. 

Swoją mocną postawę wyraził w latach 30. XX wieku jako znany i ceniony profesor prawa Uniwersytetu Warszawskiego, a chodziło o antysemityzm. Skierował wręcz prośbę do swoich polskich studentów o tolerancję i poszanowanie praw młodzieży żydowskiej. Pewnie dzisiaj byłby za zwalczaniem hejtu i wszelkich przejawów mowy nienawiści.

Trzeba też dodać, że na Uniwersytecie Warszawskim Józef Rafacz pełnił wiele zaszczytnych funkcji, m.in. był dziekanem Wydziału Prawa. Można powiedzieć, że poświęcił mu się bez reszty, nawet prowadząc tajne komplety w okresie II wojny światowej, przez co zresztą był bezpośrednio narażony na śmierć. Ręka oprawcy dosięgła go w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego.

Najprawdopodobniej nasz bohater, do 1989 r., jest jedynym mieszkańcem Czarnego Dunajca, który w karierze naukowej zaszedł tak daleko, piastując jednocześnie eksponowane stanowiska na uczelni.

Józef Rafacz nie brał udziału w czynnym życiu politycznym. Nie należał do żadnej ówczesnej partii. Sympatyzował, co było związane z jego podhalańskim pochodzeniem, z ruchem ludowym. Nie brał udziału w organizacji sanacyjnej. Zachowywał trzeźwy umysł, a kształcąc młode pokolenie prawników, czynił to w oparciu o wolność i zasady demokracji. 

Józef Rafacz może stać się patronem Szkoły Podstawowej w Czarnym Dunajcu, o czym zdecydują w głosowaniu nauczyciele, uczniowie i rodzice.

Korzystałem z książki dr Anny Jach pt. "Życie i twórczość Józefa Rafacza" z 2010 r.

Więcej o prof. Józefie Rafaczu w "Tygodniku Podhalańskim" na 19 stycznia 2023 r. 

jg