Borelioza - 3 ważne zasady, jak zapobiec chorobie przenoszonej przez kleszcze

Dlaczego borelioza jest tak niebezpieczna?

Borelioza, nazywana również chorobą z Lyme, to wieloukładowa choroba wywoływana przez krętki z rodzaju Borrelia przenoszone przez zakażone kleszcze. Jej podstępność polega na niecharakterystycznych objawach, często przypominających inne schorzenia, co utrudnia diagnostykę. Pierwszym sygnałem alarmowym jest zazwyczaj rumień wędrujący – charakterystyczna zmiana skórna w kształcie pierścienia, pojawiająca się w miejscu ukąszenia kleszcza w okresie od kilku dni do kilku tygodni. Warto podkreślić, że rumień nie występuje u wszystkich zakażonych osób, co dodatkowo komplikuje rozpoznanie choroby na wczesnym etapie.

Nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie stawów, zaburzenia neurologiczne czy problemy z sercem. Diagnoza opiera się głównie na objawach klinicznych oraz badaniach serologicznych, które wykrywają przeciwciała przeciwko krętkom Borrelia. Leczenie jest najbardziej skuteczne we wczesnej fazie choroby, dlatego tak ważne jest szybkie reagowanie po zauważeniu kleszcza na ciele oraz obserwacja miejsca ukąszenia przez kilka tygodni.

Jak skutecznie chronić się przed kleszczami?

Pierwszą zasadą w profilaktyce chorób odkleszczowych jest właściwa ochrona przed ukąszeniami. Kleszcze najczęściej czyhają w wysokich trawach, zaroślach oraz na skraju lasów, dlatego podczas przebywania w takich miejscach warto stosować odpowiednie środki ostrożności. Podstawową metodą ochrony jest noszenie odpowiedniego ubioru – długie spodnie, koszule z długimi rękawami, zakryte buty oraz nakrycie głowy. Jasny kolor ubrań to również dobry wybór, ponieważ łatwiej zauważyć na nim kleszcza.

Stosowanie repelentów to kolejny ważny element profilaktyki. Preparaty zawierające DEET, ikarydynę lub IR3535 wykazują wysoką skuteczność w odstraszaniu kleszczy. Należy pamiętać o regularnym odnawianiu aplikacji, szczególnie podczas długiego pobytu na świeżym powietrzu lub po spoceniu się. Po powrocie z obszarów, gdzie mogą występować kleszcze, niezbędna jest dokładna kontrola całego ciała.

Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca, które kleszcze preferują – okolice uszu, karku, pach, zgięć łokci i kolan, pachwiny oraz skórę głowy. Im szybciej zauważymy i usuniemy kleszcza, tym mniejsze ryzyko zakażenia, ponieważ do transmisji bakterii boreliozy dochodzi zazwyczaj po kilkunastu godzinach od momentu ukąszenia. Dodatkowym zabezpieczeniem może być ubezpieczenie na życie uwzględniające wsparcie finansowe w razie poważnego zachorowania, w tym na choroby odkleszczowe.

Co zrobić po ukąszeniu przez kleszcza?

Szybkie i prawidłowe usunięcie kleszcza to druga podstawowa zasada w zapobieganiu boreliozie. Jeśli zauważymy kleszcza wczepionego w skórę, należy go jak najszybciej usunąć, używając specjalnych pęset lub innych narzędzi przeznaczonych do tego celu. Chwytamy kleszcza tuż przy skórze i wyciągamy zdecydowanym, płynnym ruchem prostopadle do powierzchni skóry. Unikamy ściskania odwłoka kleszcza, kręcenia nim czy stosowania substancji takich jak olej, wazelina lub alkohol.

Po usunięciu kleszcza miejsce ukąszenia należy dokładnie zdezynfekować i obserwować przez kilka tygodni. Pojawienie się rumienia wędrującego, gorączki, bóli stawów, mięśni lub głowy powinno skłonić nas do natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Warto zachować usuniętego kleszcza w szczelnym pojemniku z datą ukąszenia, co może być pomocne przy diagnostyce. Jak powinna wyglądać pierwsza pomoc przy ukąszeniach przez kleszcze? Warto poznać wskazówki jeszcze przed sezonem ich wzmożonej aktywności.

W przypadku pojawienia się objawów sugerujących boreliozę, lekarz zazwyczaj zleca badania serologiczne. Należy pamiętać, że przeciwciała pojawiają się w organizmie dopiero po kilku tygodniach od zakażenia, dlatego w początkowej fazie choroby testy mogą dawać wyniki fałszywie negatywne. Z tego powodu przy charakterystycznych objawach klinicznych, leczenie antybiotykami rozpoczyna się często bez czekania na wyniki badań.

Jakie nawyki warto wypracować, aby minimalizować ryzyko?

W zapobieganiu boreliozie ważne jest konsekwentne stosowanie dobrych nawyków podczas aktywności na świeżym powietrzu. Regularne sprawdzanie obecności kleszczy na ciele i ubraniach powinno stać się rutynową czynnością po każdym pobycie w miejscach ich potencjalnego występowania. Warto również pamiętać o naszych czworonożnych przyjaciołach, którzy często towarzyszą nam podczas spacerów. Dokładne przeglądanie sierści psa czy kota po powrocie do domu oraz stosowanie preparatów przeciwkleszczowych dla zwierząt to ważne elementy kompleksowej profilaktyki.

Planując wycieczki, warto wybierać dobrze utrzymane ścieżki i unikać przedzierania się przez zarośla czy wysokie trawy. Świadomość sezonów wzmożonej aktywności kleszczy (wiosna i wczesna jesień) pozwala na zwiększenie czujności w tych okresach. Edukacja na temat zagrożeń związanych z kleszczami powinna objąć wszystkich członków rodziny, włącznie z dziećmi. Dodatkowym elementem profilaktyki może być szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM). Należy jednak pamiętać, że szczepionka ta nie chroni przed boreliozą, dlatego nadal konieczne jest stosowanie pozostałych środków ostrożności.