2025-12-25 16:30:35

Reklama

Orawa

Święta pełne magii

Reklama

W Wigilię śledzono guślorki. Magicznym zwyczajem było zapraszanie na wieczerzę dzikich zwierząt. Miodem z wigilijnego stołu smarowano głowy kur, żeby znosiły dużo jajek.

Kiedyś świat demonów przenikał się z codziennym życiem i świętami. Dziś dawne wierzenia i wyobrażenia odeszły już w zapomnienie. Niektóre z nich przetrwały w zniekształconej postaci, a inne tylko w pamięci najstarszych mieszkańców.

Dawne święta Bożego Narodzenia otaczało wiele magicznych zabiegów, wywodzących się z czasów pogańskich. Ludowa symbolika i wierzenia przeplatały się z religijnymi zwyczajami i obrzędami. Wigilia to pora wróżenia i przepowiadania przyszłości, m.in. pogody czy rychłego zamążpójścia, a także czas działania czarów, za sprawą których dało się zobaczyć skarby ukryte w górach czy uchronić się przed chorobą i nieszczęściami w nadchodzącym roku.

Magiczny stołek

W obyczajowości ludowej mocno osadzone były guślorki - kobiety, którym przypisywano czarodziejską moc. Za główne zajęcie czarownic uważano odbieranie mleka krowom, sprowadzanie zarazy na bydło czy rzucanie uroków na ludzi. W okresie Bożego Narodzenia łatwo można je było zdemaskować, ale wymagało to wielu zabiegów. W zależności od regionu istniało szereg sposobów na ich wyśledzenie. Służył do tego między innymi magiczny stołeczek. Niewielki, drewniany, własnoręcznie wykonany między dniem św. Łucji a Bożym Narodzeniem. "Prace nad stołkiem trzeba było (...) tak rozplanować, aby skończyć w Wigilię Bożego Narodzenia. Wówczas zabierano go ze sobą do kościoła na (...) pasterkę, wychodzono na chór i siadano (niekiedy również w babińcu lub pod ścianą dzwonnicy), po czym obserwowano modlące się kobiety. Te stojące tyłem do ołtarza lub ze skopcami na głowach to czarownice. Widział je tylko właściciel stołka" - pisze w książce "Czary góralskie" Katarzyna Ceklarz, etnolog.

Do zdemaskowania guślorki miała też zastosowanie powązka, czyli lniana płachta służąca do cedzenia mleka. Jeśli ktoś chciał się dowiedzieć, która kobieta we wsi jest czarownicą, musiał w Wigilię Bożego Narodzenia "gotować powązkę w nowym garnku, podkładając do pieca szczypki odkładane codziennie od wigilii św. Łucji. Czarownica przybiegała wtedy do obejścia, krzycząc z bólu, jakby ktoś ją gorącą wodą oblewał" - pisze etnolog.

W niektóre dni roku, a do nich należała właśnie Wigilia, obowiązywał całkowity zakaz pożyczania jakichkolwiek przedmiotów z domu. Wtedy czarownice starały się je zdobyć, aby użyć do swoich niszczycielskich poczynań.

Wilku, chodź do grochu

Magicznym zwyczajem było zapraszanie na wieczerzę dzikich zwierząt, aby się ich ustrzec w nadchodzącym roku. "W całych Karpatach w Wigilię Bożego Narodzenia urządzano magiczną wieczerzę, na którą zapraszano drapieżniki i złoczyńców. Przed podaniem pierwszego dania gospodarz nabierał na łyżkę lub miskę trochę grochu (czasem innych potraw), wychodził przed dom, kładł jadło przed progiem lub w domu na oknie i pukał w szybę, wypowiadając zaklęcie. Na Podhalu dawno, dawno temu wychodzili do pola i wołali wilka, żeby sed na wieczerzo. (...) Górale babiogórscy prosili wilka tak: "Wilku, wilku, chodź do grochu! Jak nie przyjdziesz do grochu, to nie przychodź do Nowego Roku!" - opisywała rytuały Urszula Janicka-Krzywda, etnograf, współautorka "Czarów góralskich". Inna wersja zaklęcia przywoływała inne zwierzęta, wśród nich niedźwiedzia, a także zbójów i złodziei.

Lud wiejski wierzy, że w ten szczególny dzień zwierzęta mówią ludzkim głosem. A głos zwierząt w wieczór wigilijny to głos zaczarowany i biada temu, kto go usłyszy. - Nie wolno słuchać, o czym mówią zwierzęta - przestrzegała Anna Bandyk z Lipnicy Wielkiej. - Był u nas taki, co stwierdził, że nie idzie na pasterkę, tylko będzie podsłuchiwał zwierzęta. Źle skończył - twierdziła.

Wigilia to dzień, w którym do dziś resztki potraw wigilijnych razem z opłatkiem gospodarz zanosi bydłu i innym zwierzętom domowym. Kiedyś w tym dniu góralki liczyły gwiazdy na niebie, co miało zapewnić obfitość jaj, znoszonych przez kury w nadchodzącym roku. Aby kokoszki nie gubiły jajek, tego dnia przerzucano przez dach chałupy śnieżne kule.

W wigilijny wieczór na stole obowiązkowo musiał się znaleźć miód pszczeli. - Po Wilii miodem smaruje się kurom głowy, żeby się nie biły. I żeby się dobrze niosły - wyjaśniała Anna Bandyk.

Koniom zdrowie i siłę, a także ruchliwość i odporność zapewniało ich mycie. W Wigilię pod Babią Górą prowadzono je nad potok i polewano wodą nabraną pod prąd. W niektórych regionach Karpat za patrona koni uważano św. Szczepana. W drugi dzień świąt wcześnie rano gospodarz wyprowadzał zwierzę ze stajni, jeździł na nim galopem. Czasem wprowadzał też konia do izby, gdzie karmił go słoniną i chlebem.

W wigilijny ranek polowace czekali na pianie pierwszego koguta, by wtedy pobiec do potoku ze strzelbą. "(...) zanurzali ją w wodzie, tak by przepłynęła przez lufę. Miało to zapewnić szczęście w polowaniu przez cały nadchodzący rok. Wtedy też wrzucano do wody gałązki świerka i pieniądz. Następnie pito ją i nacierano nią nogi, żeby kierpce nie obdzierały pięt" - opisuje w książce Katarzyna Ceklarz.

Przed urokiem i chorobą

W praktykach magicznych często była stosowana sól. Wierzono, że poświęcona w świętego Szczepana skutecznie uchroni przed urokiem, dlatego dodawano ją do skopca, sypano na powązkę, wkładano do maśniczki i dosypywano bydłu do jedzenia.

Wyprawy po skarby ukryte w górach wolno było organizować tylko w określone dni w roku, które uważano za magiczne. Powodzenie gwarantowała m.in. bożonarodzeniowa Wigilia. Poszukiwacze skarbów uważali, że kosztowności same wychodzą na powierzchnię, aby się osuszyć, a pilnujące ich siły piekielne traciły wtedy swoją moc.

Na podłaźniczkach, które kiedyś zastępowały bożonarodzeniową choinkę, niemal obowiązkowo zawieszano jabłka. Owoc zerwany w dniu św. Szczepana miał chronić od chorób i zapewnić miłość ukochanej osoby. "Jeśli zerwał go kawaler odwiedzający pannę, oznaczało, że ma poważne, matrymonialne zamiary" - zaznacza Katarzyna Ceklarz.

jof

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

Reklama

Galerie

Szkolnie i kolędowo

Zaglądamy do Czerwonego Dworu

Jedla z koncertem w Atmie

Żółty żonkil nadzieją dla hospicjum

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
Willa Zarębek w Łopusznej poszukuje osoby do pracy w kuchni. Zakres obowiązków: przygotowanie obiadów i pieczenie ciast. Tel. 507 549 659, e-mail: willazarebek@outlook.com
KOMUNIKATY
INFORMACJA: Wójt Gminy Poronin informuje o wywieszeniu na tablicy ogłoszeń w siedzibie Urzędu Gminy Poronin oraz na stronie BIP w dniach od 08.12.2025 r. do 30.12.2025 r. Zarządzenia Nr 78/2025 Wójta Gminy Poronin z dnia 08.12.2025 r. w sprawie: wykazu nieruchomości przeznaczonych do dzierżawy dot. części działki ewid. nr 15105/17 obręb 0502 Nowe Bystre.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWY o powierzchni ok. 50 m2. Zakopane centrum, ul. Kościuszki - 691 124 272.
PRACA | dam
Szukamy dziennikarza dziennikarki do publikowania treści na Pieknesny.pl Rozwijamy serwis Pieknesny.pl, poświęcony tematyce zdrowego snu, regeneracji i dobrego samopoczucia. Szukamy osoby, która potrafi pisać rzetelnie, lekko i z myślą o czytelniku. https://pieknesny.pl/ magda@pieknesny.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam bez pośredników ATRAKCYJNĄ NIERUCHOMOŚĆ zabudowaną BUDYNKIEM MIESZKALNYM 135 m2, działka 19 ar, widokowa, pełne uzbrojenie. Dojazd i lokalizacja idealne. Okolice Raby Wyżnej/Skawy na Łysej Górze. 510 386 494 do godz. 18-tej.
USŁUGI | budowlane
ELEKTRYK SZUKA ZLECEŃ - 602 317 519.
PRACA | dam
Produkcja pączków, piekarz Pączkarnia-ZAKOPANE przyjmie do pracy dziewczynę-kobietę z Zakopanego lub okolic,do produkcji pączków. Praca na stałe, zmianowa, w godzinach od 6.oo-18.00. Informacja tylko telefonicznie. 609097999
Tel.: 609097999
SPRZEDAŻ | różne
PIERZE I PUCH Z GĘSI. 536 88 77 35.
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Sprzedaż NIERUCHOMOŚCI na Podhalu. Zadzwoń 792 250 793 lub skorzystaj z formularza na www.dobrasprzedaz.pl
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię MIESZKANIE w Nowym Targu. Bezpośrednio od właściciela. Może być do remontu. Pomogę załatwić formalności. Tel. 603 607 360.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Poszukujemy OSÓB DO OBSŁUGI KLIENTA w biurze Szkoły Narciarskiej na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem! Praca sezonowa: grudzień - marzec. ZAKRES OBOWIĄZKÓW. - Obsługa klientów bieżących w biurze szkoły, - Obsługa e-maila i przyjmowanie rezerwacji telefonicznych, - Sprzedaż usług szkoły narciarskiej, - Rozliczanie lekcji oraz współpraca z instruktorami. WYMAGANIA: - Komunikatywność i cierpliwość, - Dobra organizacja pracy i umiejętność samodzielnego działania, - Umiejętność obsługi komputera, - Łatwość w nawiązywaniu kontaktów, - Zdolność do pracy przy kilku zadaniach jednocześnie, - Komunikatywna znajomość języka angielskiego. OFERUJEMY: - Pracę w przyjaznej, sportowej atmosferze, - Możliwość nauki i rozwoju w branży turystyczno-narciarskiej, - Zimowy sezon pełen dobrej energii i górskiego klimatu! OSOBY ZAINTERESOWANE prosimy o przesyłanie aplikacji na e-mail: szkola@szymoszkowa.pl lub kontakt telefoniczny: 734 011 011. CZEKAMY WŁAŚNIE NA CIEBIE!
MOTORYZACJA | sprzedaż
CITROEN JUMPER, r.p. 2013, cen do uzgodnienia - 604 102 804.
MOTORYZACJA | sprzedaż
VW TRANSPORTER, r.p. 2013, cena do uzgodnienia, 604 102 804.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
SPRZEDAM MIESZKANIE KRAKÓW - KURDWANÓW - ŚWIETNA LOKALIZACJA. Oferujemy na sprzedaż jasne i przestronne mieszkanie położone w zadbanym budynku na osiedlu Kurdwanów. Powierzchnia 28,12 m kw. Budynek wyposażony jest w trzy windy, w tym jedną towarową. UKŁAD MIESZKANIA: - duży pokój z wnęką (nyżą), - jasna kuchnia z oknem, - duża, oszklona loggia, - piwnica przynależna do mieszkania. Mieszkanie jest słoneczne i ustawne, IDEALNE DLA SINGLA, PARY lub JAKO INWESTYCJA POD WYNAJEM. Lokalizacja zapewnia szybki dojazd do centrum oraz dostęp do pełnej infrastruktury - sklepy, przystanki komunikacji miejskiej, szkoły i tereny zielone w zasięgu kilku minut spacerem. SPRZEDAŻ BEZ POŚREDNIKÓW. Cena 450 tys zł - do negocjacji. Kontakt: 604 08 16 43
PRACA | dam
PAPI SERVICE SP. Z O.O. ZATRUDNI KIEROWCÓW. WYMAGANE KAT. C+E ORAZ UPRAWNIENIA ADR. MOŻLIWE PRZESZKOLENIE ADR/TDT Z ZAKRESU PRZEWOZU PALIW PŁYNNYCH . TEL.602290555
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.