Wiedza vs opinie w sporze o badania narządu ruchu

1.      1.  Od 2012 r organizacje ochrony zwierząt stale zgłaszały TPN potrzebę wykonywania badań aparatu ruchu.  Wnioski te były ignorowane, do pracy dopuszczano konie nie przebadane ortopedycznie, z widocznymi gołym okiem wadami postawy , często źle podkute, z nieprawidłowymi kopytami  - np. ze zmianami ochwatowymi , bez rzetelnego  badania w ruchu,  wykonania prób zginaniowych (wykrywanie kulawizn)  czy wykorzystania  dostępnej na miejscu diagnostyki (USG, RTG),

        2.. Wiedza o warunkach  w jakich konie na trasie do Morskiego Oka są eksploatowane jest powszechna: trasa jest asfaltowa z fragmentami kostki granitowej, stroma, większość drogi  konie pokonują kłusem (co zwiększa prawie dwukrotnie obciążenia narządu ruchu w stosunku do stępa). Przywoływany jakże często prof. Brzeski zaleca cyt „ przy zjeździe z większych pochyłości lub z dużym ciężarem należy  jechać  zawsze stępem” (Użytkowanie koni”  Skrypt AR Kraków), co zapewnia i bezpieczeństwo jazdy i zmniejsza obciążenia aparatu ruchu konia. Dodatkowo,  już w 1931 roku  płk Władysław Hoffman, naczelny weterynarz Centrum Wyszkolenia Kawalerii pisał w podręczniku dla oficerów kawalerii i artylerii, że „nieszczęśliwe wypadki są o wiele częstsze na terenie twardym jak na miękkim. Najniebezpieczniejszy jest jednak teren niejednakowy, w którym niebezpieczeństwo powstaje w miejscach twardych i w chwili nierównomiernego podparcia się”. Teza ta znajduje potwierdzenie również we współczesnych  badaniach naukowców, 

      3.Ignorowanie potrzeby wykonywania badań narządu ruchu i tłumaczenia o niemożności ich przeprowadzenia czy to z uwagi na brak miejsca  czy brak zgody na ich przeprowadzenie przez właścicieli koni są zaledwie pretekstem  służącym Komisji do unikania gruntowniejszej diagnostyki nóg zwierząt poddawanych pracy na twardym podłożu, co do której wiadomo , że ma szkodliwy wpływ na narząd ruchu koni . W tym kontekście np. dosyć dziwnie brzmi troska dotycząca szkodliwości dla zdrowia oceny ruchu w kłusie podczas badań na kostce granitowej (z czym się zasadniczo zgadzamy)  w sytuacji , gdy po tej samej kostce konie kłusują codziennie, zwożąc z Włosienicy pełne turystów wozy. Ponadto, w trakcie badań równości nawierzchni asfaltowej wykonanych w 2015 roku okazało się, ze nierówności asfaltu sięgają nawet 26 milimetrów,  a zatem są  większe niż występujące na fragmentach wyłożonych kostką i również uniemożliwiają pewne oparcie okutych kopyt podczas jazdy w dół z blisko dwutonowymi wozami wzdłuż całej trasy.  Komisja w br. miała możność  poszerzenia zakresu badań w przypadkach stwierdzonego w badaniu palpacyjnym  „grzania” ścięgien czy podejrzenia kulawizn o diagnostykę USG i RTG, wiec tłumaczenia, że nie można było jej przeprowadzić  z braku zgody wozaków  są niepoważne. Niezdiagnozowane konie należało wykluczyć z dalszej pracy, mając na względzie ich dobrostan i przestrzeganie ustawy o ochronie zwierząt. Natomiast dopuszczanie do pracy koni, co do których było domniemanie nieprawidłowości w układzie ruchu jest  działaniem nie mającym na uwadze należytej troski o zwierzęta, albowiem „kulawizny świadczą o bólu w kończynie a im  dotkliwsze cierpienie tym silniej kuleje koń”( płk lek wet Hofman, 1931). 

     4. Ujawniony przez prof. Kolstrunga stan kopyt, wynikający z nieprawidłowego kucia czy niewłaściwego dopasowania podków, wobec dorocznych szkoleń jest niewytłumaczalny.  Z drugiej strony, komisja w latach minionych akceptowała i nadal akceptuje milcząco pracę koni z podkowami gryfowymi, co do których wiadomo, że maja szkodliwy wpływ na stan zdrowia zwierząt  i wobec braku należytego podparcia przyczyniają się do powstawania kulawizn. Tak przynajmniej można wyczytać z bogatego piśmiennictwa hipologicznego na poziomie akademickim. Cytując za prof. Zwolińskim- „nie można jednak w żadnym wypadku używać tak podkutych koni do prac na drogach bitych czy o twardym podłożu”,  a nawet w pracy samego pana profesora  Kolstrunga dotyczącej  pielęgnacji kopyt i podkuwania można znaleźć pogląd, że na podłożu twardym, ze względu na uniesienie końców ramion i nierówne oparcie, podkowa hacelowa nie powinna być stosowana. Mimo tego, raport hipologa komisji nie zawiera wniosków o ewentualnym zakazie używania podków gryfowych w pracy na trasie do Morskiego Oka. Komisja ograniczyła  się jedynie do stwierdzenia, że dostrzeżono u niektórych koni m.in. skutki niewłaściwego kucia tj. zawężenie kopyta,  czy dotyczące pielęgnacji – płaskie kopyta, co w sytuacji pracy na twardym podłożu w oczywisty sposób szybciej zużywa aparat ścięgien i więzadeł w wyniku zaburzenia prawidłowej mechaniki ruchu.  Płk lek wet. W.Hofman w podręczniku „Hipologii” dla oficerów kawalerii pisał, że „ przyczyną zerwania ścięgien może być również przedawnione kucie lub nieprawidłowe struganie kopyta”, co w kontekście stwierdzonych nieprawidłowości winno tym bardziej skłaniać członków Komisji, naukowców o znanym dorobku,  do częstego badania narządu ruchu niż – jak dotąd ma miejsce - dopuszczania takich koni do pracy  bez rzetelnej kontroli aparatu ruchu. Z drugiej strony, jako przyczyny powstawania zwężenia kopyta W.Hofman wskazuje m.in. przewlekłe kulawizny, suche utrzymanie  kopyt , ciasne podkowy, podkowy zwarte ( mostek nie dotyka strzałki), wysokie hacele, oddalające strzałkę od naturalnego oparcia o ziemię, co tym bardziej czyni niezbędnymi i koniecznymi częstsze badania narządu ruchu.

    5. W badaniach narządu ruchu  dotąd pomijano możliwość  diagnostyki często występujących  zmian ochwatowych widocznych na kopytach, mimo ze istniała  możliwość wykonywania badania RTG na miejscu. Cytując za płk Hofmanem „ raz przebyta choroba [ochwat] łatwo się odnawia”,  co tym bardziej powinno skłaniać fachowców od użytkowania koni  a tym bardziej  specjalistów chorób koni do włączenia diagnostyki RTG i USG narządu ruchu na stałe do planu badań czy wnioskowania ich przeprowadzenia w celu wykluczenia występowania ochwatu przewlekłego,

     6. Komisja w minionych latach dopuszczała do pracy konie młode, nawet trzyletnie np. 12 sztuk w 2013, wiedząc że będą pracować w warunkach co najmniej ciężkiej pracy pośpiesznopociągowej, która prowadzi do wyniszczenia zdrowia zwierząt, w szczególności tych  młodszych  niż pięcioletnie. Dodatkowo, konie rozpoczynające w młodym wieku  pracę ciężką na twardym podłożu, są o wiele bardziej narażone na powstawianie zmian w obrębie narządu ruchu, co tym bardziej winno skłaniać do oczywistego wniosku , że brak  regularnych badan ortopedycznych, co najmniej przed- i po- sezonowych jest całkowicie nieracjonalnym  działaniem Komisji . Z  jednej strony  dopuszcza się do pracy nawet trzylatki ( 2013 rok) a potem unika wykonywania  badań narządu ruchu – choć jest wiadomym, że cyt.  za prof. Zwolińskim „- konie późno dojrzewające a z takimi mamy do czynienia w naszym kraju, mogą być używane do ciężkiej pracy  dopiero po całkowitym zakończeniu wzrostu i rozwoju tj po ukończeniu piątego roku życia. Przy odpowiednim żywieniu i pielęgnacji mogą być używane do pracy NA ROLI bez większej dla siebie szkody już po ukończeniu trzech lat- nie powinny być jeszcze używane do pracy na twardej szosie , gdyż odbija się to w przyszłości na stanie ich kończyn”

      7. Głosami weterynarzy i na podstawie opinii wystawionych na wniosek fiakrów, wbrew wcześniejszym zaleceniom prof. Kolstrunga, w 2015 roku Komisja dopuściła do pracy na trasie do MO konie czteroletnie, mimo że cyt. za prof. Zwolińskim „z prac ciężkich i bardzo ciężkich muszą być wyłączone … konie przed ukończeniem przez nie 5 lat życia”. W szczególności, utytułowani naukowcy z Komisji musieli zdawać sobie sprawę z konsekwencji dla zdrowia młodych  koni, jakie wywoła ich praca  na twardym podłożu [asfalcie czy granitowej kostce], a mimo to, choć może właśnie dlatego, od lat skutecznie unikano monitorowania stanu zdrowia aparatu ruchu zwierząt. Inny hipolog, prof. Prawocheński  uważał,  ze do ciężkiej pracy można używać konie dopiero po zakończeniu 5 lat, czyli dopiero po zakończeniu procesu formowania szkieletu”. Z uwagi na opłacalność – konie bywają  użytkowane o wcześniej, a  „o ile jest to proces stopniowy i z prowadzony ostrożnością – nie ma w tym  niż złego”. „Stopniowanie pracy dla koni młodych jest potrzebne również z uwagi na niebezpieczeństwo nadużycia jego ruchowego mechanizmu i wyczerpania organizmu związanego  z niepotrzebnym wysiłkiem”. Należy podkreślić, że  warunkach pracy na trasie do Morskiego Oka, wszystkie konie podlegają takim samym limitom -młode i starsze, wytrenowane czy też nie. Dopuszczenie do pracy jest jednoznaczne z obciążeniem ich zgodnie z regulaminem w zakresie  ilości pasażerów, przy zupełnym braku poznania wiedzy na temat skali zmian masy ładunku na wozie i masy wszystkich wozów.

 8.  Gdy w 2015 roku weterynarz reprezentujący "animalsów", pani Ludmiła Strypikowska, specjalista chorób koni, zdiagnozowała u 47. koni problemy ortopedyczne , głownie w zakresie ścięgien SL w przednich kończynach, nakostniaki u bardzo dużej grupy zwierząt (u niektórych aktywne) oraz OCD u kilku koni, zaleciła prowadzenie badań narządu ruchu po sezonie. Mimo to, w listopadzie 2015 r, po sezonie, Komisja większością głosów uznała,  że nie było potrzeby badania powtórnego tych koni, mającego na celu zweryfikowanie stanu ścięgien po okresie wytężonej pracy (wiemy, ze niektóre z tych  zwierząt wcześniej wycofano z trasy do MOka). Takich działań  nie podjęto również w roku 2016 , pomimo że powszechnym jest pogląd cyt :” Nawet po zupełnym wyleczeniu zapalenia ścięgien nie są one już tak odporne jak poprzednio- wymaganie wiec od koni równie intensywnego wysiłku jak przedtem może spowodować nawrót zapalenia. Dlatego koń który przebył zapalenie ścięgna i został wyleczony , powinien być używany z reguły dla lżejszej pracy” (cytat za prof. Pruski ). Faktem bezspornym jest również i to, że odnawiająca się stara kontuzja ścięgien może być przyczyną unieważnienia umowy odsprzedaży konia do dalszej pracy i nie można wykluczyć ze również i z tego powodu fachowcy weterynarze i hipolodzy unikali wprowadzenia na stałe badań narządu ruchu,

 9. Przekuwanie koni tuż przed badaniami uniemożliwia prawidłowe badanie narządu ruchu. Tymczasem praca w warunkach trasy do MOka predystynuje do przyspieszenia powstawania problemów w obrębie narządu ruchu: obserwowane często zmęczenie, praca na twardym i nierównym podłożu, dopuszczanie do pracy koni młodszych niż pięcioletnie. Ta argumentacja,  wobec powszechnej odmowy wykonania koniecznych do oceny zmian w obrębie narządu ruchu  badan RTG i USG przez fiakrów oraz wobec braku wniosku wszystkich członków komisji o ich bezwarunkowe przeprowadzenie, nie pozwala uznać, że te działania  są  przypadkowe.

17   10. Udział członkini  partii Kukiz ’15 jako obserwatora tegorocznych badań był o tyle cenny, ze to właśnie ta pani była świadkiem,  jak jeden z wozaków tuz przed ostatnim ostrym zakrętem stanął na poboczu i ściągał z koni pianę. Ten odpoczynek podarowany zwierzętom w oczywisty sposób wpłynął na uzyskane parametry fizjologiczne "po wysiłku". Pani Edyta ustnie zgłosiła to zdarzenie członkowi Komisji , czego niestety nie odnotowano. Podobne sytuacje miały również miejsce w poprzednich latach. W 2012 roku, pan dr Tischner, proponując badania wysiłkowe w oparciu o parametry fizjologiczne  tętna i oddechów,  pominął  najważniejszy czynnik  wpływający na oceniane parametry fizjologiczne koni  a  stanowiący podstawową wadę jego planu badań tj.  brak nadzoru Komisji zarówno nad czasem przejazdu jak i obciążeniem koni, co przy  występujących istotnych opóźnieniach przy  pomiarze wskaźników fizjologicznych sięgających nawet 20. minut pozwalało "widzieć" komisji odmienny obraz wysiłku koni niż ten, jaki ma miejsce podczas codziennej eksploatacji zwierząt: pozostawienie bez nadzoru Komisji faktycznego czasu przejazdu i ładunku spowodowało  zarówno wydłużenie czasu przejazdu  jak i  zmniejszenie wysiłku zwierząt  podczas ciągnięcia  niepełnych wozów. To oznacza, ze próby „wysiłkowe” koni od początku odbywały się  w nieporównywalnych warunkach a nadto stwarzały mylne wrażenie o faktycznej pracy tych koni , szczególnie,  ze to prędkość przejazdu (oprócz wagi wozu z ładunkiem) jest najistotniejszym czynnikiem wywołującym zmęczenie czy przeciążenie koni . Dodatkowo, opóźnienia w badaniu koni zaraz po wysiłku, dochodzące do nawet 20 minut tym bardziej zniekształcają obraz  reakcji organizmu zwierzat  na wysiłek. Ta sytuacja zresztą trwa od dłuższego czasu  m.in. w  roku 2013, 2014 czy 2015  organizacje bezskutecznie zwracały  uwagę na te istotne z punktu widzenia metodyki badań nieprawidłowości,  

11. Powiatowy Inspektor Weterynarii co do zasady, z ustawy,  winien nadzorować dobrostan koni pracujących na trasie do Morskiego Oka i pozostawać bezstronnym zamiast pracować w charakterze  członka czy przewodniczącego komisji badającej konie. Komisja  jest bowiem organem powołanym przez Dyrektora TPN a za prawidłowość jej działań  odpowiadają wyłącznie jej członkowie wraz z  TPN, w zakresie posiadanych uprawnień czy kompetencji,

 12. Dotąd często słyszeliśmy z ust fachowców  o wybitnym temperamencie i wręcz „wyrywaniu się” do pracy koni pracujących na trasie do Morskiego Oka. Tymczasem w literaturze źródłowej, wybitni naukowcy przestrzegają m.in. przed szybką utratą wartości użytkowych koni „gorących” przy siłowej eksploatacji i przeciążeniach (prof. Karlsen 1951), niedostosowaniem wysiłku do możliwości koni ( prof. S. Chrzanowski, 2013), używaniem do ciężkiej pracy koni, które nie zakończyły rozwoju i wzrostu organizmu prowadzącym  do naruszenia cyt : „funkcji  układu oddechowego   i sercowo-naczyniowego, zniszczenia więzadeł i  deformacji stawów” ( prof. Swieczyn, Moskwa, 1992),  

2     13.. W  pracy pośpiesznopociągowej , z jaką mamy do czynienia w warunkach trasy  do Morskiego Oka cyt  (za prof. Sasimowskim i Budzyńskim , 1987) „racjonalna eksploatacja koni przy tego rodzaju pracy , powodująca stosunkowo niskie zużycie energii powinna polegać na wolnym stepie podczas jazdy z ładunkiem i na lekkim, niewysilonym kłusie podczas pustej jazdy, a przy dłuższych dystansach oraz na gorszych odcinkach drogi – stępa. Duże obciążenia, ostre tempo jazdy, nie dająca dobrego oparcia kopyt nawierzchnia drogi – brak dostatecznie częstych odpoczynków mogą powodować , ze omawiany rodzaj pracy będzie bardzo wyczerpujący”

       Wszystkie wyżej wymienione argumenty są istotne dla uznania badania narządu ruchu za najbardziej pożądane działanie Komisji dopuszczającej zwierzęta do pracy.  Dodatkowo, w warunkach trasy do Morskiego Oka  należy się spodziewać,  że problemy z aparatem ruchu będą jedną z głównych  przyczyn wymian czy jak kto woli brakowania koni,  gdyż (za płk Hofmannem) cyt.  „Najczęściej spotykaną przyczyną uszkodzenia ścięgien jest zmęczenie konia”  i postawienie nierozważne kończyny, utrata równowagi  a w następstwie sforsowanie i uszkodzenie ścięgna.  Najczęściej dotyczy m.in. ścięgna zginaczy stawu kopytowego i koronowego  nóg przednich, czyli urazów, jakie zostały zdiagnozowane w 2015 roku  u koni pracujących na trasie do Morskiego Oka. 

      Osobiście uważam, że pięć lat to wystarczająco dużo czasu, aby odpowiednie  miejsce do badania narządu ruchu i  na twardym a przede wszystkim  na miękkim podłożu (ścięgna) znaleźć i takie badania wdrożyć a  inicjatywą w tym zakresie nie powinni się wykazywać jedynie "animalsi". Co smutne, jakże liczni podczas badań koni przedstawiciele mediów nigdy bliżej nie interesowali się tą tematyką, utrwalając -być może niechcący- wizerunek bezpodstawnie awanturującego się "zielonego" czy w wersji ostrzejszej "ekoterrorysty". 

      PS W zakresie  oceny obciążeń koni wynikających z opinii prof. Kolstrunga po pomiarach w 2014 roku warto przytoczyć (zdjęcie obok) porównanie wielkości zmierzonych -ale istotnie  zaniżonych- sił uciągu wobec wyliczeniowych, faktycznych.  Jednakże, szerzej, temu zagadnieniu poświęcę kolejny wpis na blogu.