2017-11-01 18:59:53

1 listopada

Tajemnicza mogiła

Przez lata myślał, że to mogiła partyzanta albo nauczyciela zamordowanego przez hitlerowców. Okazało się, że prawda jest zupełnie inna, a ostatnie chwile spoczywającego tam człowieka były przerażające.

Krzysztof Przybyła pracuje w nowotarskim nadleśnictwie od 25 lat. Bór zwany "Kombinackim" zna jak własną kieszeń. Jest jednak miejsce, które przez lata było dla niego zagadką. To grób na skraju lasu, niedaleko zakopianki, dziś vis a vis Castoramy.

- Nie było widać tego grobu, bo był tu gęsty zagajnik. Ale była tabliczka świadcząca, że to miejsce martyrologii i nazwisko na kamiennej płycie "Władysław Patkowski" wraz z datą śmierci - 16 grudnia 1943 r. - opowiada leśnik. - Nie byłem nawet pewny, czy rzeczywiście jest tam czyjeś ciało. Pytałem różnych ludzi, czy wiedzą, kto tam leży. Jedni mówili, że to partyzant Ognia, inni, że został tam zastrzelony nauczyciel za tajne nauczanie w czasie okupacji - wspomina. Leśnik twierdzi, że w latach 80. mogiłą opiekowała się Szkoła Podstawowa nr 2 w Nowym Targu, choć zapewne ani nauczyciele, ani dzieci nie wiedziały, kto tam spoczywa. W latach 90. uczniowie tu już nie przychodzili. Krzysztof Przybyła sam wykarczował krzaki, wokół grobu posadził brzozy. Co roku przed Wszystkimi Świętymi zapalał znicz, choć nie miał pojęcia, kim był Władysław Patkowski i jak zginął. W rozwikłaniu zagadki pomogła leśnikowi dopiero Karolina Panz, która bada losy nowotarskich Żydów, a także artykuł Michała Maciaszka w nr 16 Almanachu Nowotarskiego (2012 r.)

Okazało się, że za przytartym na płycie nazwiskiem Władysława Patkowskim kryje się tak naprawdę Milke Reiner, Żyd z Krakowa.

Małżeństwo Mala i Milke Reinerowie ukrywali się w czasie wojny pod polskim nazwiskiem jako Aniela i Władysław Patkowscy. On był inżynierem, ona nauczycielką stosującą metodę korczakowską. W listopadzie 1943 r. wracali po pracy z Krakowa do Skawiny, gdzie wtedy mieszkali. W domu została ich 13-miesięczna córka Miriam. - W pociągu zatrzymał ich kierownik policji kryminalnej z Chabówki - Krzyżanowski. Był z Kripo, policji śledczej specjalizującej się w wyłapywaniu Żydów - opowiada Karolina Panz, która przy okazji badania losów nowotarskich Żydów dotarła w IPN-ie do materiałów dotyczących tej historii.

Policjanci zabrali Reinera do toalety w pociągu, żeby sprawdzić, czy jest obrzezany. Gdy okazało się, że jest Żydem zatrzymali go razem z żoną. Przewieźli do Zakopanego, do hotelu "Palace", gdzie znajdowała się wtedy siedziba gestapo. Male po 3 tygodniach została wypuszczona. Przekonała Niemców o swoim aryjskim pochodzeniu. Tak się umówili z mężem, że będą mówić, że jest Polką, która wyszła za mąż za Żyda. Milke Reiner na początku grudnia został przewieziony do więzienia w Nowym Targu, gdzie spędził kilka godzin. Jeden z volksdeutschów wyprowadził go na skraj miasta i oddał w jego kierunku kilka strzałów. Kazał Wiktorii Polak, starszej kobiecie mieszkającej w pobliżu, pilnować ciała. Sam poszedł szukać osób, które wykopią grób. Przyszedł z czwórką mężczyzn, którzy pracowali w pobliskim tartaku. Po jego powrocie okazało się, że Żyd żyje nadal. Kolejne trzy kule pozbawiły go ostatecznie życia. Volksdeutsch kazał mężczyznom wykopać grób w pobliskim rowie, w błocie. Gdy okazało się, że dół jest za mały, kazał odrąbać nogi nieboszczykowi. Popychając kopniakami ciało, wrzucił je do grobu. Ponoć wracał konno w to miejsce jeszcze kilka dni i tratował grób.

Tragiczną prawdę żona Rainera odkryła, kiedy zaraz po wojnie w 1945 r. przyjechała na Podhale w poszukiwaniu męża. Zabrała ze sobą jego zdjęcie. O tym, że męża zabrano do Nowego Targu dowiedziała się od współwięźnia, który był z Milke Reinerem. W Nowym Targu dotarła do klucznika więzienia Stanisława Bibro, który powiedział jej o tym, że jej męża zastrzelił Henryk Kiss, volksdeutsch polskiego pochodzenia. Pracował na posterunku niemieckiej żandarmerii w Nowym Targu. Bibro zaprowadził także kobietę na miejsce, gdzie został zabity i pochowany. Kobieta, żeby się upewnić, że w rowie spoczywa jej mąż, dokonała ekshumacji. Małżonka rozpoznała po gumowcach, ubraniu, a także charakterystycznym uzębieniu. To jej życzeniem było, by ciało pozostało w Nowym Targu. Tym razem Milke Reiner został pochowany w trumnie. Jego grób został przesunięty o kilkaset metrów, na skraj lasu. Na mogile pojawiła się tablica, a na niej nazwisko Władysława Patkowskiego.

Dotarła także do kobiety, która pilnowała wtedy zwłok. Wiktoria Kudasik mieszkała w pobliskim domu, jej córka Rozalia była praczką na posterunku żandarmerii. Szybko dotarła także do mężczyzn, którzy kopali grób i byli świadkami zbrodni.

Czasy powojenne nadal dla Żydów były niebezpieczne, dlatego Male Reiner podawała fałszywe dane. Pod takim nazwiskiem zgłosiła się także do Urzędu Bezpieczeństwa, by poinformować o zbrodni dokonanej na jej mężu. Rozpoczęło się śledztwo w tej sprawie. Kobieta dotarła do jednego z zakładów fotograficznych w Nowym Targu. Od właściciela dowiedziała się, że w czasie okupacji uwiecznił on wszystkich pracowników więzienia, jednak klisze przekazał do UB. Wśród sfotografowanych osób był także Henryk Kiss, Polak pochodzący z okolic Skierniewic. Okazało się też, że kobieta, która pilnowała zwłok, rozpoznała go po wojnie na ulicy w Katowicach. Miał na sobie mundur Wojska Polskiego. On także ją poznał, na jej widok w popłochu wsiadł w samochód i odjechał. Niedługo potem zobaczyła go w Bytomiu córka Kudasikowej, Rozalia.

Henryk Kiss został szybko zatrzymany. Sąd Najwyższy skazał go na karę śmierci. Amnestia uchroniła go przed egzekucją, ale nigdy już z więzienia nie wyszedł. Male Reiner dopiero podczas procesu w 1949 r. przyznała się do swojego pochodzenia żydowskiego. W 1950 r. wraz z odnalezioną córką Miriam wyjechała z Polski do Izraela. Córka tam już została, założyła rodzinę, dziś sama ma dwoje dzieci. Male Reiner przeniosła się do Kalifornii w USA. Zmarła w wieku 90 lat.

Grobem do dziś opiekuje się syn Rozalii. Takie było jej życzenie przed śmiercią. - Od jednego z nauczycieli, którzy tutaj jeżdżą na rowerze, dowiedziałem się, że grobem opiekuje się syn praczki, a wnuk tej kobiety. Widział go tu przy grobie, ale nie zna jego nazwiska. Ja też wiedziałem, że ktoś tutaj się pojawia systematycznie - plewi, zapala znicze, ale nigdy nie spotkałem go przy grobie - mówi Krzysztof Przybyła.

- Chciałbym go poznać, porozmawiać z nim. To niesamowita historia i to, że opiekuje się grobem obcego człowieka. Kogoś, kogo nigdy nie poznał - dodaje leśniczy.

Beata Zalot

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

rys 2017-11-02 18:06:21

mirus - tobie to sie juz przelewa od tego wtlaczania

wiktoria 2017-11-02 17:35:05

@lachu niejaki są niesamowite historie góralskich ktolickich grobów , tylko trzeba się chcieć i zapoznac z tą historią , i powiem aż ciarki przez ciało przechodzą

Lach 2017-11-02 13:09:15

Historia jaśnie komentującym nie za bardzo przypadła do gustu. Żeby to chociaż jeszcze był UB-ol albo PPR-owiec, to można by w poczuciu patriotycznego obowiązku splunąć na mogiłę. No a tu? Zwykły człowiek, ofiara morderstwa, pasowałoby mu znicz zapalić. No ale to żydek i to jeszcze pod polskim nazwiskiem się ukrywa, jako ten Szechter i Geremek, co nam telo krwi napsuli!
I ten zabójca, cholera go jasna, jakiś taki niewyraźny. Ani to Szkop, ani Banderowiec, ani Ruski. Powiedz, że Polak, to znowu bedo kłamać, że wszyscyśmy z Jedwabnego, w którym mało co się wydarzyło, a dużo naopowiadano - bzdur jakowychś i pomówień czarnych.
Nie, cholera, nie jest to dobry artykuł.
Pani red. Zalot, a mało to w okolicy góralskich katolickich grobów? Ciągle ino te żydy i żydy, może w końcu zrobio z tym porządek jakim dekretem, bo już się żyć nie do. I nie fce.

jalfiak 2017-11-02 12:38:44

A kto zna historię człowieka i grobu w Tomanowej Dolinie ? Kiedyś przypadkiem usłyszałem o tym będąc na Hali Ornak ale nic poza tym faktem, że jest...

rys 2017-11-02 11:20:40

@mirus - TAK OGOLNIE TO DOBRZE SIE CZUJESZ?

Towarzysz RP 2017-11-02 06:34:57

Na tabliczce powinno pisać prawdziwe, żydowskie nazwisko a nie jakieś zmyślone. Tego wymaga uczciwość wobec ludzi.

niegoralen 2017-11-01 22:03:28

Jak powszechnie wiadomo mundur, tak zwanego "ludowego wojska polskiego", to nie mundur "Wojska Polskiego".
ludowe wojsko polskie to wojsko sowieckie mówiące czasem po polsku. Natomiast kadra oficerska, a szczególnie dowództwo tego wojska, mówiło i pisalo tylko po rosyjsku.

niegoralen 2017-11-01 20:33:45

volksdeutsch to człowiek deklarujący narodowość niemiecką. wczesniej mógł mieć obywatelstwo polskie.

Galerie

56. Sabałowe Bajania pozostaną na długo we wspomnieniach

Jubileusz na Krzeptówkach

SEMPU na Jarmarku Podhalańskim

Święto Wojska Polskiego, czyli Piknik Wojskowy w Nowym Targu

Cleo i Lemon - gwiazdy Jarmarku Podhalańskiego

Rok Franciszka Łukaszczyka

Piotra Kossewskiego powrót pod Giewont

Tour de Pologne na górskiej trasie

Miasto w godzinie "W"

Jubileuszowe Święto Borówki pod znakiem ulewy

Ozgroj mi sie ziemio

Na tropie Wawrzyńcoka

Rzeźbili świątki na Marysinej Polanie

45. Dni Muzyki Karola Szymanowskiego

Artyści Zakopiańscy 2022

IX Otwarte Mistrzostwa Zakopanego w Biegu Pod Górę i puchar Polski w Skyrunningu

Ostro i tanecznie - szalony koncert Future Folk w Zakopanem

Festiwal literacki w Zakopanem

Zmienność Magdaleny Kraszewskiej

Narciarskie pasje w Czerwonym Dworze

Ruszył Zakopiański Weekend Biegowy

Powiatowy Dzień Inwalidy

Dzielna Franka w Czerwonym Dworze

Magiczny Spisz

W Zakopanem zagrała orkiestra z Charkowa

Królowa Pienin jest tylko jedna

Spiskie bacówki ukryte wśród wzgórz

Świadectwa rozdane, wakacje czekają

Po prostu Porsche

Czarny Dunajec. Gala sportu

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NAUKA
NABÓR DO LICEUM DLA DOROSŁYCH PO SZKOLE ZAWODOWEJ - PROMOCJA NA ZAPISY - Nowotarska 42, Zakopane - 603 890 169.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Szukam DOMU do wynajęcia w Nowym Targu lub okolicy. Tel. 731 140 522, 536 358 700.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia lokal na działalność biurową w centrum Zakopanego o powierzchni 90 m2. Udogodnienia: parking, telefon, światłowód, aneks kuchenny, toaleta. W bliskiej odległości znajduje się: dworzec kolejowy, autobusowy, sklep wielobranżowy. 600 052 131
PRACA | dam
Restauracja Oranżeria w Nowym Targu przyjmie uczniów na praktyki w zawodzie kucharz. Zainteresowanych zapraszam do kontaktu telefonicznego. 882770165
Tel.: 882770165
SPRZEDAŻ | różne
ROŻNO na 12 kurczaków, stan idealny - 513 175 048.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
SZUKAMY DOMU/CZĘŚCI DOMU NA DŁUŻEJ. Do 30 km od Zakopanego. 502 261 672.
PRACA | dam
Przedsiębiorstwo Budowlane Sikora zatrudni pracowników na stanowisko: majster budowy, kierownik budowy.Zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę.Możliwość długofalowej współpracy.. 602629623
Tel.: 602629623
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
DO MAŁEGO SKLEPU w Zakopanem i Białym Dunajcu. 606 751 451.
PRACA | dam
Karczma na Krupówkach zatrudni KELNERA. Od już. Zakopane. Kontakt: 533 226 109.
PRACA | dam
SZUKAM ODPOWIEDZIALNEJ OPIEKUNKI DO STARSZEJ PANI E NOWYM TARGU. OD ZARAZ!!! 793 601 903
PRACA | dam
Centralny Ośrodek Sportu w Zakopanem zatrudni na pełen etat Recepcjonistę / Recepcjonistkę. Szczegóły: www.bip.cos.pl. Tel.: 725300377.
SPRZEDAŻ | budowlane
Wypożyczalnia sprzętu budowlanego Skalny Rental w Kościelisku. Zaprasza do wynajmu maszyn i sprzętu budowlanego. W ofercie między innymi Minikoparki, Wozidła, Zagęszczarki, Młoty wyburzeniowe, Agregaty prądotwórcze. Zapraszamy. skalnyswiat.prv.pl +48 788 153 138 skalnyrental@gmail.com
Tel.: 48
PRACA | dam
Firma Transportowa z okolic Rabki-Zdroju zatrudni kierowcę kat. C+E atrakcyjne wynagrodzenie wyjazdy jednotygodniowe tel. 730 223 225. 730 223 225
Tel.: 730
PRACA | dam
Zatrudnię KUCHARZY, POMOCE KUCHENNE (karczma i bar mleczny) - 600 035 355
NAUKA
CENTRUM KOREPETYCJI JĘZYKA ANGIELSKIEGO. Nowy Targ, Kasprowicza 10, tel. 575 573 593, centrum.topup@gmail.com
TURYSTYKA I WYPOCZYNEK
ZAKOPANE-KOŚCIELISKO, WILLA I KARCZMA CZTERY PORY ROKU. Pokoje standardu pensjonatowego z wyżywieniem. Pobyty indywidualne, grupowe, szkoleniowe, wesela, imprezy okolicznościowe. WWW. CZTERYPORYROKU.PL, willa@czteryporyroku.pl, tel. +48 18 20 70 207 lub +48 608 401 704
TURYSTYKA I WYPOCZYNEK
ZAKOPANE-KOŚCIELISKO, APARTAMENTY Z WIDOKIEM NA CAŁE TATRY. W cenie pobytu parking, grill, bilard, plac zabaw, rowery. Cisza, spokój a zarazem wszędzie blisko. WWW. ZAKOPANEAPARTAMENTY.ORG, apartamenty@czteryporyroku.pl, tel. +48 18 20 70 207, +48 608 401 704
TURYSTYKA I WYPOCZYNEK
ZAKOPANE-KOŚCIELISKO, KAMERALNE APARTAMENTY ZE STREFĄ SPA z widokiem na całe Tatry Zachodnie. W cenie pobytu parking, grill, bilard, pełna strefa spa, plac zabaw, rowery. WWW. APARTAMENTYSPAZAKOPANE.PL, rezerwacja@czteryporyroku.pl, tel. +48 662 658 425, +48 608 401 704
PRACA | dam
WILLA LABELLE przy ul. Krupówki 40 w Zakopanem zatrudni POKOJOWĄ z doświadczeniem, z Zakopanego lub okolic. 660 710 400.
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam BUDKĘ DLA PARKINGOWEGO - TANIO - 602 378 614.
PRACA | dam
CUKIERNIA W ZAKOPANEM ZATRUDNI EKSPEDIENTKĘ. Bardzo dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Pełen etat. Bardzo dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
Firma w Zakopanem zatrudni KIEROWCĘ. 604 102 804, 602 285 793, 601 512 211
PRACA | dam
Zatrudnimy OSOBY DO PUNKTU GASTRONOMICZNEGO OD JUŻ - PRACA STAŁA LUB SEZONOWA - KRUPÓWKI. Kontakt: 533 226 109.
PRACA | dam
Karczma na Krupówkach - zatrudnimy KUCHARZA, KUCHARZA WYDAWKOWEGO, POMOC KUCHENNĄ. Od już. Zakopane. Kontakt: 533 226 109.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA, POSADZKI, KOMINKI, PARAPETY, STOPNIE, BLATY, ŁUPANKA GRANITOWA I PIASKOWA. 18 265 06 58, 607 57 23 12.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
PRACA | dam
NORWEGIA - TYNKARZ, MALARZ, BLACHARZ, STOLARZ. Norwegia (Oslo). Zatrudnimy tynkarzy, malarzy, blacharzy, stolarzy. Języki obce NIE wymagane. Praca z pracownikami z Podhala. Zjazd do kraju (samolot) co 1-3 tygodni wg. własnego uznania - pełna elastyczność i swoboda co do wyjazdów. Zarobki w przeliczeniu 20-27 Euro/godz. ZAPRASZAMY. Tel. 667 602 602.
ANTYKI
ANTYKI - SKUP, SPRZEDAŻ - Zakopane, Kościuszki 3 (Granit, III p.). Tel. 601 464 133
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.