2017-11-01 18:59:53

1 listopada

Tajemnicza mogiła

Reklama

Przez lata myślał, że to mogiła partyzanta albo nauczyciela zamordowanego przez hitlerowców. Okazało się, że prawda jest zupełnie inna, a ostatnie chwile spoczywającego tam człowieka były przerażające.

Krzysztof Przybyła pracuje w nowotarskim nadleśnictwie od 25 lat. Bór zwany "Kombinackim" zna jak własną kieszeń. Jest jednak miejsce, które przez lata było dla niego zagadką. To grób na skraju lasu, niedaleko zakopianki, dziś vis a vis Castoramy.

- Nie było widać tego grobu, bo był tu gęsty zagajnik. Ale była tabliczka świadcząca, że to miejsce martyrologii i nazwisko na kamiennej płycie "Władysław Patkowski" wraz z datą śmierci - 16 grudnia 1943 r. - opowiada leśnik. - Nie byłem nawet pewny, czy rzeczywiście jest tam czyjeś ciało. Pytałem różnych ludzi, czy wiedzą, kto tam leży. Jedni mówili, że to partyzant Ognia, inni, że został tam zastrzelony nauczyciel za tajne nauczanie w czasie okupacji - wspomina. Leśnik twierdzi, że w latach 80. mogiłą opiekowała się Szkoła Podstawowa nr 2 w Nowym Targu, choć zapewne ani nauczyciele, ani dzieci nie wiedziały, kto tam spoczywa. W latach 90. uczniowie tu już nie przychodzili. Krzysztof Przybyła sam wykarczował krzaki, wokół grobu posadził brzozy. Co roku przed Wszystkimi Świętymi zapalał znicz, choć nie miał pojęcia, kim był Władysław Patkowski i jak zginął. W rozwikłaniu zagadki pomogła leśnikowi dopiero Karolina Panz, która bada losy nowotarskich Żydów, a także artykuł Michała Maciaszka w nr 16 Almanachu Nowotarskiego (2012 r.)

Okazało się, że za przytartym na płycie nazwiskiem Władysława Patkowskim kryje się tak naprawdę Milke Reiner, Żyd z Krakowa.

Małżeństwo Mala i Milke Reinerowie ukrywali się w czasie wojny pod polskim nazwiskiem jako Aniela i Władysław Patkowscy. On był inżynierem, ona nauczycielką stosującą metodę korczakowską. W listopadzie 1943 r. wracali po pracy z Krakowa do Skawiny, gdzie wtedy mieszkali. W domu została ich 13-miesięczna córka Miriam. - W pociągu zatrzymał ich kierownik policji kryminalnej z Chabówki - Krzyżanowski. Był z Kripo, policji śledczej specjalizującej się w wyłapywaniu Żydów - opowiada Karolina Panz, która przy okazji badania losów nowotarskich Żydów dotarła w IPN-ie do materiałów dotyczących tej historii.

Policjanci zabrali Reinera do toalety w pociągu, żeby sprawdzić, czy jest obrzezany. Gdy okazało się, że jest Żydem zatrzymali go razem z żoną. Przewieźli do Zakopanego, do hotelu "Palace", gdzie znajdowała się wtedy siedziba gestapo. Male po 3 tygodniach została wypuszczona. Przekonała Niemców o swoim aryjskim pochodzeniu. Tak się umówili z mężem, że będą mówić, że jest Polką, która wyszła za mąż za Żyda. Milke Reiner na początku grudnia został przewieziony do więzienia w Nowym Targu, gdzie spędził kilka godzin. Jeden z volksdeutschów wyprowadził go na skraj miasta i oddał w jego kierunku kilka strzałów. Kazał Wiktorii Polak, starszej kobiecie mieszkającej w pobliżu, pilnować ciała. Sam poszedł szukać osób, które wykopią grób. Przyszedł z czwórką mężczyzn, którzy pracowali w pobliskim tartaku. Po jego powrocie okazało się, że Żyd żyje nadal. Kolejne trzy kule pozbawiły go ostatecznie życia. Volksdeutsch kazał mężczyznom wykopać grób w pobliskim rowie, w błocie. Gdy okazało się, że dół jest za mały, kazał odrąbać nogi nieboszczykowi. Popychając kopniakami ciało, wrzucił je do grobu. Ponoć wracał konno w to miejsce jeszcze kilka dni i tratował grób.

Tragiczną prawdę żona Rainera odkryła, kiedy zaraz po wojnie w 1945 r. przyjechała na Podhale w poszukiwaniu męża. Zabrała ze sobą jego zdjęcie. O tym, że męża zabrano do Nowego Targu dowiedziała się od współwięźnia, który był z Milke Reinerem. W Nowym Targu dotarła do klucznika więzienia Stanisława Bibro, który powiedział jej o tym, że jej męża zastrzelił Henryk Kiss, volksdeutsch polskiego pochodzenia. Pracował na posterunku niemieckiej żandarmerii w Nowym Targu. Bibro zaprowadził także kobietę na miejsce, gdzie został zabity i pochowany. Kobieta, żeby się upewnić, że w rowie spoczywa jej mąż, dokonała ekshumacji. Małżonka rozpoznała po gumowcach, ubraniu, a także charakterystycznym uzębieniu. To jej życzeniem było, by ciało pozostało w Nowym Targu. Tym razem Milke Reiner został pochowany w trumnie. Jego grób został przesunięty o kilkaset metrów, na skraj lasu. Na mogile pojawiła się tablica, a na niej nazwisko Władysława Patkowskiego.

Dotarła także do kobiety, która pilnowała wtedy zwłok. Wiktoria Kudasik mieszkała w pobliskim domu, jej córka Rozalia była praczką na posterunku żandarmerii. Szybko dotarła także do mężczyzn, którzy kopali grób i byli świadkami zbrodni.

Czasy powojenne nadal dla Żydów były niebezpieczne, dlatego Male Reiner podawała fałszywe dane. Pod takim nazwiskiem zgłosiła się także do Urzędu Bezpieczeństwa, by poinformować o zbrodni dokonanej na jej mężu. Rozpoczęło się śledztwo w tej sprawie. Kobieta dotarła do jednego z zakładów fotograficznych w Nowym Targu. Od właściciela dowiedziała się, że w czasie okupacji uwiecznił on wszystkich pracowników więzienia, jednak klisze przekazał do UB. Wśród sfotografowanych osób był także Henryk Kiss, Polak pochodzący z okolic Skierniewic. Okazało się też, że kobieta, która pilnowała zwłok, rozpoznała go po wojnie na ulicy w Katowicach. Miał na sobie mundur Wojska Polskiego. On także ją poznał, na jej widok w popłochu wsiadł w samochód i odjechał. Niedługo potem zobaczyła go w Bytomiu córka Kudasikowej, Rozalia.

Henryk Kiss został szybko zatrzymany. Sąd Najwyższy skazał go na karę śmierci. Amnestia uchroniła go przed egzekucją, ale nigdy już z więzienia nie wyszedł. Male Reiner dopiero podczas procesu w 1949 r. przyznała się do swojego pochodzenia żydowskiego. W 1950 r. wraz z odnalezioną córką Miriam wyjechała z Polski do Izraela. Córka tam już została, założyła rodzinę, dziś sama ma dwoje dzieci. Male Reiner przeniosła się do Kalifornii w USA. Zmarła w wieku 90 lat.

Grobem do dziś opiekuje się syn Rozalii. Takie było jej życzenie przed śmiercią. - Od jednego z nauczycieli, którzy tutaj jeżdżą na rowerze, dowiedziałem się, że grobem opiekuje się syn praczki, a wnuk tej kobiety. Widział go tu przy grobie, ale nie zna jego nazwiska. Ja też wiedziałem, że ktoś tutaj się pojawia systematycznie - plewi, zapala znicze, ale nigdy nie spotkałem go przy grobie - mówi Krzysztof Przybyła.

- Chciałbym go poznać, porozmawiać z nim. To niesamowita historia i to, że opiekuje się grobem obcego człowieka. Kogoś, kogo nigdy nie poznał - dodaje leśniczy.

Beata Zalot

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

rys 2017-11-02 18:06:21

mirus - tobie to sie juz przelewa od tego wtlaczania

wiktoria 2017-11-02 17:35:05

@lachu niejaki są niesamowite historie góralskich ktolickich grobów , tylko trzeba się chcieć i zapoznac z tą historią , i powiem aż ciarki przez ciało przechodzą

Lach 2017-11-02 13:09:15

Historia jaśnie komentującym nie za bardzo przypadła do gustu. Żeby to chociaż jeszcze był UB-ol albo PPR-owiec, to można by w poczuciu patriotycznego obowiązku splunąć na mogiłę. No a tu? Zwykły człowiek, ofiara morderstwa, pasowałoby mu znicz zapalić. No ale to żydek i to jeszcze pod polskim nazwiskiem się ukrywa, jako ten Szechter i Geremek, co nam telo krwi napsuli!
I ten zabójca, cholera go jasna, jakiś taki niewyraźny. Ani to Szkop, ani Banderowiec, ani Ruski. Powiedz, że Polak, to znowu bedo kłamać, że wszyscyśmy z Jedwabnego, w którym mało co się wydarzyło, a dużo naopowiadano - bzdur jakowychś i pomówień czarnych.
Nie, cholera, nie jest to dobry artykuł.
Pani red. Zalot, a mało to w okolicy góralskich katolickich grobów? Ciągle ino te żydy i żydy, może w końcu zrobio z tym porządek jakim dekretem, bo już się żyć nie do. I nie fce.

jalfiak 2017-11-02 12:38:44

A kto zna historię człowieka i grobu w Tomanowej Dolinie ? Kiedyś przypadkiem usłyszałem o tym będąc na Hali Ornak ale nic poza tym faktem, że jest...

rys 2017-11-02 11:20:40

@mirus - TAK OGOLNIE TO DOBRZE SIE CZUJESZ?

Towarzysz RP 2017-11-02 06:34:57

Na tabliczce powinno pisać prawdziwe, żydowskie nazwisko a nie jakieś zmyślone. Tego wymaga uczciwość wobec ludzi.

niegoralen 2017-11-01 22:03:28

Jak powszechnie wiadomo mundur, tak zwanego "ludowego wojska polskiego", to nie mundur "Wojska Polskiego".
ludowe wojsko polskie to wojsko sowieckie mówiące czasem po polsku. Natomiast kadra oficerska, a szczególnie dowództwo tego wojska, mówiło i pisalo tylko po rosyjsku.

niegoralen 2017-11-01 20:33:45

volksdeutsch to człowiek deklarujący narodowość niemiecką. wczesniej mógł mieć obywatelstwo polskie.

Reklama

Galerie

Zakopiański Festiwal Literacki

Andre Bachleda Curuś u Wnuka

Przyjaciele Andrzeja Brandstattera w Nosalowym Dworze

Biały haft w Czerwonym Dworze

Festiwal Muzyka u Wnuka wystartował

Leszek Możdżer w Nosalowym Dworze

Wielkie otwarcie wystawy prac Witkacego w Okszy

Witkacy w Okszy

Koniec roku szkolnego 2024/2025

Wspaniałe Powitanie Lata w Nowym Targu

Kurierzy Tatrzańscy w żywej pamięci

Czysta Piątka w Czystych Tatrach

Zwiedzamy zrujnowane Sanato

Z mamą i tatą fajnie jest!

Józefa Pęksa-Czerniawska, Agata Nowakowska-Wolak i Wojciech Strączek nagrodzeni w "Księżówce"

Szesnaście kobiet w Miejskiej Galerii Sztuki

Sky Walk Serce Poronina otwarte dla wszystkich

Sośnica ruszyła po rozbudowie i modernizacji

Wiosenna Szczawnica

Palace, Katownia Podhala i brama do Auschwitz

Cały świat Zofii Szwajnos

Przystań na Kamieńcu rośnie dzień po dniu

Szczęśliwa trzynastka, czyli Miś Zakopiański wybrany

Morskie Oko okiem młodych artystów

W sąsiedztwie Domu Doktora

Młodzi artyści i ich wizje kubizmu

Hasior - rekonesans w Czerwonym Dworze

Zawody Koziołka Matołka 2025

Aukcja dla Domu Doktora

Cześć i chwała żołnierzom wyklętym

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Siewierski Nieruchomości ul. Br. Czecha 1, Zakopane. +48 18 20 66 129, +48 506 13 14 63 www.siewierski.pl
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupie Pilnie -Pensjonat w Zakopanym -tel 660797241 b12.pl.
PRACA | dam
Zatrudnię KIEROWCĘ C+E na pracę po kraju ( poniedziałek - piątek). Praca na plandece. Kontakt 514 240 136, 691 758 882.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Sprzedam konia czeskiego zimnokrwistego. Masc karogniady,przyjazny dla dzieci, jezdzil w zaprzęgu i siodle. WAŁACH. Prawie 3 lata. kontakt tylko telefoniczny 791818377.
PRACA | dam
Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ. 602 534 193.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Dwa KONIE 8.500 zł/szt. 790 759 407.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO OPAŁOWE 160zł/ m3 i odpad tartaczny 130zł/m3. 790 759 407.
SPRZEDAŻ | budowlane
WIĘŹBA 950 zł/kubik. 790 759 407.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. SILNIK ŻUKOWSKI prawie nowy. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
PRACA | dam
Skicontrol H.Martinczak.s.k.a. (Białka Tatrzańska) przedstawiciel na Polskę firmy SKIDATA, zatrudni: INFORMATYKA - SERWISANTA. Oferujemy: umowę o pracę, możliwość rozwoju zawodowego. Wymagania: znajomość rozwiązań IT, wykształcenie kierunkowe, doświadczenie na podobnym stanowisku, znajomość j.angielskiego, czynne prawo jazdy kat.B. Główne obowiązki: montaż i serwis systemu kontroli dostępu SKIDATA. CV prosimy przysłać na e-mail: praca@skicontrol.pl
PRACA | dam
Zlecę SZYCIE NARZUT z kawałków skór włoskich, kożuchowych. Dzwonić tylko z doświadczeniem. 504 636 921.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
PRACA | dam
POTRZEBNA OPIEKUNKA DO 8-MIESIĘCZNEGO DZIECKA, 4-5 godzin dziennie. Zakopane. 692 278 855.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Oferujemy powierzchnię parkingową dla pojazdów osobowych/dostawczych/ciężarowych z możliwością składowania /przechowywania towaru, na monitorowanym obiekcie z własną stacja paliw. Przemysłowa dzielnica Nowego Targu blisko wjazdu na S7. Zapraszamy. Tel. 602 290 555
PRACA | dam
PIEKARNIA W ZAKOPANEM ZATRUDNI PIEKARZA. Na stałe, umowa. 602 759 709
PRACA | dam
Zatrudnię SPRZEDAWCZYNIĘ DO SKLEPU SPOŻYWCZEGO W ZAKOPANEM. 602 759 709
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
NIEMCY - murarz cieśla malarz ocieplenia spawacz elektryk kranista. 601-218-955
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK - 660 404 104.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
USŁUGI | budowlane
PRACE WYSOKOŚCIOWE, MALOWANE DACHÓW, MALOWANIE ELEWACJI METODĄ NATRYSKOWĄ ORAZ KLASYCZNĄ. 537 160 398.
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
PRACA | dam
Praca na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i okolice. tel. 500160574. 500160574
Tel.: 500160574
PRACA | dam
PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM - BUKOWINA TATRZAŃSKA - STOISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
POSZUKUJEMY KANTORA DO UDZIAŁU W TRADYCYJNEJ MSZY ŚWIĘTEJ WSZECHCZASÓW. 697 718 044
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię działkę na Podhalu GOTÓWKA!!! 600 404 554
Tel.: 600
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.