2021-09-30 10:00:00

Z archiwum

Góral mix

Różni ich praktycznie wszystko, łączy jedna gmina. Wieki temu górali pienińskich z góralami podhalańskimi na dobre i złe spoił Czorsztyn. Małżeństwo z rozsądku czy prawdziwe uczucie - jak jest naprawdę, tylko oni sami wiedzą.

Czorsztyn to niewielka, ale fascynująca gmina - nie tylko ze względu na swój krajobraz. Jeśli kogoś choć trochę interesuje góralski folklor i ludowe obrzędy, powinien przyjrzeć się ludziom, których setki lat temu połączyła jedna miejscowość. Żyją tu rdzenni górale. Ludzie ceniący sobie przywiązanie do tradycji, ziemi i odwiecznych praw przyrody. Pracowici, honorowi i prawdomówni. Niezwykle uparci, bo zaprawieni w trudach górskiego życia. Mimo że lata mijają, podział na poszczególne grupy etniczne i ich przypisanie do poszczególnych terenów, dokonane przez etnografów w końcu XIX w., obowiązuje w Czorsztynie do dziś. Tu nadal można zobaczyć stroje ludowe, usłyszeć góralską przyśpiewkę czy spróbować tradycyjnych specjałów, i to nie tylko z okazji kościelnych uroczystości, corocznych imprez czy wielkich przeglądów muzycznych. W Czorsztynie nadal możemy przyjrzeć się drewnianej chałupie sprzed wieku, zobaczymy również na niektórych podwórkach archaiczne rolnicze narzędzia.

Góral jo ci, góral...

Bez dwóch zdań najbardziej znani górale w Polsce, obok górali podhalańskich, żyją w Pieninach. Jednakże tylko Czorsztyn na mapie powiatu tatrzańskiego i nowotarskiego tak mocno ich ze sobą łączy. - Kiedyś Czorsztyn, którego dziś już nie ma, był wielką aglomeracją - tłumaczy Jan Sienkiewicz - pieniński góral, prezes Polskiego Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich. - To tu spotykali się górale z Pienin, Podhala, Spisza oraz Lachy sądeckie. Każda nacja górali chciała być rozpoznawalna, pokazać swoją odrębność. Stąd się wzięły różnice w stroju, gwarze oraz śpiewie, które przetrwały do dziś.

Jednym z ważniejszych elementów, podkreślających przynależność regionalną górali, był ubiór. Według dra Alfreda Hammerschlaga jest on zbliżony do stroju francusko-hiszpańskich górali z Pirenejów. Noszona do białej koszuli niebieska kamizelka i czarny kapelusz ze sznurem przypominającym muszelki morskie, to pierwsze, co kojarzy się z góralem z Pienin, a dokładnie ze Sromowiec Niżnych i Wyżnych. Do tego białe portki z wyszywaną parzenicą i czerwoną „oblamówką”. Strój mieszkańców Czorsztyna, Maniów, Kluszkowiec i Mizernej wyróżnia cucha oraz portki, na których dominuje w hafcie czarny kolor. - Stroje górali pienińskich i podhalańskich różnią się przede wszystkim krojem - wyjaśnia Sienkiewicz. - Ci pierwsi, zżyci z Dunajcem, mają na dole portki szerokie, coby mogli w każdej chwili podnieść je do góry i wskoczyć do wody. Górale podhalańscy mają spodnie wąskie u dołu, być może dla wygody. Może łatwiej w takich portkach chodzić po górach? Jest jedna anegdota, która wyjaśnia, dlaczego mamy różne kolory lampasów. Pienińscy górale mają czerwone, bo przyszli z odsieczą królowi Kazimierzowi, gdy wojował ze Szwedami, podhalańscy mają czarne na znak żałoby, że nie pośpieszyli mu z pomocą - żartuje. Jak podkreśla Stanisław Chmiel, flisak pieniński i przewodniczy Rady Gminy Czorsztyn, zdarza się, że łódkami pływają nie tylko górale pienińscy, ale również podhalańscy. - Tak czasami bywa, że ktoś przychodzi w typowo podhalańskim stroju. Nie wnikamy w to - dodaje.

Czerwone korale, korale niczym wino

Kobiety ubierają się także różnie. I choć zarówno góralki pienińskie, jak i podhalańskie mają na gorsetach wyszyte motywy kwiatowe, od razu wiadomo, która z nich pochodzi ze Sromowiec, a która z Kluszkowiec. - Niewiele osób wie, że dopiero po wojnie zaczęto wyszywać gorsety, wcześniej nie były one takie strojne - podkreślają góralki podhalańskie - Józefa Łukaszczyk, Alicja Klag, Katarzyna Dobrzyńska i Czesława Królczyk. - Moda na cekiny przyszła z Ameryki, wcześniej góralki zdobiły stroje tasiemkami. Co do spódnic, choć obecnie są one zarówno w Sromowcach, jak i Maniowach tybetowe, to różnią się wzorami. W Sromowcach kwiaty są większe, u nas nieco mniejsze. Kobiety ze Sromowiec, które zresztą najbardziej przywiązane są do tradycji, mają różne kolory spódnic. Czerwone zakładają na odpust Stanisława Męczennika, białe na Wielkanoc, w zielonych chodzą na co dzień. Podobnie jak kolor czy haftowane elementy, zmieniała się również długość góralskich spódnic. W latach 70. i 80. były one nieco krótsze, co podyktowane było ogólnopolską modą. Górali pienińskich od podhalańskich różni także gwara oraz muzyka. Najbardziej charakterystyczną cechą muzyki tych pierwszych jest tzw. diafonia pienińska - naturalne posługiwanie się wielogłosem. „Drugi głos” nie był podyktowany żadnymi zasadami, pojawiał się spontanicznie. Jak przekonują znawcy muzyki, górale, wrażliwi na akustykę otoczenia, długo wytrzymują ostatnią nutę, by usłyszeć, jak im góry odpowiadają. Warto ze względu na te właśnie różnice odwiedzić gminę Czorsztyn, by przekonać się, jak w jednej gminie góralom z Pienin żyje się z góralami z Podhala.

Aneta Dusik

Tygodnik Podhalanski 23/2011

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Z archiwum

Góral mix

Różni ich praktycznie wszystko, łączy jedna gmina. Wieki temu górali pienińskich z góralami podhalańskimi na dobre i złe spoił Czorsztyn. Małżeństwo z rozsądku czy prawdziwe uczucie - jak jest naprawdę, tylko oni sami wiedzą.

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Zobacz pozostałe galerie