2022-01-23 10:00:00

Reklama

Historia

Jak dawniej po Tatrach chadzano

Reklama

Do połowy XIX wieku Zakopane było nieznaną i ubogą wsią góralską. Pod koniec XIX stulecia z małej wioski powoli zmieniało się w kurort i uzdrowisko, do którego przyjeżdżali goście, aby odpocząć, zabawić się, podleczyć lub zawrzeć nowe znajomości.

Z czasem Zakopane stało się bazą wypadową dla taterników. Zaczęto uprzystępniać Tatry przez budowę schronisk i szlaków. Po 1900 roku zrodziło się taternictwo sportowe. Jako że do Zakopanego chętnie przyjeżdżali pisarze, artyści, politycy i pracownicy naukowi z całej Polski, nazwano je „pępkiem świata” albo letnią lub zimową stolicą Polski. „Jak dawniej po Tatrach chadzano” - to tytuł wystawy, którą można oglądać w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej Tatrzańskiego Parku Narodowego. Ekspozycja ukazuje Tatry i Zakopane z końca XIX i początku XX wieku. Wystawa wprowadza nas w świat innych wartości, dawno już nieistniejący, który nigdy nie powróci. Zachowane na pożółkłych kartach czasopism i książek wspomnienia, reportaże, opisy i listy, a także licznie zachowane fotografie stanowią doskonałe źródło wiedzy. Największą spuściznę dotyczącą początków poznawania Tatr pozostawił Walery Eljasz Radzikowski, który od 1870 roku w różnych czasopismach publikował wspomnienia ze swych tatrzańskich wycieczek, a ilustrował je własnymi rysunkami. Później ukazało się kilka wydań „Ilustrowanego przewodnika do Tatr, Pienin i Szczawnic”, który był cennym źródłem rad dla ówczesnych turystów.

Wyprawa z dobytkiem

Aby dotrzeć pod Tatry, drogę z Krakowa do Zakopanego trzeba było pokonywać furkami, które w Grodzie Kraka na letników czekały na Kleparzu albo na Kazimierzu. Taka podróż pod Giewont trwała 2, a czasem nawet 3 dni. Jednym z miejsc postojowych była karczma na Zaborni. ówcześni letnicy musieli ze sobą zabrać niemal całe gospodarstwo. „Kto wybiera się na dłuższy pobyt do Zakopanego, powinien zabrać ze sobą samowar, maszynkę do kawy, szklanki, łyżeczki, poduszki, kołdry i ciepłe ubranie, nieodzowne przy tutejszym zmiennym klimacie. Kto zaś nie chce stołować się w restauracyi, ale gotować w domu, winien przywieźć kucharkę, rondelki, patelnię, moździerz, noże, widelce, łyżki i talerze.(...) zabrać należy także perspektywę, potrzeby do pisania, przyrządy do szycia, szczotki, lusterka i najpotrzebniejsze lekarstwa. Mężczyźni palący winni zaopatrzyć się w tytuń i cygara, wszyscy zaś w drobną, zdawkową monetę, bo o nią tutaj bardzo trudno i nie raz dla jej braku trzeba się wyrzec kupna” - doradzał Władysław Ludwik Anczyc, jeden ze stałych bywalców Zakopanego, które w owym czasie liczyło zaledwie ok. 2 tys. mieszkańców. Życie wioski skupiało się głównie wokół drewnianego kościółka z legendarnym już proboszczem ks. Józefem Stolarczykiem.

Uczyli się wodzenia powoli

Z czasem rozwinęła się turystyka górska. Nie tylko Zakopane pełniło funkcję głównej bazy wypadowej w Tatry. Do połowy XIX wieku większość letników udawała się w góry z Kuźnic, do których docierano od Nowego Targu Drogą Homolacką, prowadzącą z dzisiejszego Ustupu. Z Zakopanego prowadził wycieczki Tytus Chałubiński. Wychował również grupę fachowych przewodników. „Jest przewodników wszystkich pod Tatrami koło 60 ukwalifikowanych, drudzy, nosząc za gośćmi ubranie i żywność po górach, uczą się wodzenia powoli” - wyjaśniał Walery Eljasz. A zoolog Maksymilian Nowicki odnotował: „Na wszystkich wycieczkach towarzyszył mi Jędrzej Wala, znawca Tatr całych i przewodnik, jakiemu prawie nie ma równego. Aby Walę, który najwięcej oprowadza gości po Tatrach, mieć wyłącznie i każdego czasu do mej dyspozycyi, zgodziłem go na dwa miesiące po złotym reńskim dziennie prócz strawy”. W trudnym skalnym terenie górale-przewodnicy pomagali turystom pokonywać niebezpieczne miejsca. Czasami letnicy radzili sobie w sposób niekonwencjonalny, stosując zasadę „radź sobie, jak potrafisz”. Walery Eljasz w swoich przewodnikach, wspierał górskich turystów radą: „Wychodzenie na spadziste skały, na urwiste wierzchołki, nie wymaga specyalnych ku temu wiadomości, pnie się każdy, jak mu lepiej, pomagając sobie rękami i nogami (...). Na grzbiecie swoim zdoła człowiek zsunąć się po skale nawet gładkiej, byle pochyłej, o tyle, iżby się równowagi nie straciło. Część ciała, na której zwykliśmy siedzieć, oddaje niesłychane usługi człowiekowi przy schodzeniu ze szczytów (...). Kto posiada zawrót głowy na widok głębiny, nie powinien się wybierać na szczyty Tatr.”

Czajnik, filiżanki i korkociąg

Wówczas w Tatrach melonik i długie suknie były normalną rzeczą. Do Morskiego Oka wynajmowano automobile. „Nic niewygodniejszego także do podróżowania po górach, jak długie i szerokie suknie. Niech więc każda kobieta (...) wyrzecze się mody na tę parę tygodni i ubiera się krótko i wygodnie (...)” - zachęcała Maria Steczkowska, córka profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, która niemal co roku przyjeżdżała w Tatry. Później panie zaczęły już nosić nieco wygodniejsze i bardziej sportowe ubiory. Ważną rzeczą podczas górskich wędrówek było odpowiednie wyżywienie. Walery Eljasz scharakteryzował zawartość wora z żywnością. „Zwykle ładują goście na wycieczki, oprócz chleba i bułek, pieczone lub smażone kurczęta, huzarską pieczeń, kiełbasę, słoninę węgierską, szynkę, jaja, masło, ser owczy, ciasta różne, wędliny, a z napojów wódkę, koniak, wino i najważniejszą herbatę, do której trzeba mieć cukier w drobne kawałki potłuczony. Praktycznemi się okazały na wycieczkach ozory lub mięso zaprawiane w puszkach”. Ekwipunek XIX-wiecznego turysty to nie tylko żywność. „Oprócz żywności i odpowiedniego ubrania, potrzebne są na wycieczce: kociołek, po góralsku „kotlik” do warzenia wody, czajnik i filiżanki żelazne emaljowane, łyżeczka, nóż składany, płaska szklanka kieszonkowa, latarka, świeca stearynowa, korkociąg, zapałki, grzebień, mydło, ręcznik, rzemyki do zapięcia rzeczy, tytoń i cygara, jeżeli nie dla siebie, to dla górali” - wyliczał Walery Eljasz.

Towarzystwo Tatrzańskie

Druga połowa XIX wieku przyniosła wzrost ruchu turystycznego w Tatrach. Zwiększyło się również zainteresowanie samymi górami. Już w 1871 roku Kazimierz Przerwa-Tetmajer myślał o utworzeniu organizacji skupiającej wszystkich miłośników Tatr. Podobne działania podjęto wcześniej po południowej stronie Tatr. Tak w 1873 roku powstało Towarzystwo Tatrzańskie, które po uzyskaniu przez Polskę niepodległości otrzymało nazwę Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. W pierwszym statucie TT znalazł się zapis: „Celem Towarzystwa jest: umiejętne badanie Karpat, a w szczególności Tatr i Pienin oraz rozpowszechnianie zebranych o nich wiadomości; zachęcanie do ich zwiedzania i ułatwianie przystępu do nich i ułatwianie tamże pobytu turystom, a w szczególności swoim członkom oraz badaczom i artystom udającym się do Karpat, Tatr i Pienin w celach naukowych i artystycznych; ochrona zwierząt halskich (alpejskich), mianowicie kozic i świstaków; wspieranie przemysłu górskiego wszelkiego rodzaju”. Na przestrzeni czasu zmieniał się styl uprawiania turystyki i stroje turystyczne. Od początku Towarzystwo zajmowało się uprzystępnianiem gór (budowanie schronisk i ścieżek, znakowanie szlaków, organizacja przewodnictwa, działalność wydawnicza i propaganda turystyczna). Zgodnie z zapisem w statucie starało się chronić tatrzańską przyrodę, a później walczyło o utworzenie parku narodowego.

Po 1900 roku zrodziło się taternictwo sportowe, a także taternictwo jaskiniowe. Zimą rozpowszechniło się narciarstwo. „Od r. 1907 - wraz z założeniem obecnej Sekcji Narciarskiej Tow. Tatrzańskiego i rozpowszechnianiem się stopniowym narciarstwa - poczęli liczniej zaglądać w góry turyści. Z roku na rok liczba ich rosła i oto dzisiaj w niektóre dnie, jak święta Bożego Narodzenia i Wielkiej Nocy - roi się od narciarzy w pobliskich dolinach, na łatwych przełęczach i szczytach. Lecz w głębi Tatr panuje ta sama cisza podbiegunowej pustyni, co w dniach pierwszych stworzenia” - pisał Mariusz Zaruski. Na wystawie „Jak dawniej po Tatrach chadzano” zostały zgromadzone liczne fotografie, ukazujące, jak dawniej podróżowano do Zakopanego, w jaki sposób uprawiano turystykę tatrzańską, ówczesnych przewodników, pierwsze altany i schroniska. Jest też literatura górska, m.in. przewodniki. Można zobaczyć niektóre elementy stroju obowiązującego na górskich wycieczkach i wyposażenia ówczesnego turysty, m.in. plecaki, buty turystyczne, narty.

Jolanta Flach

Tygodnik Podhalański 30/2013

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

koneser 2022-01-23 10:46:03

Bardzo fajny materiał, kiecki spoko, ciekawe jakie miały buty?

Reklama

Galerie

Wiosenna Szczawnica

Palace, Katownia Podhala i brama do Auschwitz

Cały świat Zofii Szwajnos

Przystań na Kamieńcu rośnie dzień po dniu

Szczęśliwa trzynastka, czyi Miś Zakopiański wybrany

Morskie Oko okiem młodych artystów

W sąsiedztwie Domu Doktora

Młodzi artyści i ich wizje kubizmu

Hasior - rekonesans w Czerwonym Dworze

Zawody Koziołka Matołka 2025

Aukcja dla Domu Doktora

Cześć i chwała żołnierzom wyklętym

Drań Witkacy na nas patrzy

Odważnej Estery Karp wyprowadzanie z zapomnienia

Tomasz Gluziński i jego twórczość w Opolance

Dzień Babci i Dziadka w SP Ciche 1

Dom Doktora powstaje po pożarze

Otwarcie 31. Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży w Sportach Zimowych

Świat dorożek i powozów na Podhalu

Urodzinowy Chasior u Hasiora

WOŚP na Chotarzu w Kościelisku

Śleboda Józefa Koszarka w Okszy

Premierowa "Wdowa po sołtysie"

Kolędy i pastorałki w Miejskiej Galerii Sztuki

Noworoczne kolędowanie w Czerwony Dworze

Święto gwary w Białym Dunajcu

Cudnej mimozie - wstrętna pokrzywa, czyli duch Makuszyńskiego w Opolance

Halina Rząsa - dokumentalistka pra-ekologii

"Widziałam Joannę" Mariusza Koperskiego w Gwarno

Benefis Eugeniusza Karkoszki z Lipnicy Wielkiej

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
RECEPCJONISTA - Praca od zaraz Poszukujemy komunikatywnej i zorganizowanej osoby na stanowisko recepcjonisty do obsługi apartamentów w Białce Tatrzańskiej. WYMAGANIA: - Dobra znajomość języka angielskiego, - Miła aparycja i kultura osobista, - Umiejętność pracy w zespole i dobra organizacja czasu. OFERUJEMY: - Stabilne zatrudnienie w oparciu o umowę, - Pracę w miłej atmosferze, - Szkolenie wprowadzające. Osoby zainteresowane prosimy o przesłanie CV na adres m.koszarek@gorskagrupa.pl lub kontakt telefoniczny +48 692 477 200
PRACA | dam
SPRZĄTANIE APARTAMENTÓW W KOŚCIELISKU, PRACA STAŁA UMOWA O PRACĘ/ZLECENIE. 698954671 www.osadawidokowa.pl d.zacharko@gorskagrupa.pl
Tel.: 698954671
SPRZEDAŻ | różne
AD BLUE - Z DYSTRYBUTORA - STACJA PALIW PAPI SERVICE, ZAKOPANE - SPYRKÓWKA 4. WYGODNE TANKOWANIE, NAJLEPSZE CENY! Tel. 18 20 17 467. www.papiservice.pl
NAUKA
Niepubliczne Przedszkole Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny w Zakopanem przy ul. Krzeptówki Potok 12 zaprasza dzieci w wieku 2,5 - 3 lata. Zapewniamy: świetną bazę lokalową, własną kuchnię, doświadczoną kadrę, przystępne ceny. Zapraszamy do kontaktu mailowego: przedszkolemisjonarki@gmail.com lub telefonicznego 690 124 554
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, ŁAZIENKI, MALOWANIE. 798 476 308.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
PRACA | dam
HURTOWNIA SPOŻYWCZO-MROŻONKOWA POSZUKUJE ENERGICZNEJ I ZAANGAŻOWANEJ OSOBY NA STANOWISKO: PRZEDSTAWICIEL HANDLOWY. OBOWIĄZKI: - aktywne pozyskiwanie nowych klientów (restauracje, hotele, pensjonaty, bary, itp.), - prezentacja i sprzedaż produktów spożywczych oraz mrożonek. WYMAGANIA: - doświadczenie w pracy na podobnym stanowisku w branży spożywczej/gastronomicznej, - znajomość rynku HoReCa w regionie Zakopanego, - prawo jazdy kat. B, - samodzielność i dobra organizacja pracy. OFERUJEMY: - stabilne zatrudnienie, - atrakcyjny system wynagrodzenia (podstawa + prowizje), - samochód służbowy, telefon, laptop. ZAINTERESOWANE OSOBY PROSIMY O PRZESŁANIE CV NA ADRES: gobohurt@op.pl
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
PRACA | dam
Nowopowstająca piekarnia rzemieślnicza w Zakopanem, zatrudni piekarza, cukiernika i kucharza śniadaniowego. Mile widziane także osoby z pasją chętne do przeszkolenia. Nie zapewniamy noclegu. 602124461
Tel.: 602124461
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam Tartak Gogolin ( województwo opolskie ) 1,870 ha Hala , Trak Bydgoski dolnonapędowy Wielopiła Trak taśmowy 2 wanny do impregnacji Ładowarka Furukawa i Komatsu Stacja benzynowa Kontenery mieszkalne Garaże Cena 5 200 000 zł tel.600832298.
PRACA | dam
Nowo otwarta restauracja na Krupówkach zatrudni na stałe OSOBĘ Z DOŚWIADCZENIEM W PRZYGOTOWYWANIU BURGERÓW I KEBABÓW. Proszę o wysłanie kontaktu na mail: niemcowna@o2.pl
PRACA | dam
Recepcjonista do obsługi apartamentów w Białce Tatrzańskiej. Oferujemy stabilne zatrudnienie i atrakcyjne wynagrodzenie. Zainteresowanych prosimy o kontakt pod numerem 692 477 200 i przesłanie CV na adres m.koszarek@gorskagrupa.pl.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110m2 W CENTRUM NOWEGO TARGU, UL. KRZYWA. 608 806 408
PRACA | dam
RESTAURACJA W KOŚCIELISKU ZATRUDNI: KUCHARZY, POMOCE KUCHENNE, KELNERÓW. 608 806 408
PRACA | dam
DORYWCZO - SPRZĄTANIE W KOŚCIELISKU. 608 806 408
PRACA | dam
KOŚCIELISKO - OSOBĘ DO OBSŁUGI IMPREZ: WESELA, KOMUNIE, CHRZCINY. 608 806 408
PRACA | dam
DO PRACY W PENSJONACIE W KOŚCIELISKU z możliwością zamieszkania. 608 806 408
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDEGO MERCEDESA SPRINTERA. 531 666 333.
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
PRACA | dam
RESTAURACJA W ZAKOPANEM ZATRUDNI KELNERA-KELNERKĘ W SYSTEMIE ZMIANOWYM (8 GODZINNYM). 512351742 ZAMOYSKIEGO 2 watra@zakopane-restauracje.pl
Tel.: 512351742
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni EKSPEDIENTKĘ. Bardzo dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni KIEROWCĘ. Dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA W MURZASICHLU 19 arów, kameralna. 517 018 380
SPRZEDAŻ | różne
NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. Tel. 793 887 893
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.