Szramowice, czyli Sromowce

Pytanie proste, odpowiedź... niekoniecznie. Tematu nawet nie próbuje podjąć sołtys Sromowiec Wyżnych. - Najlepiej zajrzeć do książki „Przekop” Góreckiego - proponuje Franciszek Górecki. Rozwikłać zagadki nie próbuje również Stanisław Chmiel, przewodniczący Rady Gminy Czorsztyn, prywatnie mieszkaniec Sromowiec Wyżnych. Wiceprezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich nie daje się namówić na rozmowę na temat swoich przemyśleń. Zapewnia jednak, że do tej pory nikomu z mieszkańców nie przyszło do głowy nazwy zmieniać. By dowiedzieć się więcej, wyruszamy do Sromowiec Wyżnych.

W samym centrum wsi, nieopodal okazałej remizy strażackiej, znajduje się Izba Regionalna. Stary budynek z dość przestronnym gankiem przyciąga wzrok. W środku znajdujemy szereg urządzeń, których niegdyś używali mieszkańcy okolicznych wiosek. Jest tu czynny warsztat tkacki, wykorzystywany do robienia derek. Są także unikatowe przyrządy, którymi dawniej obrabiano len. W jednej z izb, bogato ozdobionej obrazami, znajduje się spora kolekcja regionalnych ubrań, w tym także zachowane w dobrej formie ubranko do pierwszej komunii. - Co ja wam mogę na ten temat powiedzieć? - zastanawia się Stanisława Krupa, przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich w Sromowcach Wyżnych. By dobrze nam się rozmawiało, gaździna wyciąga gorący chleb z pieca i częstując sporą kromką, mówi jak dawniej: - Żebyśmy się spotkały w niebie. Pierwsza nazwa Sromowiec to Przekop - tłumaczy kobieta. Takie nazewnictwo potwierdzają XIII-wieczne dokumenty. Skąd się ona wzięła? Według jednych wpływ na taką nazwę wsi miało jej położenie w jarze Dunajca. Zdaniem innych mieszkańcy Przekopu strzegli zamku w Czorsztynie. Kiedy zbliżało się niebezpieczeństwo, zamykali wiodącą do niego drogę, zrzucając drzewo bądź kopiąc głębokie doły. - Co do Sromowiec? To nie ma w niej nic dziwnego, ta nazwa wzięła się od nazwiska ówczesnego sołtysa, niejakiego Szrama - próbuje wyjaśniać pani Stanisława. - To był taki dziedzic, który miał naszą wioskę w posiadaniu. Szukamy odnośnika w historii. Faktycznie, w XIV w. w tym regionie powstaje nowa niemiecka nazwa dla miejscowości - Szram - „Schramme - Telspalt”, czyli szczelina skalna. Współwłaścicielem wioski jest Niemiec, przez miejscowych nazywany Szram, a dokładnie „Soblinus dikctus Sram”. - Wokół nazwy naszej miejscowości narodziło się wiele anegdot - przyznaje przewodnicząca i sprzedaje jedną o tym, jak turysta, wychodząc na Trzy Korony, spotyka bacę z Przekopu. Piechur, zaskoczony tym, że góral idzie bez kierdla, pyta: - Gazdo, gdzie to macie owce? Na co słyszy: - Srom owce, wolę kozy. Podobną wersję, tylko z zakończeniem: „Srom owce, wolę łódki” usłyszeć można na Spływie Dunajca. W wielu przekazywanych opowieściach nie ma nic, co by sugerowało lub odnosiło się do tego, że nazwa Sromowce wzięła się lub wiąże z kobiecym łonem.

- Szczycę się tym, że pochodzę ze Sromowiec - zapewnia Stanisława Krupa, podkreślając, że nazwa jej rodzinnej miejscowości świetnie sprawdza się przy organizacji degustacji potraw regionalnych. - Ostatnio byłyśmy w Polsce na spotkaniu i tam wszyscy nas pytali „Gdzie mieszkamy?”. My ze swoją kwaśnicą i kopytem po sromowsku na pewno zapadliśmy w pamięć. Nasza nazwa wpada w ucho. Szkoda tylko, że nie ma oznaczenia naszej Izby Regionalnej, która jest świetną reklamą zarówno dla Sromowiec Wyżnych, jak i Niżnych przy głównej drodze. Zapewne o wiele więcej turystów by tutaj przyjeżdżało - mówi, zaznaczając, że to miejsce z pokazami robieniem chleba czy moskali tętni życiem, a na dodatek ma swoją niezwykłą historię - niegdyś była tu szkoła, urząd gminy, potem klubokawiarnia, biblioteka oraz pierwsze we wsi kino, w którym niegdyś wyświetlano „Krzyżaków”. Poszukując wyjaśnienia nazwy Sromowce, można natknąć się także na opowieść, wg której w niewielkiej miejscowości położonej w Pieninach różni ludzie się sromili (jednoczyli). Pośród nich najwięcej było zbójników, którym wieczne ukrywanie się znudziło. Górzyste położenie wsi sprawiało, że znajdowali tutaj bezpieczne schronienie. Tak czy inaczej Sromowce słyną z ogromnej liczby przydomków. Jest tu Pcior (prawdopodobnie przezwisko wzięło się od tego, że ktoś często płakał, a po góralsku mówi się: picył się), Maćki, Zodrogi czy Zośmigusia.