Polowace i polowacki - Jolanta Pęksa - malarstwo na szkle, willa Czerwony Dwór w Zakopanem

„Polowace i polowacki”  wystawa malarstwa na szkle Jolanty Pęksy

(8.11.2021 - 11.12.2021)

Jolanta Pęksa, znana i uznana zakopiańska malarka, w tym roku świętuje czterdziestopięciolecie swej artystycznej działalności. Ma za sobą blisko czterdzieści wystaw indywidualnych, ponad dwieście zbiorowych, wysokie nagrody w konkursach twórczości ludowej, a jej obrazy znajdują się w zbiorach wielu polskich muzeów i zdobią galerie prywatne w kraju i za granicą. Gdy zaczynała swą przygodę z malarstwem, Ewelina Pęksowa, jedna z najbardziej utytułowanych artystek tworzących na szkle, napisała o niej: "Ma dużą wrażliwość malarską i subtelność. Myślę, że posiadając te cechy posunie swoje malarstwo bardzo daleko." Te przeczucia okazały się słuszne.

Dla Jolanty Pęksy źródłem inspiracji jest dawne ludowe malarstwo na szkle. Zetknęła się z nimi poprzez twórczość swej teściowej Eweliny Pęksowej, tworzącej w jego klimacie. Znajomość tę nieustannie pogłębiała. Gromadziła albumy z jego reprodukcjami, a liczne podróże, krajowe i zagraniczne, były zawsze okazją do odszukania etnograficznych muzeów z kolekcjami ludowego malarstwa na szkle. W ten sposób, jak pisał  Aleksander Jackowski, "zbliżyła się do malarstwa, poznała je, wchłonęła w siebie tak, iż stało się jej doświadczeniem".
Artystkę inspiruje nie tylko dawne malarstwo z jego tradycyjną tematyką, jest również baczną obserwatorką życia Podhala. Pomysły na obrazy zapisuje w formie rysunkowych szkiców, które następnie w ogólnym zarysie kopiuje na taflę szkła. Ma dużą łatwość rysunku, ale podobnie jak dawni ludowi mistrzowie, wszystkie elementy malowidła przedstawia schematycznie, płasko, obrysowując delikatnym konturem. Wykonuje go najczęściej pędzelkiem, czasem piórkiem, różnicując jego kolorystykę. Tworzy kompozycje statyczne. Bohaterowie jej obrazów przedstawiani są frontalnie lub z profilu, a w ich twarzach widoczna jest typizacja.
W zależności od tematyki prac sięga po różne rozwiązania kompozycyjne. Pojedyncze postaci umieszcza w centrum obrazu, w scenach grupowych stosuje układy symetryczne, w rozbudowanych przedstawieniach, gdzie wydarzenia toczą się w różnych miejscach, wydziela strefy. Niekiedy przestrzeń obrazu dzieli na mniejsze prostokąty, by w ich polach malować sceny układające się w opowieść. W tym bogactwie układów widać wyraźne inspiracje twórczością  dziewiętnastowiecznych ludowych ośrodków malarstwa na szkle z różnych części Europy.

Efekty dekoracyjne dawnych szklanych malowideł, na które składa się ich kolorystyka, a także bogata i nieraz dominująca w przedstawieniu ornamentyka, najbardziej urzekły Artystkę. Dzięki dużej wrażliwości malarskiej z koloru uczyniła jeden z najważniejszych elementów swych obrazów. Chętnie sięga po ochrę, cynober, ultramarynę, róż paryski, biel i czerń, ciepłe odcienie brązu, zieleń, a wreszcie złoto, którym podkreśla świetliste efekty szklanego podobrazia. Kolory często miesza ze sobą uzyskując ciekawe efekty. Ornamenty kwiatowe są ważną, niekiedy rozbudowaną częścią jej obrazów. Inspiruje się tradycyjnymi florystycznymi motywami, najczęściej jednak te fragmenty obrazów maluje z wyobraźni.     

Dla swych przedstawień wybiera różnorodne tła. Niekiedy są one gładkie, białe, czarne lub niebieskie i, jak w dawnym malarstwie, nie konkurują z elementami  przedstawienia. Innym razem mienią się barwami okraszonymi dodatkowo złotem.

Pod koniec lat siedemdziesiątych, po przeprowadzce rodziny do leśniczówki, w jej obrazach pojawił się temat myśliwski. Odwiedzający Pęksów pracownicy leśni, myśliwi,  starzy górale często rozprawiali o lesie, zwierzętach, dawnych "polowacach" oraz "polowacce". Był to też przedmiot rozmów z mężem - leśniczym, ale również myśliwym. Czasem towarzyszyła mu w polowaniach. Wszystko to pobudzało wyobraźnię Artystki i dostarczało tematów do jej prac. Z charakterystyczną dla siebie dociekliwością poszerzała wiedzę z tej dziedziny. W efekcie opracowała cykl kilkudziesięciu przedstawień, a problematyka myśliwska stała się charakterystyczna dla jej twórczości. W typowej dla swych obrazów kolorystyce, w tym wypadku jednak z dominantą zieleni, brązów, żółci i złota, maluje leśną zwierzynę, świętych patronów myśliwych - Huberta i Eustachego, polujących w tatrzańskich lasach zbójników, wreszcie sceny obrazujące myśliwskie tradycje i obrzędy - ślubowanie, myśliwski chrzest, pasowanie na myśliwego, wybór króla polowania i inne. Wystawie towarzyszyć będą warsztaty malarstwa na szkle prowadzone przez Artystkę.