Granice ryzyka

Spotkania z cyklu \"Muzeum Tatrzańskie w Dworcu Tatrzańskim\" cieszą się dużym powodzeniem i tak też było tym razem, kiedy prowadzili je Marcin Kuś i Wojciech Szatkowski. Te 4 biografie wybitnych osobowości górskich, które przybliżyli słuchaczom prelegenci, oraz ich niezwykłe dokonania górskie ponownie nasunęły pytania - dlaczego ludzie ryzykują w górach i jakie są granice tego ryzyka, czy uprawiając niebezpieczne sporty górskie warto się narażać na utratę życia lub trwałe kalectwo? Tym razem bohaterowie opowieści górskich uszli z życiem, a nawet dożyli późnej starości, z wyjątkiem Piotra Malinowskiego, który zmarł w wieku dojrzałym. Być może granicy ryzyka w górach nigdy nie przekroczyli, a może dopisywało im szczęście.

Spotkanie rozpoczął Marcin Kuś. Starał się odpowiedzieć na pytanie o motywy, jakimi kierują się alpiniści uprawiający wspinaczkę górską, którzy narażają się czasem na stres i cierpienie i jak mocno bywają zdeterminowani w realizacji założonego celu. Na poparcie swych wywodów przytaczał zdarzenia górskie, jakie miały miejsce w życiorysie takich alpinistów, jak: Tadeusz Łaukajtys, Wanda Rutkiewicz, Artur Hajzer, Wojciech Kurtyka czy Jerzy Kukuczka.

Sylwetkę Maurice Herzoga, legendę światowego himalaizmu, który wraz Louisem Lachenalem zdobył pierwszy ośmiotysięcznik - Annapurnę w 1950 roku, przedstawił Wojciech Szatkowski. Wymieniona dwójka francuskich alpinistów zapisała się tym wejściem na trwałe w historii światowego himalaizmu, przypłacając sukces trwałym kalectwem, amputacją palców na skutek odmrożeń. Szczególnie Herzog, który był kierownikiem wyprawy, był do tego stopnia zdeterminowany, że nie zważając na konsekwencje, dążył do zdobycia szczytu za wszelką cenę. Cel udało się osiągnąć, ale w czasie powrotu obaj o mało sukcesu nie przypłacili życiem. Herzogowi amputowano wszystkie palce w dłoniach i stopach. Po tej wyprawie zdawał sobie sprawę, że dla niego alpinizm wyczynowy już się zakończył i trzeba będzie przestawić się na inny tryb życia. Reinhold Messner tak pisał o Herzogu po 50 latach: \"Jakże trudnym wyzwaniem dla opętanego wspinaczką Herzoga musiała być konieczność nadania życiu nowego kierunku! Świadomość zyskana w połowie życia, że droga do góry jest zamknięta, zrodziła w pierwszej chwili żal. Oto stoją obok siebie olbrzymy ziemi i niczym nieme wołanie do bogów wznoszą się roziskrzone ku niebu. Dla kogo jeszcze? Bo już nie dla Herzoga. Dla zwycięzcy, który przyszedł z samego szczytu, stały się nieosiągalnie wysokie i z każdym dniem coraz bardziej odległe. Wskazówką na drugą połowę życia, na ułożenie nowego planu, miała stać się akceptacja tego, co rzeczywiste, i pragnienie tego, co możliwe. Nowa nadzieja, kreatywność i siły wzbogaciły Maurice`a Herzoga w okresie, gdy w najsmutniejszym momencie życia spoglądał na już niedostępne dlań najwyższe góry świata. Herzog napisał książkę o zdobyciu Annapurny, która ukazała się w wielu wersjach językowych w wielomilionowym nakładzie. Był też ministrem w rządzie francuskim do spraw sportu i młodzieży, a przez 25 lat członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Wielokrotnie odznaczony, w tym Orderem Legii Honorowej. 15 stycznia tego roku ukończył 93 lata.

Bill Briggs uważany jest za \"ojca narciarstwa ekstremalnego w USA\", chociaż twierdzi: \"nie nazywam tego, co zrobiłem, ekstremalne, raczej to był alpinizm\". Jego zjazd na nartach z Grand Teton (4198 m) w Górach Skalistych, którego dokonał 15 czerwca 1971 roku w wieku 40 lat, zapoczątkował narciarstwo ekstremalne w USA. Kto mógł przypuszczać, że stanie się to dziełem narciarza, który urodził się bez stawu biodrowego. Przeszczepiono mu go dopiero po operacjach. Na nartach zaczął jeździć w wieku kilku lat, a bakcyla górskiego i pozytywne nastawienie do życia zaszczepił w nim nauczyciel i alpinista Bob Bates. Potem góry stały się jego pasją, wspinał się, zjeżdżał na długich nartach coraz bardziej stromymi stokami i żlebami. W ciągu 10 dni z trzema innymi narciarzami przetrawersował Góry Skaliste. Do wszystkich tych eskapad górskich przygotowywał się, jak przyznaje, perfekcyjnie i być może dlatego udało mu się dożyć wieku podeszłego. Drugą pasją Briggsa, której poświęca teraz wolny czas, jest muzyka. Śpiewa ballady, gra na gitarze, banjo i cytrze, wspomina górskie przygody. Ma 80 lat i mieszka w Jackson Hole w stanie Wyoming.

Szwajcar Sylvain Saudan urodził się w Lozannie w 1936 roku. Ten wybitny narciarz ekstremalny, dla którego \"niemożliwe stawało się możliwe\", gdyż tak określano jego wyczyny narciarskie w Alpach i innych górach świata, ma na swoim koncie 18 najtrudniejszych zjazdów. Dokonał ich przed laty, będąc w znakomitej formie, głównie stromymi kuluarami z alpejskich ścian. Zjeżdżał formacjami o nachyleniu ponad 50 st. Ma też na swoim koncie zjazdy z Mc Kinley`a, Mont Blanc, Mount Vinsona, a także ze szczytów w Nepalu i Karakorum. Na swoje 50. urodziny zjechał z wulkanu Fuji San, a w 1982 roku w wieku 46 lat zjechał z Gasherbruma I (8068 m). Na specjalnych nartach zjeżdżał również po piarżystych stożkach i usypiskach oraz popiołach wulkanicznych. W ubiegłym roku w wieku 75 lat demonstrował fotoreporterom skręty na nartach na trawiastym stoku. Saudan również ze wszystkich tych przygód górskich wyszedł cało i nadal cieszy się dobrym zdrowiem i kondycją.

Postacią z zakopiańskiego środowiska górskiego, którą Wojciech Szatkowski zakończył prelekcję, był Piotr Malinowski. Większość uczestników spotkania pamięta go jeszcze, choć od jego odejścia minęło już 17 lat. Pamięć o nim trwa, głównie za sprawą memoriału - zawodów ski-alpinistycznych, rozgrywanych co roku na wymagającej trasie Tatr Wysokich. To właśnie Piotr jest uważany za prekursora tej dyscypliny w Polsce, chociaż miał również znaczące osiągnięcia wspinaczkowe w różnych górach świata. Z pewnością w swojej działalności górskiej podejmował ryzyko ale czy otarł się o granicę życia i śmierci, tego już się nie dowiemy. Jako ratownik górski, w tym były naczelnik TOPR, działał w górach rozważnie, kierował się zasadą, że na góry nie ma mocnych, zatem trzeba tak w nich działać, by tej cienkiej granicy ryzyka nie przekroczyć. Piotr był postacią barwną, czym wyróżniał się nie tylko w środowisku górskim - \"zakopiański malowany ptak\" - jak trafnie to ujął Kuba Szpilka. - Jego andyjskie ponczo i kapelusz, hinduskie szarawary, afgańskie kamizelki, bransoletki na rękach i nogach, korale na szyi. Nie sposób było go nie zauważyć\".

Trzech bohaterów tego wieczoru, mimo że nieraz balansowało na krawędzi życia, dożyło podeszłego wieku. Być może byli świadomi granicy, której nie można przekroczyć, może mieli więcej szczęścia, niż inni, albo Opatrzność nad nimi czuwała. Spotkanie zakończyło się prezentacją filmu \"Steep\" o narciarstwie ekstremalnym.

Apoloniusz Rajwa