2023-03-05 21:00:54

Reklama

Zawoja

Odtworzyli stuletnie schronisko z Markowych Szczawin

Reklama

Zabytkowy obiekt tak jak zachował się w roku 1906 - został zrekonstruowany na terenie Zespołu Budownictwa Drewnianego im. J. Żaka w Zawoi Markowych Rówienkach i tym samym ocalony dla kolejnych pokoleń.

Wszystko dzięki determinacji i kilkuletnim wysiłkom członków Oddziału PTTK "Ziemi Babiogórskiej" im. prof. dra Walerego Goetla.

Turyści wędrujący po paśmie babiogórskim mogą dziś odpocząć w nowoczesnym Schronisku na Markowych Szczawinach. Warto pamiętać, że w tym miejscu schronisko istniało już ponad 100 lat temu.

Uprzedzić Beskidenverein

Historia budowy schroniska na Markowych Szczawinach sięga przełomu XIX i XX wieku. Wówczas to niemieckie stowarzyszenie Beskidenverein z roku na rok intensywniej eksplorowało Beskidy Zachodnie. Negatywne skutki takiego działania dostrzegł wybitny polski przyrodnik i podróżnik Hugo Zapałowicz, który podjął dziania zmierzające do ożywienia polskiego ruchu turystycznego. W rezultacie 30 kwietnia 1905 roku podczas zorganizowanego w Krakowie Walnego Zgromadzenia członków Towarzystwa Tatrzańskiego zapadła decyzja o ustanowieniu Oddziału Babiogórskiego TT z siedzibą w Makowie Podhalańskim. 20 maja 1906 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Oddziału, na którym na jego prezesa wybrano Hugona Zapałowicza. W trakcie tego samego spotkania podjęto uchwałę o budowie schroniska na Markowych Szczawinach, ustalając budżet przedsięwzięcia na kwotę 2000 koron austriackich.

W sześć tygodni postawię

Umowę na budowę schroniska zawarto 14 czerwca 1906 roku z zawojskim cieślą Klemensem Trybałą, który zobowiązał się wybudować schronisko w zaledwie sześć tygodni. Dotrzymał on terminu i już 10 sierpnia, czyli niecałe dwa miesiące po podpisaniu umowy, schronisko przekazano turystom do prowizorycznego użytku. Cztery dni później Hugo Zapałowicz wniósł w plecaku pierwszą księgę pamiątkową i pieczątkę metalową z napisem „Schronisko babiogórskie”.

Wzniesiony na wysokości 1180 m n.p.m. obiekt oficjalnie otwarto 15 września 1906 r. Było to pierwsze polskie schronisko w Beskidach Zachodnich. Początkowo miało niedużą kuchnię, malutką jadalnię, dwie sypialnie z dziewięcioma łóżkami i wyścielone sianem poddasze dla zbiorowych wycieczek. Pierwszym gospodarzem był Józef Gancarczyk z Markowych Rówienek, który otwierał obiekt zazwyczaj tuż przed Zielonymi Świątkami, a zamykał na początku jesieni, zwożąc koce i pościel do swego domu.

W trakcie I wojny światowe schronisko było często grabione przez kłusowników. Pod koniec II wojny światowej miało zostać spalone, ale ówczesny gospodarz Rudolf Wielgus zdołał je ocalić. Z czasem obiekt został rozbudowany o aneks noclegowy, uzyskał oświetlenie elektryczne oraz centralne ogrzewanie. W ostatnich miesiącach działalności stary obiekt dysponował 64 miejscami noclegowymi w pokojach wieloosobowych, posiadał własne ujęcie wody i oczyszczalnię ścieków.

Rozbiórka z zachowaniem

Całkowitej rozbiórki pierwszego schroniska dokonano na przełomie maja i czerwca 2007 roku. Na jego miejscu stanął nowy obiekt, którego budowa trwała zaledwie dwa lata. Zdemontowane elementy zostały skwapliwie zinwentaryzowane i zabezpieczone. Ten fakt otworzył przed Oddziałem PTTK „Ziemi Babiogórskiej” szansę na odbudowanie schroniska w innej lokalizacji, na którą wybrano Zespół Budownictwa Drewnianego im. J. Żaka w Zawoi Markowych Rówienkach.

Przygotowania do przedsięwzięcia rozpoczęły się w 2016 roku. Wówczas wiceprezes suskiego oddziału PTTK Jerzy Żak oraz Jego serdeczny Przyjaciel - architekt i artysta malarz Czesław Pyrgies opracowali projekt budowlany rekonstrukcji i translokacji schroniska. Rok później uzyskano pozwolenie konserwatorskie oraz pozwolenie na budowę. I wówczas PTTK stanęło przed chyba najtrudniejszym zadaniem, jakim było uzyskanie środków niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia.

– Problemem było to, że schronisko nie było wpisane do ewidencji zabytków. Stąd ubiegając się o dotacje lub subwencje na starcie traciliśmy wiele punktów. Dopiero w wyniku odwołania udało nam się w 2020 roku uzyskać pierwszą z trzech subwencji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Infrastruktura Kultury”– mówi Jerzy Żak.

Odbudowa

Pozyskane w 2020 roku 90 tys. zł pozwoliło na wykonanie robót ziemnych i fundamentów do poziomu zerowego oraz stolarki drzwiowej i okiennej. W kolejnym roku nakładem już 185 tys. zł przeprowadzono prace polegające na montażu płazów świerkowych i jodłowych ścian konstrukcyjnych – osłonowych i wewnętrznych oraz konstrukcji więźby dachowej. W minionym roku przedsięwzięcie było kontynuowane dzięki pozyskaniu z Ministerstwa dotacji w kwocie aż 240 tys. zł.

– Chyba doceniono nasze działania. Początkowo przyznano nam bowiem 180 tys. zł, a potem dołożono jeszcze 60 tys. zł – mówi prezes Oddziału PTTK „Ziemi Babiogórskiej” Wojciech Żak.

W ramach III etapu rekonstrukcji obiektu osadzono stolarkę okienną i drzwiową, a na przygotowanej wcześniej konstrukcji więźby dachowej położono folię i na uprzednio przygotowanych łatach wykonano podwójne krycie drewnianym gontem. W tym roku miało miejsce również oszalowanie ścian szczytowych, powstał daszek nad wejściem, weranda z charakterystycznymi łukami, kratkami i balustradą. Dbając o walory estetyczne, ale i dążąc do perfekcyjnego zrekonstruowania budynku, który pierwotnie stanął na Markowych Szczawinach w 1906 roku, misternie wykonano ozdobą snycerkę i pazdury, a nad wejściem nieckę pod figurę Matki Boskiej.

– W 1906 roku w tej niecce figurę osobiście ustawił Hugo Zapałowicz. Ona się zachowała, ale stanowi część krzyża, który stoi na Markowych Szczawinach. Dokładnie ją zmierzyliśmy. Bardzo podobna została już zamontowana w niecce nad wejściem do zrekonstruowanego schroniska – opisuje przebieg prac Jerzy Żak. Dodaje, że poniżej daszku nad wejściem umieszczono tablicę z identycznym napisem jaki witał turystów ponad 100 lat temu.

W ramach prac przeprowadzonych w 2022 roku wykonano również mszenie pomiędzy szparami zewnętrznych i wewnętrznych belek - płazów. W schronisku powstała powała z desek, położono podłogi we wszystkich pomieszczeniach, a także wymurowano piec z blachami i szabaśnikiem.

W rejestrze zabytków

– Rekonstrukcja została zakończona. Teraz zajmiemy się wyposażeniem schroniska, która ma odzwierciedlać stan na rok 1906. Wykonamy także ekspozycję poświęconą Hugonowi Zapałowiczowi. Będzie ona zatem powieleniem tej, którą można zobaczyć na Markowych Szczawinach. W bieżącym roku chcemy także dokonać jego otwarcia i przekazania do użytkowania – mówi Wojciech Żak.

Wraz z Jerzym Żakiem podkreślają, że obiekt został nareszcie wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego pod numerem A-1626/M pod nazwą „Chata Zapałowicza”, czyli dawnego schroniska na Markowych Szczawinach przeniesionego na teren Zespołu Budownictwa Drewnianego im. J. Żaka w Zawoi Markowych Rówienkach.

Opowiadając o rekonstrukcji zabytkowego schroniska Jerzy Żak podkreśla, że generalnym wykonawcą prac była firma Bud-Mar Michał Marek z Zawoi, której właściciel pochodzi z rodziny cieśli Tadeusza Tomczaka, wykonawcy rekonstrukcji wszystkich obiektów znajdujących się w skansenie (z wyjątkiem chałupy Franciszka Kudzi, która już tam stała). Natomiast roboty stolarskie, snycerskie i wykończeniowe to dzieło Adama Zawiły – stolarza z Suchej Beskidzkiej.

Wszystkie prace wykonano z należytą starannością, dbałością o szczegóły, czytelne w swoim kunszcie wykonawczym o walorach artyzmu i zgodnie z wiedzą rzemieślniczą na temat technologii z początku XX wieku – mówi Jerzy Żak.

Zauważa, że zachowanie obiektu leżało w interesie społecznym, gdyż stanowi ważną część dziedzictwa kulturowego i narodowego, będąc szczególnie związany z dziejami polskiej turystyki górskiej. A ta odegrała istotną rolę w dziejach regionu babiogórskiego i kultury polskiej. Stanowiła katalizator poznania środowiska geograficznego i przyrodniczego Beskidów, jako źródeł inspiracji artystycznych i literackich i była ważnym czynnikiem wzmacniania świadomości narodowej w regionie. Jerzy Żak zwraca też uwagę na zachowanie się drewnianych elementów pierwotnego schroniska, które przetrwały i zostały odkryte w bryle powstałej w wyniku późniejszych przekształceń. Na części z nich przetrwały odręczne inskrypcje turystów z początku XX wieku. Dziś nazwalibyśmy je aktami wandalizmu, ale nadają odbudowanemu obiektowi autentyzmu. – Z patosem można powiedzieć, że są relikwiami historii turystyki górskiej – dzieli się przemyśleniami Jerzy Żak.

Wojciech Ciomborowski

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Taki sobie turysta 2023-03-07 10:42:14

@wojto
Ludzie. Co wy macie z tym PiSem? Jutro będziecie się bali otworzyć lodówkę w obawie, że wam stamtąd Jarosław Kaczyński wyskoczy.
Schronisko zburzono i szkaradziejstwo postawiono zresztą chyba za czasów Platformy, przy czym mam wrażenie, że kto wtedy rządził w Wawce, w ogóle nie ma tu znaczenia.

wojto 2023-03-07 08:35:31

Nie wyciągnęliśmy żadnej lekcji z PRL - jeszcze gorsze szkaradziejstwa niż wówczas stawiamy w PN. Teraz dodatkowo przez ostatnie lata PiS prześcignął we wszystkim destrukcyjne, idiotyczne, złodziejskie działania PRL. Jeszcze niedawno śmiałem się, że komuniści postawili w szczerym polu sam wiadukt. Dziś, przy przekopach Mierzei itp. działaniach, już mi nie jest do śmiechu.

Taki sobie turysta 2023-03-06 09:31:57

Pewnie prababcia opowiedziałaby wiele o hucznych imprezkach z udziałem Zapałowicza, bo w rodzinie opowiadano...
Szkoda dewastacji zabytkowego schroniska na Markowych Szczawinach. Kiedy idę na Babią, staram się omijać to szkaradziejstwo, które tam przed paru laty postawiono. Od Slanej Vody mniej tłumu, za to przy prístrešku z widokiem na Tatry wino, oliwki i sery można sobie spokojnie rozłożyć.

jarek 2023-03-06 06:37:00

no jak stuletnie to na pewno zbudowane przez PIS . ! :) ide sie spytać marioli

Reklama

Galerie

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Dawid Lubowicz Quartet U Wnuka

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Konkurs na wzorcowego oscypka 2025

XVI Europejskie Targi Produktów Regionalnych

Święto ulicy Zamoyskiego w Zakopanem

Fioletowo na Hali Gąsienicowej

Morskie Oko w deszczu, mgle i chmurach

Orkiestra Akademii Beethovenowskiej w Belvedere

Kultura na Bani. Koncert 2 plus 1

Nigdy o Tobie nie zapomnę

Łemkowska Watra z Orawskimi Roztokami

Ceramika Pauli Solańskiej w Kmicicu

Tatry w Galerii YAM

Orkiestra Arte Symfoniko w Czerwonym Dworze

Mike del Ferro i Kacper Smoliński Quartet U Wnuka

"Nasze Zakopane" z Nagrodą Literacką Zakopanego

Zakopiański Festiwal Literacki

Andre Bachleda Curuś u Wnuka

Przyjaciele Andrzeja Brandstattera w Nosalowym Dworze

Biały haft w Czerwonym Dworze

Festiwal Muzyka u Wnuka wystartował

Leszek Możdżer w Nosalowym Dworze

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

ANTYKI
Do sprzedania PIĘKNY ANTYK - KREDENS ORZECHOWY W OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO. Rozmiar 200 × 160 x 67. Cena do negocjacji. Odbiór: Zakopane. Kontakt: podhale2025@onet.pl
PRACA | dam
PRODUCENT ŻYWNOŚCI w Zakopanem zatrudni PRZEDSTAWICIELA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam piękny STóŁ KONFERENCYJNO-BILARDOWY (10 osób) z krzesłami. Wymiary stołu: 280 x 150 x 82. Cena do negocjacji. Odbiór: Zakopane. Kontakt: podhale2025@onet.pl
BIZNES
POSIADAM LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110 m2 w Nowym Targu, ul. Krzywa - NAWIĄŻĘ WSPÓŁPRACĘ. 608 806 408
PRACA | dam
ZLECĘ REMONT DUŻEGO DACHU Z WYMIANĄ POKRYCIA. 608 806 408
PRACA | dam
ZLECĘ WYKONANIE POKRYCIA BLACHĄ TRZECH DOMÓW w ZAKOPANEM. 608 806 408
PRACA | dam
NAWIĄŻĘ WSPÓŁPRACĘ Z BRYGADĄ BUDOWLANĄ - WYKOŃCZENIE TRZECH DOMÓW w ZAKOPANEM. 608 806 408
PRACA | dam
ZATRUDNIĘ DO PRAC REMONTOWO-PORZĄDKOWYCH PRZY PENSJONACIE. 608 806 408
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO-USŁUGOWY 110m2 W CENTRUM NOWEGO TARGU, UL. KRZYWA. 608 806 408
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
ZAKOPANE - KOŚCIELISKO DO WYNAJĘCIA MIESZKANIA 35-38m2. 608 806 408
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE 2-pokojowe, blok, Zakopane ul. Orkana - NA DŁUŻEJ - 731 959 074.
USŁUGI | budowlane
TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
PRACA | dam
Zatrudnię pracownika budowlanego ZBROJARZ DEKARZ. 601 508736.
PRACA | dam
Przyjmę CIEŚLI DACHOWYCH, DEKARZY, POMOCNIKA DEKARZA. 608729122.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni EKSPEDIENTKĘ. Bardzo dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
USŁUGI | budowlane
BRUKARSTWO, ODWODNIENIA - tanio, solidnie. 512 345 109.
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
PRACA | dam
POTRZEBNA OPIEKA NAD SENIORKĄ 93 lata. W dobrej kondycji fizycznej, chodząca. Ze względu na otępienie wymaga towarzystwa i nadzoru. Oferujemy zamieszkanie okresowo (co 6-8 tygodni) w Zakopanem i w Zielonce pod Warszawą. Warunki pracy i płacy do uzgodnienia. Zgłoszenia na adres mailowy: opieka@intermedix.pl lub telefonicznie: Elżbieta, 692-306-329 (tylko wieczorem po 18:30).
PRACA | dam
Zatrudnimy POKOJOWĄ do sprzątania apartamentów w Białce Tatrzańskiej. Oferujemy stabilne zatrudnienie i atrakcyjne wynagrodzenie. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt pod numerem +48 504428461.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
PRACA | dam
NIEMCY: murarz, cieśla, malarz, ocieplenia, elekryk, spawacz, operator koparki, dźwigowy. Umowy na warunkach Niemieckich 0048 601 218 955
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA 8 arów - Gołkowice k/N. Sącza. 531 402 576.
SPRZEDAŻ | różne
WYPRZEDAŻ INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH. 531 402 576.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
PORONIN MAJERCZYKÓWKA - DZIAŁKA 4000 m - w połowie budowlana, dojazd bezpośredni z drogi, uzbrojona - 607 506 428.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA NIEBUDOWLANA, Zakopane, ul. Broniewskiego, 1900 m, dojazd prosto z ulicy, widok na Tatry - 607 506 428.
NAUKA
KOREPETYCJE - MATEMATYKA I FIZYKA (od SP po studia) - ZAKOPANE, KOŚCIELISKO I PORONIN - ROBERT RÓŻAK - 600 38 47 98.
PRACA | dam
Regipsy Austria 2500 Euro netto bez zakwaterowania Wiedeń szukamy parami Monterów zatrudnienie na warunkach austryjackich + kasa urlopowa. +436606388124 office@mpabau.at
Tel.: +436606388124
E-mail: office@mpabau.at
PRACA | dam
Restauracja Siwy Dym w Rabce-Zdrój zatrudni: KUCHARZA, KUCHARZA WYDAWKOWEGO, POMOC KUCHENNĄ. Praca na stałe lub dorywczo. CV na: rabka@siwydym.pl. Informacje pod numerem 887 080 004
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO, KELNERKĘ. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
KUPNO
Kupię STARY SOSRĄB Z GÓRALSKIEJ IZBY. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ MERCEDESA SPRINTERA (roczniki 1995-2010). 531 666 333.
KUPNO
Kupię STARĄ GÓRALSKĄ SZAFĘ. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.