2023-03-05 21:00:54

Reklama

Zawoja

Odtworzyli stuletnie schronisko z Markowych Szczawin

Zabytkowy obiekt tak jak zachował się w roku 1906 - został zrekonstruowany na terenie Zespołu Budownictwa Drewnianego im. J. Żaka w Zawoi Markowych Rówienkach i tym samym ocalony dla kolejnych pokoleń.

Wszystko dzięki determinacji i kilkuletnim wysiłkom członków Oddziału PTTK "Ziemi Babiogórskiej" im. prof. dra Walerego Goetla.

Turyści wędrujący po paśmie babiogórskim mogą dziś odpocząć w nowoczesnym Schronisku na Markowych Szczawinach. Warto pamiętać, że w tym miejscu schronisko istniało już ponad 100 lat temu.

Uprzedzić Beskidenverein

Historia budowy schroniska na Markowych Szczawinach sięga przełomu XIX i XX wieku. Wówczas to niemieckie stowarzyszenie Beskidenverein z roku na rok intensywniej eksplorowało Beskidy Zachodnie. Negatywne skutki takiego działania dostrzegł wybitny polski przyrodnik i podróżnik Hugo Zapałowicz, który podjął dziania zmierzające do ożywienia polskiego ruchu turystycznego. W rezultacie 30 kwietnia 1905 roku podczas zorganizowanego w Krakowie Walnego Zgromadzenia członków Towarzystwa Tatrzańskiego zapadła decyzja o ustanowieniu Oddziału Babiogórskiego TT z siedzibą w Makowie Podhalańskim. 20 maja 1906 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Oddziału, na którym na jego prezesa wybrano Hugona Zapałowicza. W trakcie tego samego spotkania podjęto uchwałę o budowie schroniska na Markowych Szczawinach, ustalając budżet przedsięwzięcia na kwotę 2000 koron austriackich.

W sześć tygodni postawię

Umowę na budowę schroniska zawarto 14 czerwca 1906 roku z zawojskim cieślą Klemensem Trybałą, który zobowiązał się wybudować schronisko w zaledwie sześć tygodni. Dotrzymał on terminu i już 10 sierpnia, czyli niecałe dwa miesiące po podpisaniu umowy, schronisko przekazano turystom do prowizorycznego użytku. Cztery dni później Hugo Zapałowicz wniósł w plecaku pierwszą księgę pamiątkową i pieczątkę metalową z napisem „Schronisko babiogórskie”.

Wzniesiony na wysokości 1180 m n.p.m. obiekt oficjalnie otwarto 15 września 1906 r. Było to pierwsze polskie schronisko w Beskidach Zachodnich. Początkowo miało niedużą kuchnię, malutką jadalnię, dwie sypialnie z dziewięcioma łóżkami i wyścielone sianem poddasze dla zbiorowych wycieczek. Pierwszym gospodarzem był Józef Gancarczyk z Markowych Rówienek, który otwierał obiekt zazwyczaj tuż przed Zielonymi Świątkami, a zamykał na początku jesieni, zwożąc koce i pościel do swego domu.

W trakcie I wojny światowe schronisko było często grabione przez kłusowników. Pod koniec II wojny światowej miało zostać spalone, ale ówczesny gospodarz Rudolf Wielgus zdołał je ocalić. Z czasem obiekt został rozbudowany o aneks noclegowy, uzyskał oświetlenie elektryczne oraz centralne ogrzewanie. W ostatnich miesiącach działalności stary obiekt dysponował 64 miejscami noclegowymi w pokojach wieloosobowych, posiadał własne ujęcie wody i oczyszczalnię ścieków.

Rozbiórka z zachowaniem

Całkowitej rozbiórki pierwszego schroniska dokonano na przełomie maja i czerwca 2007 roku. Na jego miejscu stanął nowy obiekt, którego budowa trwała zaledwie dwa lata. Zdemontowane elementy zostały skwapliwie zinwentaryzowane i zabezpieczone. Ten fakt otworzył przed Oddziałem PTTK „Ziemi Babiogórskiej” szansę na odbudowanie schroniska w innej lokalizacji, na którą wybrano Zespół Budownictwa Drewnianego im. J. Żaka w Zawoi Markowych Rówienkach.

Przygotowania do przedsięwzięcia rozpoczęły się w 2016 roku. Wówczas wiceprezes suskiego oddziału PTTK Jerzy Żak oraz Jego serdeczny Przyjaciel - architekt i artysta malarz Czesław Pyrgies opracowali projekt budowlany rekonstrukcji i translokacji schroniska. Rok później uzyskano pozwolenie konserwatorskie oraz pozwolenie na budowę. I wówczas PTTK stanęło przed chyba najtrudniejszym zadaniem, jakim było uzyskanie środków niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia.

– Problemem było to, że schronisko nie było wpisane do ewidencji zabytków. Stąd ubiegając się o dotacje lub subwencje na starcie traciliśmy wiele punktów. Dopiero w wyniku odwołania udało nam się w 2020 roku uzyskać pierwszą z trzech subwencji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Infrastruktura Kultury”– mówi Jerzy Żak.

Odbudowa

Pozyskane w 2020 roku 90 tys. zł pozwoliło na wykonanie robót ziemnych i fundamentów do poziomu zerowego oraz stolarki drzwiowej i okiennej. W kolejnym roku nakładem już 185 tys. zł przeprowadzono prace polegające na montażu płazów świerkowych i jodłowych ścian konstrukcyjnych – osłonowych i wewnętrznych oraz konstrukcji więźby dachowej. W minionym roku przedsięwzięcie było kontynuowane dzięki pozyskaniu z Ministerstwa dotacji w kwocie aż 240 tys. zł.

– Chyba doceniono nasze działania. Początkowo przyznano nam bowiem 180 tys. zł, a potem dołożono jeszcze 60 tys. zł – mówi prezes Oddziału PTTK „Ziemi Babiogórskiej” Wojciech Żak.

W ramach III etapu rekonstrukcji obiektu osadzono stolarkę okienną i drzwiową, a na przygotowanej wcześniej konstrukcji więźby dachowej położono folię i na uprzednio przygotowanych łatach wykonano podwójne krycie drewnianym gontem. W tym roku miało miejsce również oszalowanie ścian szczytowych, powstał daszek nad wejściem, weranda z charakterystycznymi łukami, kratkami i balustradą. Dbając o walory estetyczne, ale i dążąc do perfekcyjnego zrekonstruowania budynku, który pierwotnie stanął na Markowych Szczawinach w 1906 roku, misternie wykonano ozdobą snycerkę i pazdury, a nad wejściem nieckę pod figurę Matki Boskiej.

– W 1906 roku w tej niecce figurę osobiście ustawił Hugo Zapałowicz. Ona się zachowała, ale stanowi część krzyża, który stoi na Markowych Szczawinach. Dokładnie ją zmierzyliśmy. Bardzo podobna została już zamontowana w niecce nad wejściem do zrekonstruowanego schroniska – opisuje przebieg prac Jerzy Żak. Dodaje, że poniżej daszku nad wejściem umieszczono tablicę z identycznym napisem jaki witał turystów ponad 100 lat temu.

W ramach prac przeprowadzonych w 2022 roku wykonano również mszenie pomiędzy szparami zewnętrznych i wewnętrznych belek - płazów. W schronisku powstała powała z desek, położono podłogi we wszystkich pomieszczeniach, a także wymurowano piec z blachami i szabaśnikiem.

W rejestrze zabytków

– Rekonstrukcja została zakończona. Teraz zajmiemy się wyposażeniem schroniska, która ma odzwierciedlać stan na rok 1906. Wykonamy także ekspozycję poświęconą Hugonowi Zapałowiczowi. Będzie ona zatem powieleniem tej, którą można zobaczyć na Markowych Szczawinach. W bieżącym roku chcemy także dokonać jego otwarcia i przekazania do użytkowania – mówi Wojciech Żak.

Wraz z Jerzym Żakiem podkreślają, że obiekt został nareszcie wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego pod numerem A-1626/M pod nazwą „Chata Zapałowicza”, czyli dawnego schroniska na Markowych Szczawinach przeniesionego na teren Zespołu Budownictwa Drewnianego im. J. Żaka w Zawoi Markowych Rówienkach.

Opowiadając o rekonstrukcji zabytkowego schroniska Jerzy Żak podkreśla, że generalnym wykonawcą prac była firma Bud-Mar Michał Marek z Zawoi, której właściciel pochodzi z rodziny cieśli Tadeusza Tomczaka, wykonawcy rekonstrukcji wszystkich obiektów znajdujących się w skansenie (z wyjątkiem chałupy Franciszka Kudzi, która już tam stała). Natomiast roboty stolarskie, snycerskie i wykończeniowe to dzieło Adama Zawiły – stolarza z Suchej Beskidzkiej.

Wszystkie prace wykonano z należytą starannością, dbałością o szczegóły, czytelne w swoim kunszcie wykonawczym o walorach artyzmu i zgodnie z wiedzą rzemieślniczą na temat technologii z początku XX wieku – mówi Jerzy Żak.

Zauważa, że zachowanie obiektu leżało w interesie społecznym, gdyż stanowi ważną część dziedzictwa kulturowego i narodowego, będąc szczególnie związany z dziejami polskiej turystyki górskiej. A ta odegrała istotną rolę w dziejach regionu babiogórskiego i kultury polskiej. Stanowiła katalizator poznania środowiska geograficznego i przyrodniczego Beskidów, jako źródeł inspiracji artystycznych i literackich i była ważnym czynnikiem wzmacniania świadomości narodowej w regionie. Jerzy Żak zwraca też uwagę na zachowanie się drewnianych elementów pierwotnego schroniska, które przetrwały i zostały odkryte w bryle powstałej w wyniku późniejszych przekształceń. Na części z nich przetrwały odręczne inskrypcje turystów z początku XX wieku. Dziś nazwalibyśmy je aktami wandalizmu, ale nadają odbudowanemu obiektowi autentyzmu. – Z patosem można powiedzieć, że są relikwiami historii turystyki górskiej – dzieli się przemyśleniami Jerzy Żak.

Wojciech Ciomborowski

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Taki sobie turysta 2023-03-07 10:42:14

@wojto
Ludzie. Co wy macie z tym PiSem? Jutro będziecie się bali otworzyć lodówkę w obawie, że wam stamtąd Jarosław Kaczyński wyskoczy.
Schronisko zburzono i szkaradziejstwo postawiono zresztą chyba za czasów Platformy, przy czym mam wrażenie, że kto wtedy rządził w Wawce, w ogóle nie ma tu znaczenia.

wojto 2023-03-07 08:35:31

Nie wyciągnęliśmy żadnej lekcji z PRL - jeszcze gorsze szkaradziejstwa niż wówczas stawiamy w PN. Teraz dodatkowo przez ostatnie lata PiS prześcignął we wszystkim destrukcyjne, idiotyczne, złodziejskie działania PRL. Jeszcze niedawno śmiałem się, że komuniści postawili w szczerym polu sam wiadukt. Dziś, przy przekopach Mierzei itp. działaniach, już mi nie jest do śmiechu.

Taki sobie turysta 2023-03-06 09:31:57

Pewnie prababcia opowiedziałaby wiele o hucznych imprezkach z udziałem Zapałowicza, bo w rodzinie opowiadano...
Szkoda dewastacji zabytkowego schroniska na Markowych Szczawinach. Kiedy idę na Babią, staram się omijać to szkaradziejstwo, które tam przed paru laty postawiono. Od Slanej Vody mniej tłumu, za to przy prístrešku z widokiem na Tatry wino, oliwki i sery można sobie spokojnie rozłożyć.

jarek 2023-03-06 06:37:00

no jak stuletnie to na pewno zbudowane przez PIS . ! :) ide sie spytać marioli

Galerie

Ostry zakręt w Hyrnym

Wieczór autorski Angeliki Chrapkiewicz-Gądek

Dyplomowa wystawę w Szkole Kenara

Szkoła Kenara po wielkim remoncie

Tatromaniacy pod Giewontem

Jubileuszowa Gala Szpitala na Ciągłówce

Na Kamieńcu w Zakopanem stanie dom wielofunkcyjny

Małopolska Wspiera Talenty

Zakopane, święconka w parafii Świętego Krzyża

Święcenie pokarmów z Majerankami przy rabczańskim, starym kościółku

Stanisław Kulon w Salonie Marcowym

Konwencja wyborcza Maciej Tokarz i Nowy Targ zasługuje na więcej

Marka Tatrzańska 2023 w Teatrze Witkacego

Jubileuszowa Wiosna Jazzowa Zakopane 2024

Świat, w którym nie widać nic czyli Barbara Sowińska w przedszkolu

Luna czyli spektakl bez słów dla najmłodszych widzów

Konwencja wyborcza Grzegorza Watychy i komitetu Nasze Miasto

Przyszłość Powiatu Nowotarskiego przedstawia

Biały Miś - jeden i tylko jeden, prawdziwy

Podhalańczycy pod Giewontem

Kto krzyż odgadnie, ten nie upadnie

Przedszkolaki na stoku

Karnawał na Śniegu czyli Mali Śwarni na natach

Ach co to był za bal

Grupa exMaanam w Nosalowym Dworze

Pnioki, Krzoki, Ptoki

Obrazy Natalii Kuropki w "Kmicicu"

Kolędowanie Martyny Kasprzyckiej i Macieja Czemplika

Hanna Zbyryt u Ojców Jezuitów na Górce

Mateusz Ziółko dla Centrum Pomocy Dzieciom

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA na rok lub dłużej DWA DOMKI DREWNIANE po 70mkw, Zakopane - Chłabówka. Kontakt na e-mail: podkowa@op.pl
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Aparthotel Renesans w Zakopanem poszukuje kandydatów na stanowiska: KIEROWNIK RESTAURACJI, KELNER/BARMAN, POKOJOWA. Stabilna praca w nowo otwieranym Obiekcie. Zgłoszenia prosimy kierować na adres: praca@renesans.pl lub tel. 602444734
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKALE HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWE o powierzchniach ok. 58 i 55 m2, oraz PIWNICA 23 m2. Możliwość połączenia lokali. Zakopane centrum, ul. Kościuszki - 691 124 272.
USŁUGI | budowlane
REMONTY I WYKOŃCZENIA. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | budowlane
DESKI ŚWIERKOWE, dł. 5 m, gr. 53 mm. DRZEWO OPAŁOWE BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJA PODDASZY, OCIEPLENIA WEŁNĄ MINERALNĄ, SUFITY PODWIESZANE, ZABUDOWY GK, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ŁAZIENKI KUCHNIE PLYTKI INSTALACJE MONTAZ MEBLI ARMATURY. 602839607
Tel.: 602839607
PRACA | dam
Centralny Ośrodek Sportu w Zakopanem zatrudni Kasjera. 725300144 https://bip.cos.pl/1509/zakopane praca.zakopane@cos.pl
Tel.: 725300144
USŁUGI | budowlane
WYKONCZENIA I REMONTY. 602839607
Tel.: 602839607
SPRZEDAŻ | budowlane
ŁAZIENKI KUCHNIE PLYTKI INSTALACJE MONTAZ MEBLI ARMATURY. 602839607
Tel.: 602839607
USŁUGI | budowlane
TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, SPRZĄTANIE. 796 358 958.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
PRACA | dam
Przyjmę Cieślę - budowa w Kluszkowcach Stawka do uzgodnienia Proszę dzwonić - 788 624 940. 788 624 940 aleksandra@tatrastyle.pl
Tel.: 788
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL NA PIZZERIĘ W ZAKOPANEM. 502 658 638
SPRZEDAŻ | różne
SPRZEDAM SIANO W BALACH. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA PLAC POD MAGAZYN. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALE NA WARSZTAT SAMOCHODOWY, LAKIERNIĘ, PRALNIE, HURTOWNIĘ, MAGAZYN. 502 658 638
USŁUGI | budowlane
USŁUGI REMONTOWO-BUDOWLANE, ŁAZIENKI, ZABUDOWY, ADAPTACJA PODDASZY, REMONTY, DOCIEPLENIA BUDYNKÓW, FASADY. 693 206 403.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI REMONTOWO-BUDOWLANE, DOMY OD PODSTAW, POKRYCIA DACHOWE, SZALUNKI STROPOWE. 693 206 403.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI MINIKOPARKĄ 2.5 TONY - 722 307 227.
SPRZEDAŻ | budowlane
Sprzedam KANTÓWKĘ, KROKWIE, DESKI, GONTY i OPAŁ - 788 344 233.
PRACA | dam
PENSJONAT "Willa Park" W CENTRUM ZAKOPANEGO ZATRUDNI OSOBĘ DO SPRZĄTANIA I RZYGOTOWYWANIA ŚNIADAŃ. 509 578 689.
PRACA | dam
Kucharz al'a carte- Restauracja Górska w Białce Tatrzańskiej Do uzupełnienia zespołu poszukujemy osoby na stanowisko: KUCHARZ. Oferta pracy dla kucharza z doświadczeniem zawodowym. Praca na stałe, bardzo dobre warunki pracy. Więcej informacji pod nr. 518 259 536 www.restauracjagorska.pl rest.gorska@gmail.com
Tel.: 518 259 536
E-mail: rest.gorska@gmail.com
WWW: www.restauracjagorska.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Las z drzewostanem pow. 41ar w Lipnicy Wielkiej 603071487, 609325040.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
APARTAMENT Za Strugiem, Zakopane - 607 506 428.
USŁUGI | inne
PROFESJONALNA WYCINKA DRZEW, GAŁĘZI Z PODNOŚNIKA I Z UŻYCIEM LINY. 889 105 476
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
USŁUGI | budowlane
TYNKI MASZYNOWE. 604 857 880.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.