2023-11-12 16:30:13

Reklama

Nowy Targ

Czarny Feniks spod Tatr

Zabieramy Państwa w podróż do XIX w. Czas płynął wtedy w zupełnie innym tempie. Wyobraźmy sobie świat, w którym nie istnieją wynalazki techniczne i powszechne dziś udogodnienia. W którym najświeższe wiadomości są dostępne w formie prostych obwieszczeń, kilkustronicowych gazet drukowanych tylko w jednym uniwersalnym kolorze czarnym.

 Świat, w którym elektryczność jest nowinką techniczną, a podstawowym środkiem lokomocji jest wóz konny. Ignacy Łukasiewicz skonstruuje pierwszą lampę naftową kilka lat później, dopiero w 1853 r. Jesteśmy w połowie epoki wiktoriańskiej, która rozpoczęła niezatrzymany do dziś postęp techniczny i cywilizacyjny ludzkości. W epoce tej królowała maszyna parowa, a z nią kolej żelazna. Kolej zaczęła wypierać transport konny, zmieniając sposób i cele podróżowania. Skutkiem nowoczesnych, rewolucyjnych myśli był przepływ wolnych idei. Aby zaś umożliwić ten nieskrępowany przepływ idei, potrzebny był papier i wykonywany na nim druk. I tu rozpoczyna się niezwykła historia najcenniejszego eksponatu z Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu.

Maszyna Helbig & Müller in Vien zwana „Heleną”

Konstruktorem maszyny był Christian Leo Müller, urodzony 13 lutego 1799 r. w Mittelberg (Vorarlberg) na dzisiejszym pograniczu austriacko-niemieckim. Według przekazów już od lat młodzieńczych wykazywał ponadprzeciętne umiejętności techniczne. Na strychu rodzinnego domu założył warsztat, w którym zajmował się technologią obróbki drewna i m.in. zbudował fortepian! W wieku 18 lat w Bregenz wyuczył się fachu stolarskiego i jako czeladnik udał się w podróż, aby odbyć wymagane w tamtych czasach wieloletnie praktyki zawodowe, które formalnie pozwalały na otwarcie własnej firmy. W 1821 r. wędrówka doprowadziła Leo Müllera do Schnellpressenfabrik Koenig & Bauer w Oberzell koło Würzburga. Dołączył do zespołu jako modelarz i wkrótce został szefem tego działu. Pilnie zgłębiał matematykę i fizykę. Zaproponowane przez niego innowacje dotyczyły głównie mechanizmu ruchu prasy drukarskiej. Przedstawił wynalazek swojemu dyrektorowi, licząc na partnerstwo. Koenig nie przyjął propozycji. W konsekwencji Müller porzucił pracę zarobkową i w 1831 r. otworzył własną firmę. W tym samym roku zbudował modelową maszynę według własnego pomysłu. Po uzyskaniu patentu wykonał pierwszą maszynę na zamówienie Uniwersytetu Leopolda i Franciszka w Insbrucku. W 1836 r. wraz z przemysłowcem Friedrichem Helbigem utworzył spółkę Schnellpressenfabrik Helbig & Müller. Fabryka przez 24 lata funkcjonowania zbudowała 59 maszyn w dwóch typach. Maszyny budowane przez Schnellpressenfabrik Helbig & Müller pozwoliły na uruchomienie produkcji w Państwowej Drukarni Narodowego Banku Austrii. W 1843 r. zmarł Friedrich Helbig, zaś rok później Leo Müller. Wdowa po Müllerze prowadziła fabrykę przez kolejne 16 lat. Pozostałości po spółce Schnellpressenfabrik Helbig & Müller przejęła, istniejąca do dziś, firma Maschinenfabrik KBA-Mödling AG, zajmująca się wytwarzaniem maszyn do druku, papierów wartościowych, banknotów, znaków akcyzy i znaczków pocztowych.

1: Młodzież z zainteresowaniem przysłuchiwała się opowieści Eryka M. Woźniaka o odbudowie wiekowej maszyny

Wiedeń – Kraków – Nowy Targ

Historia naszej maszyny Helbig & Müller in Vien zaczyna się w Krakowie. Była jedną z maszyn pracujących w drukarni Aleksandra Słomskiego. Właśnie w tej drukarni praktykował mistrz sztuki drukarskiej Ignacy Borek. W 1898 r. podjął on odważną decyzję o przeprowadzce na prowincję i otwarciu przy nowotarskim rynku pierwszej drukarni na Podhalu. Do swojego zakładu sprowadził z Krakowa wiedeńską maszynę, która wówczas była już nieco anachroniczna, bo wciąż napędzana ręcznie. Logistyczne przedsięwzięcie, jakim było przewiezienie maszyny do Nowego Targu, opisała „Gazeta Podhalańska”: „Maszyna drukarska przyjechała na Podhale z niebyle jakim triumfem, jechała na furmankach z Chabówki, ponieważ kolei do miasta jeszcze nie było! Z podziwem patrzyli na nią nasi poczciwi gazdowie, widząc jej ogromne koło i rozpowiadali sobie po cichu, że to chyba sam »Jancykryst« niedaleko i że grzeszne dusze góralskie na tym kole piłować będzie”.

Z dozą nieufności przyjęło nasze Podhale takie cudaczne wynalazki. Drukarnia Borka przechodziła różne koleje losu. Przed I wojną światową prosperowała dobrze, drukując na potrzeby rynku lokalnego wszelkie druki akcydensowe: odezwy, ogłoszenia, papiery firmowe, afisze reklamowe, bilety wizytowe, a nawet etykiety na piwo z browaru nowotarskiego, broszury i książki, a także efemerycznie ukazujące się pisma: „Podhalanin” (1898–1900) czy „Gazeta Podtatrzańska” (1903–1905).

Ignacy Borek zmarł w 1905 r. w wieku 38 lat. Podobnie jak wielu drukarzy chorował na gruźlicę. Po jego śmierci firmę prowadziła żona Eleonora (1878–1963). Założyła filię drukarni w Zakopanem, która „tłoczyła” na potrzeby społeczności nowotarskiej i zakopiańskiej np. radykalno-narodowe jednodniówki. Od początku istnienia drukarnia aktywnie włączała się w życie codzienne miasta i była propagatorem polskości, oświaty i kultury. W 1913 r. z inicjatywy dr. Jana Bednarskiego powołano Podhalańską Spółkę Wydawniczą, która finansowała i wydawała m.in. „Gazetę Podhalańską”, najważniejsze opiniotwórcze czasopismo Podhala, Spisza i Orawy, które odegrało także istotną rolę w akcji plebiscytowej na rzecz przyłączenia do Polski części Spisza i Orawy. Od 1913 r. zakładem kierował brat Eleonory, Walerian Ostrowski (1886–1963), który w 1927 r. drukarnię odkupił i zmienił jej nazwę – odtąd nazywała się Drukarnia Podhalańska. 

W czasie II wojny światowej zakład działał pod zarządem niemieckiego okupanta. Syn Waleriana, Jerzy Ostrowski, drukował konspiracyjną prasę podziemną, za co został wywieziony do Auschwitz, gdzie zginął w 1942 r. Po II wojnie światowej, w marcu 1947 r. drukarnia została upaństwowiona i działała w ramach Spółdzielni „Turbacz”, a następnie jako Zakład Graficzny Podhalańskich Zakładów Przemysłu Terenowego. W 1966 r. maszynę drukarską, wówczas wciąż sprawną, ale już nieużywaną, planowano oddać na złom. Dzięki inicjatywie Czesława Pajerskiego, kustosza Muzeum Podhalańskiego PTTK Oddział „Gorce”, i drukarzy: Stanisława Guzika, Kazimierza Pajerskiego oraz Mariana Watychy maszyna przeniesiona została na ulicę Szaflarską jako eksponat muzealny. W 1974 r. zorganizowano dużą wystawę z okazji 500-lecia drukarstwa i 75-lecia Drukarni Podhalańskiej. Wówczas przeniesiono maszynę na ulicę Sobieskiego do nowej siedziby Muzeum Podhalańskiego, a od 2003 r. była eksponowana w Ratuszu.

„Helena” na piedestale

W 2018 r. zostałem poproszony przez mojego przyjaciela, Janusza Karpińskiego, by przyjrzeć się z bliska bardzo starej i nietypowej maszynie drukującej, będącej eksponatem w Muzeum Podhalańskim w Nowym Targu. Sprawa wydawała się zwyczajna: demontaż, przenosiny i montaż w nowym miejscu eksponatu muzealnego. Prace należało wykonywać z właściwą atencją i szacunkiem dla wartości historycznej eksponatu.
Byliśmy ciekawi maszyny, o której nie mieliśmy żadnej informacji dotyczącej jej nazwy, producenta, a tym bardziej roku budowy. Po wstępnych oględzinach podjęliśmy się zadania jej demontażu. Odnaleźliśmy fragment szyldu z napisem „… in Vien”. Szyld ów jest częścią kałamarza farbowego. Został zdemontowany i poddany zabiegom chemicznym w celu oczyszczenia z historycznego nalotu. ów szyld był celowo pokryty mieszaniną kitu szklarskiego i farby. Zagadka ukrycia nazwy miała się wyjaśnić dopiero po miesiącu, podczas samej przeprowadzki. Czas zrobił swoje, preparaty chemiczne pozwoliły odsłonić pełnię nazwy „Helbig & Müller in Vien”. Nazwa nic nam nie mówiła, a pomoc internetu zdała się na nic. Poszukiwania jakiejkolwiek informacji o fabryce i konstruktorze zajęły blisko sześć miesięcy, wici rozesłane wśród miłośników typografii w Europie i na świecie przynosiły tylko szczątkowe informacje. Dopiero gdy dotarłem do austriackiej Encyklopedii Biograficznej, uzyskałem niezbędne dane, by móc określić, z jakim zabytkiem kultury technicznej mamy do czynienia. Po wielu rozmowach, wymianie e-maili z restauratorami maszyn (w tym z USA) okazało się, że nasz zabytek jest jednym z dwóch lub trzech zachowanych egzemplarzy maszyn z tejże fabryki. Z jeszcze większym szacunkiem podeszliśmy do tej maszyny, gdy okazało się, że jej konstruktor Christian Leo Müller był prekursorem nowatorskiego napędu maszyny oraz że jego maszyny były pierwszymi, które drukowały banknoty w Cesarstwie Austro-Węgier.

Przenosiny maszyny były sporym wydarzeniem dla mieszkańców Nowego Targu. Rozłożona na części pierwsze, została wyniesiona przez okno pierwszego piętra świeżo odrestaurowanego budynku Ratusza za pomocą specjalnego dźwigu sprowadzonego z Krakowa. Jedynie koło zamachowe dwumetrowej średnicy (waga ca 150 kg), które nie mieściło się w przekątnej okna, zostało zniesione po schodach przez trzech silnych panów, zawodowo trudniących się transportem kas pancernych oraz fortepianów.

Nasza „Helena” miała burzliwą historię. Była kilkukrotnie przenoszona, demontowana i znów składana w całość. Ponowny całościowy montaż maszyny wymagał wielu godzin mrówczej pracy. Niemal w każdej chwili zachwycaliśmy się, jak wielkim kunsztem, wiedzą techniczną i precyzją wykazali się jej konstruktorzy. Należy wspomnieć, że wiele elementów jest wykonanych ręcznie, przy pomocy prostych narzędzi ślusarskich (kowalskich), z zegarmistrzowską precyzją, np. listwa zębata długości 1300 mm, szerokości 43 mm, z 78 zębami.

Maszyna przetrwała zawieruchę II wojny światowej, okupację niemiecką oraz prześladowania komunistycznych władz. Przypuszczam, że szyld kreślony piękną pisanką był ukryty przed wzrokiem nieprzychylnych osób. Najprawdopodobniej w latach 50. XX w. drukarze obawiający się wizyt bezpieki ukryli jej pochodzenie, by nie stała się ofiarą hasła: „zniszczyć wszystko co niemieckie”. Zabieg ten i późniejsze podjęte kroki pozwoliły zachować maszynę do dziś. W 2020 r. „Helena” była gotowa na otwarcie nowej placówki kulturalnej – Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu. Prezentowała się wybornie, stając się gwiazdą nowo otwartego muzeum. Podczas rozmów z włodarzami miasta Nowy Targ padło pytanie : „Czy możemy na naszej maszynie drukować?”. Odpowiedź była oczywista: „Tak, możemy drukować, lecz po gruntownej naprawie”. Władze miasta wyznaczyły ambitny cel: maszyna musi być sprawna, ma być główną atrakcją zajęć i warsztatów typograficznych w nowo powstałym muzeum.

Jak Feniks z popiołów

Przywrócenie maszyny do stanu pełnej sprawności technicznej było bardzo dużym wyzwaniem. Janusz Karpiński, mechanik maszyn drukujących, przez wiele lat serwisant firmy KBA, znając już losy „Heleny”, podjął się mrówczej pracy. Remont maszyny oznaczał kapitalny przegląd każdego elementu, każdego podzespołu, każdej krzywki, tulei, panewki etc. Aby ułatwić pracę Januszowi, należało zdobyć szkice techniczne maszyny, dokumentację, dzięki której fachowe oko mechanika mogło ocenić, czy dany element można zregenerować, czy też należy go odbudować zgodnie ze stanem wiedzy z zakresu obróbki materiałów z drugirj połowy XIX w. Tylko skąd ją zdobyć, jeśli do dziś zachowały się jedynie trzy egzemplarze maszyny na świecie? Niczym detektyw szperałem w dostępnych zasobach bibliotek polskich i zagranicznych. Niestety z mizernym skutkiem. Należało poszukać w miejscu, gdzie znajduje się druga z trzech zachowanych maszyn konstrukcji C.L. Müllera. Po kilku zabiegach udało się uzyskać z Deutsches Museum w Monachium skany oryginalnej dokumentacji maszyny z fabryki Schnellpressenfabrik Helbig & Müller in Vien.

Na podstawie dokumentacji rozpoczęły się prace rewitalizacyjne, które trwały blisko dwa lata, pochłonęły 640 godzin pracy wielu specjalistów z zakresu obróbki skrawaniem, 910 godzin pracy Janusza Karpińskiego, a liczba przejechanych kilometrów to aż 11 tys. W rewitalizacji podzespołów maszyny brali udział rzemieślnicy z okolic Nowego Targu, m.in. rymarze, stolarze, kowale i garbarze.
Skany oryginalnej dokumentacji maszyny z fabryki Schnellpressenfabrik Helbig & Müller in Vien, udostępnione przez Deutsches Museum w Monachium

5, 175, 550, 555

W 2023 r. obchodzililiśmy kilka jubileuszy: 5 lat istnienia Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu, 175. rocznicę budowy maszyny Helbig & Müller in Vien, 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika oraz 555. rocznicę śmierci Johannesa Gutenberga. Przy tej okazji w Nowym Targu odbyły się II Dni Drukarstwa, na których maszyna została zaprezentowana w pełnej krasie. Podczas warsztatów zorganizowanych dla szerokiej publiczności wykonaliśmy druk okolicznościowy wzorowany na historycznych banknotach, przedstawiający polskiego astronoma Mikołaja Kopernika i złotnika z Moguncji Johannesa Gutenberga. Banknoty wykonane zostały na „Helenie” metodą druku typograficznego z wykorzystaniem matrycy elastomerowej z rastrem stochastycznym, z zastosowaniem kolorystyki druku irysowego.

Eryk Mirosław WOŹNIAK
Artykuł ukazał się w nrze 10/2023 magazynu „Świat DRUKU”, www.swiatdruku.eu

W artykule wykorzystano informacje i cytaty z: Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu www.muzeumdrukarstwa.nowytarg.pl; „Tygodnika Podhalańskiego”, www.24tp.pl; firmy SOTILO, www.sotilo.pl.


Kup e-wydanie Tygodnika Podhalańskiego.

Reklama
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

Reklama
  • NAUKA
    JĘZYK ANGIELSKI dla zaawansowanych i średniozaawansowanych, prowadzony przez studentkę z Teksasu USA. 600 184 140.
  • PRACA | dam
    Zatrudnimy pracowników biurowych do biura podróży 726777444.
  • PRACA | dam
    Autoryzowany Serwis Ford w Nowym Targu poszukuje osoby zainteresowane pracą na stanowisku: MECHANIK SAMOCHODOWY. Zadania: Samodzielna naprawa pojazdów (naprawy mechaniczne, elektryczne i elektromechaniczne). Obsługa urządzeń diagnostycznych i pomiarowych stosowanych w technice motoryzacyjnej, doposażanie samochodów w akcesoria i układy zabezpieczeń przed kradzieżą. Wymagania: Wykształcenie kierunkowe elektryczne, mechanik samochodowy lub pokrewne. Umiejętność obsługi testerów diagnostycznych, Wiedza techniczna na temat budowy pojazdów, Oferujemy: Stabilne zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę, pełny etat, Atrakcyjne wynagrodzenie w systemie premiowym, Pracę jednozmianową. Osoby zainteresowane prosimy o przesyłanie CV w odpowiedzi na ogłoszenie lub bezpośrednio na adres e-mail: wikarpodhale@wikar.pl Informujemy, że skontaktujemy się tylko z wybranymi kandydatami. Wysyłając zgłoszenie rekrutacyjne prosimy o umieszczenie na CV aktualnej zgody na przetwarzanie Państwa danych osobowych.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE, SZPACHLOWANIE, DROBNE REMONTY 787 036 888.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA PLAC POD MAGAZYN. 502 658 638
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA LOKAL NA PIZZERIĘ W ZAKOPANEM. 502 658 638
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA SZAŁAS POD KULIGI. 502 658 638
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    WYNAJMĘ BUDĘ HANDLOWĄ PRZY WYCIĄGU NARCIARSKIM W ZAKOPANEM. 502 658 638
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA HALE NA WARSZTAT SAMOCHODOWY, LAKIERNIĘ, PRALNIE, HURTOWNIĘ, MAGAZYN. 502 658 638
  • PRACA | dam
    KUCHARZ/KA, PIZZER/KA, KELNER/KA, POMOC KUCHENNA z doświadczeniem, do karczmy w Bukowinie Tatrzańskiej. Możliwość zamieszkania. 602755354.
  • PRACA | dam
    Zatrudnię fliziarzy, ekipy, podwykonawców. 601 508 736.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    MAŁE MIESZKANIE do wynajęcia w Nowym Targu. Dom prywatny. Pokój, kuchnia, łazienka - umeblowane. 505 678 059.
  • BIZNES
    Sprzedam WPOŻYCZALNIĘ NART I SNOWBORDU. 662 370 510.
  • PRACA | dam
    Pensjonat w centrum Zakopanego zatrudni PRACOWNIKÓW RECEPCJI. Praca stała w systemie dziennym oraz nocnym, na pełny etat lub pół etatu. CV proszę wysyłać na adres: recepcja.rekrutacja@wp.pl lub kontakt telefoniczny: 666 37 83 57.
  • RÓŻNE
    OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. 536269912.
  • KUPNO
    SKUP STARYCH SPAWAREK. 536269912.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWY, Zakopane centrum, ul. Kościuszki - ok. 57 m2 - 691 124 272.
  • PRACA | dam
    Hotel "Foluszowy Potok" Zakopane, ul. Zamoyskiego 42 zatrudni: KUCHARZA/-kę, KELNERA/-KĘ. Zapewniamy stabilną,całoroczną pracę w restauracji hotelowej. Kontakt wyłącznie telefoniczny: 660 41 00 46
  • PRACA | dam
    Witam zatrudnie do pracy przy dachach. Praca na terenie krakowa i podhala stawka od 25zl netto plus umowa o prace . Wiecej informacji udziele telefonicznie lub osobiscie. 889397694 Swiec12@op.pl
    Tel.: 889397694
  • USŁUGI | budowlane
    ADAPTACJA PODDASZY, OCIEPLENIA WEŁNĄ MINERALNĄ, SUFITY PODWIESZANE, ZABUDOWY GK. 660 079 941.
  • SPRZEDAŻ | różne
    DESKI ŚWIERKOWE, dł. 5 m, szer. 53 mm. DRZEWO OPAŁOWE BUK. 660 079 941.
  • PRACA | dam
    Poszukujemy do pracy osoby na stanowisko: POKOJOWA/KELNER ŚNIADANIOWY. Oferujemy pracę w systemie zmianowym, lokalizacja w centrum Zakopanego. kontakt 660 636 736
  • USŁUGI | budowlane
    REMONTY/PODDASZA/WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 794 964 176
    Tel.: 794
  • PRACA | dam
    PIEKARNIA ZAREMBA, ZAKOPANE przyjmie FAKTURZYSTKĘ, od zaraz. 570 644 318
  • USŁUGI | inne
    WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
  • PRACA | dam
    HARNASIOWA CHATA zatrudni KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU, KELNERKĘ. 600 035 355.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    REMONTY I WYKOŃCZENIA od A do Z. 572624414.
  • USŁUGI | budowlane
    BUDOWY DOMÓW OD PODSTAW ORAZ WIĘŹBY DACHOWE WRAZ Z POKRYCIEM. 572624414.
  • PRACA | szukam
    KUCHARKA, POMOC KUCHENNA , SPRZĄTANIE. 796 358 958.
  • PRACA | dam
    Regionalna karczma w Zakopanem przyjmie do pracy: KUCHARZ, POMOC KUCHENNA, KELNER/-KA. 602 366 750.
  • USŁUGI | budowlane
    TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE. 880 232 189.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DZIAŁKA 15 AR - Nowy Targ Zadział. +44 7553 721231.
  • USŁUGI | budowlane
    WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, FLIZOWANIE, PODDASZA. 505 821 021.
  • USŁUGI | budowlane
    OCIEPLENIA BUDYNKÓW, własne rusztowanie. 793 628 855.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    MIESZKANIA Cyrhla Hrube, Za Strugiem - 607 506 428.
  • SPRZEDAŻ | zwierzęta
    Sprzedam trzy ogiery 1.5-rocznego kasztana , 2.5-letniego gniadego oraz 3.5-letniego karego (będzie szpakowaty) rasy wielkopolskiej. 609521837.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE, SZPACHLOWANIE, PODDASZA, PŁYTKI. 787 479 002.
  • SPRZEDAŻ | różne
    Sprzedam GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. CHODNIKI TKANE NA KROŚNIE. Tel. 793 887 893
  • SPRZEDAŻ | różne
    NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzór: jarzębina (60/80). Tel. 793 887 893
  • PRACA | dam
    STACJA NARCIARSKA POLANA SZYMOSZKOWA POSZUKUJE NA SEZON ZIMOWY 2023/2024: OPERATORÓW KOLEI, OSOBY DO OBSŁUGI BRAMEK I KONTROLI PRZEJŚĆ, OSOBY DO OBSŁUGI I ZABEZPIECZENIA TRASY NARCIARSKIEJ, OSOBY DO OBSŁUGI SYSTEMU ŚNIEŻENIA TRASY NARCIARSKIEJ, OSOBY DO OBSŁUGI PARKINGU ORAZ PRAC PORZĄDKOWYCH Więcej informacji pod nr tel. 601 628 584
  • PRACA | dam
    POMOC W PENSJONACIE. Możliwość zamieszkania. 601 661 661.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
  • NIERUCHOMOŚCI | kupno
    Skupujemy nieruchomości; - działki - domy - mieszkania PODHALE! +48 600 404 554 grz.wicik@gmail.com
    Tel.: 48
  • SPRZEDAŻ | różne
    AUTORYZOWANY SPRZEDAWCA ORLEN S.A. Oferuje sprzedaż oleju opałowego EKOTERM Orlen !!! Atrakcyjne ceny!!! natychmiastowa realizacja dostaw!!! NAJLEPSZE CENY NA PODHALU!!! Zapraszamy do kontaktu!!! www.paliwa24.com.pl 32 288 09 41, 0 - 451 176 355 biuro@paliwa24.com.pl
    Tel.: 32
  • PRACA | dam
    NORWEGIA - TYNKARZ, MALARZ, BLACHARZ, STOLARZ. Norwegia (Oslo). Języki obce NIE wymagane. Praca z pracownikami z Podhala. Zjazd do kraju (samolot) co 1-3 tygodni wg. własnego uznania - pełna elastyczność i swoboda co do wyjazdów. Zarobki w przeliczeniu 20-27 Euro/godz. ZAPRASZAMY - Oferta ze względu na pracę na terenie Norwegii skierowana tylko dla obywateli Polski (z polskim paszportem). Tel. 667 602 602.
  • SPRZEDAŻ | różne
    DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
  • USŁUGI | budowlane
    OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
2023-12-08 21:40 Miejskie służby cały śnieg z parkingów zrzucają na chodnik 2023-12-08 20:50 Policjanci zatrzymali kierowcę, który chciał przejechać strażnika miejskiego 1 2023-12-08 20:40 Noclegi napędzane wodorem 1 2023-12-08 19:59 Epickie przygody. Pierwsze miłości. Książki z drugiej ręki. Konkurs dla czytelników 2023-12-08 19:40 W Kuźnicach prawdziwa zima 2023-12-08 18:40 Co zrobić, gdy matka dusi swe ośmiomiesięczne niemowlę, kto ma go bronić? 2023-12-08 17:48 Kluczowe cechy elektronarzędzi: Jakie parametry warto brać pod uwagę przy wyborze sprzętu? 2023-12-08 17:40 Rekordowo, jubileuszowo i mistrzowsko 1 2023-12-08 16:59 Mieszkańcy Zakopanego, a także dzieci i młodzież pojadą za darmo miejską komunikacją 13 2023-12-08 16:21 Dramatyczne sceny w Zakopanem. Kierowca chce uniknąć mandatu i taranuje strażnika miejskiego (WIDEO) 15 2023-12-08 15:40 Ludzie chcą się zapisywać, a szczepionek przeciwko Covid brak. Szczepią tylko w jednej przychodni 9 2023-12-08 15:09 Turysta, który wywołał lawinę sam pojechał do domu 2023-12-08 14:40 Pod Nosalem warunki saneczkowo narciarskie znakomite 2023-12-08 13:40 Bajkowe krajobrazy o poranku na Rusinowej Polanie (ZDJĘCIA, WIDEO) 2023-12-08 12:40 Co robić w weekend w Zakopanem? 1 2023-12-08 12:01 Poznajcie nowego Willy`ego Wonkę. Mamy dla Was bilety 2023-12-08 11:40 Lawina pod Rysami. Ratownicy TOPR przeszukują lawinisko (AKTUALIZACJA) 3 2023-12-08 11:00 To nie był klaps 4 2023-12-08 09:57 Cecyliada na Orawie 2023-12-08 09:55 Poranna kolizja na zakopiance w Rdzawce 2023-12-08 09:34 Paśli pastyrze woły - pośpiewajmy wspólnie kolędy 2023-12-08 09:00 Zakopane już przygotowane na Święta (ZDJĘCIA, WIDEO) 2 2023-12-08 08:00 Radni uchwalili nową opłatę miejscową. W Zakopanem mamy lepsze powietrze 14 2023-12-07 21:45 Kości, śliska skóra, dziwne ślady, tajemnicze pozostałości czyli na tropach tatrzańskiego yeti 4 2023-12-07 21:14 Gdyby policjant szarpał nas za uszy 2023-12-07 20:51 Na Cyrhli cały śnieg z przystanku zgarniają na chodnik 2 2023-12-07 20:46 Piekło nie zamarzło. Ono właśnie się obudziło. Konkurs dla czytelników 2023-12-07 20:43 W Dolinie Białego nocą na nartach (WIDEO, ZDJĘCIA) 8 2023-12-07 20:00 Nowy dworzec, stare problemy (WIDEO) 7 2023-12-07 19:00 Wciąż nie znamy kandydata opozycji na burmistrza Zakopanego 11 2023-12-07 18:30 Jesteście niesamowici, błyskawiczna reakcja na wieść o zamarzającym psie, pomoc nadeszła spod Krakowa 5 2023-12-07 18:00 Noc w tej szkole zawsze jest pełna wrażeń 2023-12-07 17:00 Pamiętne, mordercze andrzejki 2023-12-07 16:00 Rada miasta była dziś maszynką do głosowania 2023-12-07 16:00 Kiedy piękno idzie w parze z dobrem 2023-12-07 15:57 Co zabrać ze sobą w długą podróż pociągiem? 2023-12-07 15:30 Czarne żaluzje wewnętrzne - idealne do pomieszczeń użytkowych. Dlaczego? 2023-12-07 15:20 Dolna część ulicy Gorczańskiej w Rabce zostanie przebudowana 4 2023-12-07 15:14 Nauka poprzez obserwację: rozwijanie zainteresowań naukowych u dzieci 2023-12-07 14:49 Coraz więcej śniegu na Krupówkach (WIDEO) 2 2023-12-07 14:00 Pomnik Katyński w nowej odsłonie. Dziś odbyło się uroczyste odsłonięcie 2023-12-07 13:30 Literackie wspomnienie o Andrzeju Skupniu-Florku 2023-12-07 13:30 Od tygodnia porzucony pies żyje o głodzie i chłodzie, policja i gmina umywa ręce (AKTUALIZACJA) 5 2023-12-07 13:15 Ikea dla dzieci z Podhala 2023-12-07 13:00 Seniorzy zrobieni w policjanta - stracili duże pieniądze 3 2023-12-07 12:30 Mikołaj na nowotarskim lotnisku 2023-12-07 12:30 Opowieść Wigilijna 2.0. Ostatnia w tym roku rodzinna przygoda 2023-12-07 12:30 Wołanie do Yeti. Na zakończenie Roku Szymborskiej w Muzeum Tatrzańskim 2023-12-07 11:58 Zakopiańscy radni przyjęli budżet zaproponowany przez burmistrza. Przychody mniejsze o 44 mln zł 8 2023-12-07 11:30 GrapaSki w Czarnej Górze: Dzieci w mikołajowej czapce dostaną karnet za złotówkę
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2023-12-08 22:02 1. Życzępodobnej skutecznosci podczas Sylwestra Marżeń a wiec strefy bezprawia 2023-12-08 21:34 2. jakby kierowca uciekł to by lyło że frajerzy ze strazy do niczego sie nie nadaja, pirata drogowego trzeba gonić 2023-12-08 21:06 3. Polska to dziwne city. Jak 2% od pożyczki na kredyt mieszkaniowy, to wzrosły odpowiednio ceny mieszkań. Jak 0 VAT na żywnośc, to ceny żywności w górę. Jak darmowe przejazdy, to można spodziewać się podwyżki cen biletów dla pozostałych. Zastanawiam się, czy to ma sens i kto na tym zarabia? Może jakaś dopłata do pół litra na święta BN. @szarlotka tam gdzie mi wiadomo to jest od 70. 2023-12-08 20:53 4. Proszę podać tylko ile kWh energii jest potrzebne dla odtworzenia 1 kWh energi elektrycznej z wodoru Wszyetko w temacie. 2023-12-08 20:52 5. @Swój spójrz w dowód i podaj pierwsze dwie cyfry pesela a potem pogadamy o "starych komuchach". Skoro popierasz rozwalanie kasy mieszkańców to na pewno jesteś pisoskim radnym który głosował za przyjęciem pakietu wyborczego Doruli. A może nawet samym pomysłodawcą. Ja wiem że wychowaliście się w komunie i tak się nauczyliście że dobro wspólne służy do rabunku i uwłaszczania się. Ale teraz jak gdyby idzie nowe. Młodzi biorą udział w wyborach. Wiedzą że komuna to zło bo sami straszyliście ich komuną od 1980. Dlatego pis odpadł od żłoba bo chciał komunę V 2.0 zafundować społeczeństwu. I mam nadzieję że na szczeblu samorządowym też wam mieszkańcy podziękują za takie rozwalanie kasy tuż przed końcem kadencji i mydlenie oczu. Mogliście się przez 8 lat wykazać poprawiając plany miejscowe i walcząc z deweloperką. Ale woleliście "żyć z nimi dobrze". Teraz my mamy przekichane a wy się z nas śmiejecie i jeszcze kupujecie nasze głosy naszymi pieniędzmi. Odnośnie komunikacji miejskiej to gdzie jest linia do Kuźnic??? Dlaczego te elektryki jeszcze nie jeżdżą? Dlaczego przystanki wyglądają jak wiaty śmietnikowe w aglomeracjach? 2023-12-08 20:33 6. A komediant szymczyk za odpalenie granatnika i narażanie życia i zdrowia policjantów na komendzie głównej dostanie emeryturę 20tys. 2023-12-08 20:08 7. Jeszcze zniżkowe bilety dla kuśnierzy jeżdżących codziennie na zmywak do Zakopanego bo blokują NAM zakopiankę ... 2023-12-08 19:44 8. Nic nie jest za darmo. Podniesienie różnej maści podatków zrobi swoje druga sprawa pieniądze są podatnika,miasto,rząd nie ma swoich pieniędzy. 2023-12-08 19:34 9. Bajkowe miasto. Chyba się do Was przeprowadzę. 2023-12-08 19:32 10. te, mądrala nie ma "mondrala"... jest montrala tralalala
2023-11-18 22:12 1. "...wydają się być gotowe" tak jak tunel swego czasu. Sensację ogłoście jak będzie już gotowe. Na razie sensacyjne są korki, nawet poza sezonem. 2023-10-25 07:37 2. Dźwięk dobry wszystkim. Widzę sporo ładnych zdjęć więc dodam: światło realizował Marcin Kępiak a za dźwięk odpowiadał Marcin Słodyczka. Jeden i drugi z Zakopanego (Future Tech technika sceniczna). Miłego dnia czytelnikom TP :) 2023-09-21 22:45 3. Niestety. Dla dzieci niepełnosprawnych niedowidzących jaskinie w polskich Tatrach się skończyły. Dzięki Bogu że jest Słowacja 2023-09-18 15:10 4. Dajcie znizke dla platfusow. Po 15 pazdiernika beda tam tlumnie walic . 2023-09-14 10:39 5. A to chyba Ministerstwo MSWiA jest od tego, żeby dawać sprzęt. No chyba, że Terlecki narkoman z Krakowa dał z własnej inicjatywy i kieszeni. Skoro jest jedynką wśród šlebodnych. Z mojej kieszeni i podatków wolę dać na biedne psy w Nowym Targu. 2023-09-03 06:18 6. Jak zwykle ksiadz po danine. 2023-08-31 19:14 7. Zdjęcie 13 i 14, jesteś piękna. Mój typ. 2023-08-29 14:16 8. No nie ma komentarzy chyba dlatego napiszę, że Pani ze zdjęcia 14 i 15 jest w moim typie. Panie redaktorze znasz Pan mój gust. 2023-08-17 13:12 9. Po rozpoczęciu roku szkolnego będą dzieci przymusowo oglądać takie se obrazki kosztem matematyki. Minister od nauki już się o to postara. Minister od kultury zawnioskuje jakieś odznaczenie dla "artysty".Natomiast Małgorzata Ziętkiewicz w Wydarzeniach Polsatu będzie pół godziny gęgać na ten temat. Wojtyła wiecznie żywy! 2023-08-15 07:46 10. Czy był jakis wernisaż na ktorym był ktos wiecej niz rodzina artysty i urzednicy? Przeciez to sie w glowie nie miesci, tyle publicznych pieniędzy to kosztuje a nikt tego nie oglada. Komu to i po co?
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama
Polecamy

FILMY TP


REKLAMA


Pożegnania