2025-05-18 10:00:46

Historia

Janos Esterhazy - polityk, który cierpienie ofiarował Bogu

Reklama

Był wielkim przyjacielem Polski, w czasie II wojny światowej ratował przed śmiercią Żydów. Po wojnie trafił do sowieckich łagrów. Zmarł w słowackim więzieniu. W przetrwaniu najtrudniejszych chwil pomagała mu wiara w Boga. Teraz trwa jego proces beatyfikacyjny.

O Janosu Esterhazym, polityku węgierskiego i polskiego pochodzenia, w Czerwonym Dworze opowiadał dr hab. Imre Molnár. To węgierski polonista, tłumacz, pisarz, dyplomata i przyjaciel Polski. Prof. Molnár podkreślał, że wieczór w Zakopanem, w czasie którego opowiada o Esterhazym, jest dla niego wyjątkowy.

- Gdy odkrywałem jego życie, zawsze byli przy tym obecni górale. Od kiedy zajmuję się nim, a to już 40 lat, chciałem go pokazać jako wspólnego bohatera narodu węgierskiego i polskiego, środkowoeuropejczyka. Jego życiorys miał po II wojnie być wymazany z pamięci - mówił Imre Molnár.

Janos Esterhazy był pół-Polakiem (po matce), pół-Węgrem (po ojcu), ale także obywatelem Słowacji.

Jego historia rozpoczyna się w 1897 r., gdy rodzice Esterhazego poznali się w Krakowie i zakochali od pierwszego wyjrzenia. Ojciec jego matki - Elżbiety, polski patriota hr. Stanisław Tarnowski krzywo patrzył na swojego przyszłego zięcia, bo Esterhazy senior był żołnierzem austro-węgierskim, chociaż jego przodkowie walczyli w Wiośnie Ludów przeciwko Habsburgom. Młoda para czekała trzy lata aż hr. Tarnowski powie "tak" dla ich małżeństwa. Urodziła im się trójka dzieci. Janos przyszedł na świat w 1901 roku i miał dwie siostry.

Wiara i tożsamość narodowa

Na skutek rozpadu Austro-Węgier ziemie państwa Esterhazych, koło Nitry znalazły się na terenie obecnej Słowacji. Ojciec po siedmiu latach nagle umarł. Matka Janosa Elżbieta Tarnowska nie miała jeszcze 30 lat, gdy zmarł i została sama z dziećmi. Jej ojciec chciał, żeby wróciła do Polski. - Wypowiedziała wtedy wspaniałe zdanie, że tak niesamowicie kocha swojego męża, iż po jego śmierci zostanie w jego domu. Sama wychowywała dzieci. O Januszu Estehazym nie możemy zresztą mówić bez niej. Zawdzięcza matce bardzo wiele. Ona sama mówiła, że w sercu i duchu stała się Węgierką. Ojciec Janosa na łożu śmierci powiedział mu - synu, bądź dobrym Węgrem! Gdy czteroletni syn poszedł do matki zapytać co to znaczy, ona odpowiedziała - bądź dobrym chrześcijaninem, bo jak będziesz nim, to będziesz też dobrym Węgrem i Polakiem. Te dwie wartości wiara i tożsamość narodowa prowadziły go przez całe życie - opowiadał Imre Molnár.

Władze czechosłowackie nacjonalizowały majątki węgierskich intelektualistów. Tak też stało się z majątkiem Esterhazego. Mając majątki na Węgrzech, zostaje jednak w Czechosłowacji, gdzie władze pozwoliły zachować tylko 10% posiadłości, ale podatek musiał płacić od całości posiadanych wcześniej ziem.

Młody polityk

Młody Janos Esterhazy zaangażował się w działalność polityczną. Mając 33 lata został przewodniczącym Krajowej Partii Chrześcijańsko-Socjalistycznej, a w 1935 roku posłem do czechosłowackiego parlamentu.

Ożenił się z węgierską hrabiną z Budapesztu Lívią Serényi, z którą miał dwójkę dzieci. Janosz Esterhazy był bardzo aktywnym politykiem, odwiedzał wszystkie wioski zamieszkałe przez Węgrów na Słowacji. Wsłuchiwał się w problemy ludności węgierskiej i przenosił je do praskiego parlamentu. Krytykował socjaldemokratyczny rząd Benesa. Za tę krytykę dwa razy siedział w więzieniu.

W 1938 roku po traktacie monachijskim Janusz Esterhazy został na Słowacji, która pod naciskiem Hitlera staje się niepodległym państwem, ale traci część terenów na korzyść Węgier. Esterhazy dostaje propozycję, aby zostać jedynym węgierskim posłem w bratysławskim parlamencie już w czasie, gdy Słowacją rządził ks. Józef Tiso.

Pomoc dla Polaków

1 września 1939 roku, gdy Hitler razem ze Słowacją napada na Polskę, Janos Esterhazy odwiedza polską ambasadę w Bratysławie i pyta, jak może pomóc. Węgry otwierają wtedy granicę i przyjmują żołnierzy, uchodźców z Polski. Esterhazy bierze udział w pomocy w przeprowadzeniu przez granicę i dotarciu do Budapesztu gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Ponosił wielkie ryzyko organizując pomoc dla Polaków, którzy przez Słowację przedostawali się na Węgry. - Przyjął to ryzyko na siebie, do końca wojny był w komitecie pomocy dla Polaków - mówił prof. Molnar.

Rząd słowacki realizował politykę antyżydowską Hitlera. Zaczęły się deportacje Żydów do obozów koncentracyjnych. Niemcy płacili za każdego obywatela żydowskiego 500 marek. Majątek żydowski był rozdawany słowackim dygnitarzom. W 1942 r. wykazał się Esterhazy wielką odwagą. Jako jedyny poseł w słowackim parlamencie głosował przeciwko ustawie wysiedlającej Żydów ze Słowacji.

W tym czasie ok. 10 tys. Żydów uciekło ze Słowacji na Węgry. Esterhazy pomagał uciekinierom, przekazując im węgierskie paszporty. Gdy Sowieci zbliżali się do Słowacji, miał możliwość ucieczki na Zachód, ale jednak odmówił.

Wywieziony na Syberię

- Jeśli byłem z wami w dobrych czasach, zostanę i w tych złych - mówił wtedy Esterhazy.

Jeszcze przed wejściem Rosjan ukrywa się przed Gestapo. Gdy władzę w Czechosłowacji objął komunistyczny rząd, dobra węgierskie zostały znacjonalizowane. W tych trudnych czasach Esterhazy odnalazł swoją drogę w modlitwie i wierze. Próbował negocjować z reprezentującym rząd Gustavem Husakiem. Został jednak aresztowany i przekazany oficerom NKWD. Był torturowany i razem z dziesięcioma innymi Węgrami trafia do Moskwy, do więzienia na Łubiance. Od września 1945 do lutego 1946 był torturowany. Oprawcy próbowali go przekonać, aby podpisał oświadczenie, że jest angielskim szpiegiem, faszystą. Mimo cierpień odmówił. Dopiero gdy sowieccy prześladowcy grożą, że sprowadzą do więzienia całą rodzinę, podpisał deklarację. Wziął na siebie niepopełnione zbrodnie, aby ocalić swoich bliskich.

- W tym momencie rozpoznał on, że cierpienie może mieć sens. Może ochronić bliskich i rozszerza to na innych Węgrów. W więzieniu modli się za wszystkie narody, które znajdują się pod jarzmem komunizmu. Został skazany na 10 lat łagrów na Syberii - mówił prof. Molnar. Z niewoli udało mu napisać list po polsku do rodziny, który jakimś cudem dociera do adresatów. Pisze w nim, że nie traci wiary, modli się za całą rodzinę.

Zawrócony z więziennej bramy

W 1947 roku Słowacki Trybunał Narodowy skazał go jako "uciekiniera" na karę śmierci przez powieszenie. Esterhazy nic o tym wyroku nie wiedział, nadal przebywał w sowieckim łagrze. Został jednak stamtąd zwolniony. Wrócił do domu. Tu ciąży na nim wyrok śmierci. Prokurator generalny Słowacji, Wagner, żydowskiego pochodzenia, pamięta jednak, że Esterhazy ratował Żydów. Znajduje się prośba adwokata Esterhazyego o ułaskawienie. Kara śmierci zostaje mu zawieszona. Trafia do szpitala gruźliczego. Stamtąd pisze listy do rodziny, w których nie prosi o rehabilitację, wolność czy zdrowie, ale o uczestnictwo we Mszy Świętej. Waży wtedy 45 kg, ma wybite zęby, chore płuca, ledwie żyje.

Ofiaruje cierpienia Bogu

Mówi o tym, że jego oprawcy nie uczynili źle jemu, ale obrazili Boga. Rodzina chce mu umożliwić ucieczkę na Zachód, do Austrii, ale Esterhazy odrzuca ją. Kara śmierci zostaje mu zamieniona na dożywotnie więzienie, a później 25 lat. Wydaje się, że jest objęty amnestią. Zostaje jednak zawrócony z więziennej bramy.

Umiera w marcu 1957 roku. - Chętnie znoszę cierpienia, ofiaruję je Bogu i zniewolonym narodom - to jedne z ostatnich jego słów.

W 2019 roku arcyb. Marek Jędraszewski rozpoczął proces beatyfikacyjny Jonasza Esterhazyego.

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Stefan 2025-05-18 13:51:43

Poznałem tę historię dzięki filmowi dokumentalnemu o śp. Januszu - dzięki za przypomnienie !
Cześć Jego pamięci, wieczne potępienie oprawcom.

Taki sobie czytelnik 2025-05-18 11:33:01

Kolejny wielki bohater.
Sowieci razem ze swoimi współczesnymi resortowymi potomkami zrobili wiele w ramach tzw. pedagogiki wstydu, ażebyśmy stracili pamięć historyczną i swoją tożsamość.

Reklama

Galerie

Przyjaciele Andrzeja Brandstattera w Nosalowym Dworze

Biały haft w Czerwonym Dworze

Festiwal Muzyka u Wnuka wystartował

Leszek Możdżer w Nosalowym Dworze

Wielkie otwarcie wystawy prac Witkacego w Okszy

Witkacy w Okszy

Koniec roku szkolnego 2024/2025

Wspaniałe Powitanie Lata w Nowym Targu

Kurierzy Tatrzańscy w żywej pamięci

Czysta Piątka w Czystych Tatrach

Zwiedzamy zrujnowane Sanato

Z mamą i tatą fajnie jest!

Józefa Pęksa-Czerniawska, Agata Nowakowska-Wolak i Wojciech Strączek nagrodzeni w "Księżówce"

Szesnaście kobiet w Miejskiej Galerii Sztuki

Sky Walk Serce Poronina otwarte dla wszystkich

Sośnica ruszyła po rozbudowie i modernizacji

Wiosenna Szczawnica

Palace, Katownia Podhala i brama do Auschwitz

Cały świat Zofii Szwajnos

Przystań na Kamieńcu rośnie dzień po dniu

Szczęśliwa trzynastka, czyli Miś Zakopiański wybrany

Morskie Oko okiem młodych artystów

W sąsiedztwie Domu Doktora

Młodzi artyści i ich wizje kubizmu

Hasior - rekonesans w Czerwonym Dworze

Zawody Koziołka Matołka 2025

Aukcja dla Domu Doktora

Cześć i chwała żołnierzom wyklętym

Drań Witkacy na nas patrzy

Odważnej Estery Karp wyprowadzanie z zapomnienia

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
PRACA | dam
POTRZEBNA OPIEKUNKA DO 8-MIESIĘCZNEGO DZIECKA, 4-5 godzin dziennie. Zakopane. 692 278 855.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Oferujemy powierzchnię parkingową dla pojazdów osobowych/dostawczych/ciężarowych z możliwością składowania /przechowywania towaru, na monitorowanym obiekcie z własną stacja paliw. Przemysłowa dzielnica Nowego Targu blisko wjazdu na S7. Zapraszamy. Tel. 602 290 555
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam ROWER DZIECIĘCY 24" koła. 603 750 117.
PRACA | dam
PIEKARNIA W ZAKOPANEM ZATRUDNI PIEKARZA. Na stałe, umowa. 602 759 709
PRACA | dam
Zatrudnię SPRZEDAWCZYNIĘ DO SKLEPU SPOŻYWCZEGO W ZAKOPANEM. 602 759 709
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ BUDOWLANĄ 25 arów w Niedzicy z dobrym dojazdem, tel. 503-723-789
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. SILNIK ŻUKOWSKI prawie nowy. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
USŁUGI | budowlane
DROBNE USŁUGI STOLARSKIE. OKNA, DRZWI NA ZAMÓWIENIE. RENOWACJA STARYCH SCHODÓW, PODŁÓG I MEBLI. 502 647 392.
MOTORYZACJA | sprzedaż
MERCEDES E KLASSE, combi, W211, 2.2 CDI, r. 2004 - 502 647 392
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
NIEMCY - murarz cieśla malarz ocieplenia spawacz elektryk kranista. 601-218-955
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK - 660 404 104.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
USŁUGI | budowlane
PRACE WYSOKOŚCIOWE, MALOWANE DACHÓW, MALOWANIE ELEWACJI METODĄ NATRYSKOWĄ ORAZ KLASYCZNĄ. 537 160 398.
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJA STRYCHÓW, REMONTY, ŁAZIENKI, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 693 206 403.
PRACA | dam
Praca na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i okolice. tel. 500160574. 500160574
Tel.: 500160574
PRACA | dam
PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM - BUKOWINA TATRZAŃSKA - STOISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Restauracja w Zakopanem zatrudni POMOC KUCHENNĄ na sezon letni. 601 533 566, 18 20 64 305
PRACA | dam
POSZUKUJEMY KANTORA DO UDZIAŁU W TRADYCYJNEJ MSZY ŚWIĘTEJ WSZECHCZASÓW. 697 718 044
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
GALERIA CREO MAZUR ZAKOPANE ZATRUDNI STUDENTKĘ/UCZNIA (Z UBEZPIECZENIEM) DO SPRZEDAŻY BIŻUTERII - elastyczny grafik+ premie! CV prosimy o wysyłanie na maila: gcreocv@gmail.com, bądź zapraszamy osobiście do salonu "Złoto Srebro" ul. Kościuszki 10, Zakopane
E-mail: gcreocv@gmail.com
PRACA | dam
POSZUKUJEMY OSÓB DO PRACY W KARCZMIE PRZY KRUPÓWKACH na stanowisko: KUCHARZ, POMOC KUCHENNA. 600 035 355.
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię działkę na Podhalu GOTÓWKA!!! 600 404 554
Tel.: 600
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.