Pierwsi taternicy, pierwsi przewodnicy. 150 lat tradycji tatrzańskiej

- Pierwsza udokumentowana wzmianka o wycieczce w Tatry nad Zielony Staw Kieżmarski pochodzi z 1565 r. Dokładnie 460 lat temu wędrowała tam Beata Łaska z mieszczanami. Potem na Kieżmarski Szczyt wybrał się Daniel Speer z pięcioma rówieśnikami wieku około 20 lat. Prowadził ich "przewodnik" - Gärtner, nauczyciel z Rakus. Za przewodnictwo pobrał od nich wynagrodzenie - kazał im zbierać zioła, które po wycieczce mu dali - wspominał Rajwa. 

Znawca tatrzańskiej tematyki zaznaczył, że pierwsze wyprawy szczytowe odbywały się od słowackiej, wówczas węgierskiej strony. Wysokie szczyty, jak Kieżmarski, Łomnica, Sławkowski, Lodowy i Gerlach imponujące swoją wysokością, przyciągały śmiałków. Od strony północnej szczyty wznoszą się stopniowo, od lesistych wzniesień poprzez kopulaste lub stożkowe wierzchołki Tatr Zachodnich, a dopiero w dalszej perspektywie wyłaniają się turnie Tatr Wysokich.

- Jerzy Buchholtz starszy jako pierwszy opisał spiską część Tatr, a w 1664 r. wszedł na Sławkowski Szczyt. Natomiast Jagnięcy Szczyt i Łomnicę w 1793 r. zdobył jako pierwszy Brytyjczyk Robert Townson. Z kolei pierwsze polskie wyjście na Łomnicę, należy do Stanisława Staszica. Wcześnie wszedł z przewodnikiem z Jurgowa na Kołowy Szczyt z Doliny Czarnej Jaworowej, a zszedł ze szczytu do Doliny Kieżmarskiej. Był to rok 1804 - opowiadał A. Rajwa. Dodał, że Staszic nosił z sobą przyrządy pomiarowe - barometr, termometr, hygrometr. - Na szczycie Łomnicy spędził dobę, dokonując pomiarów. Przez wielu uważany za pierwszego taternika - podkreślał Rajwa. 

Nie jest do końca pewne, kto z Polaków jako pierwszy wszedł na Gerlach. Przypuszcza się, że był to ks. Wojciech Grzegorzek a mógł go zdobyć już 18 sierpnia 1855 r. Kapłan miał wtedy 34 lata. Jego kolegą z seminarium był ks. Józef Stolarczyk, pierwszy zakopiański proboszcz, postać znana i zasłużona w tym wczesnym etapie zdobywania tatrzańskich szczytów. To w 1867 r. zdobył z przewodnikami Baranie Rogi, również od Doliny Czarnej Jaworowej. Ważną rolę w organizowaniu wycieczek bez programu odegrał Tytus Chałubiński, zasłużony lekarz, przyrodnik, a także zdobywca wielu tatrzańskich szczytów. W 1875 roku kończy się wstępny okres zdobywania szczytów z przewodnikami, którzy nie mieli formalnych uprawnień do wykonywania tego zawodu.

W 1873 r. powstało Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie z siedzibą w Nowym Targu, a potem w Krakowie i to one zajęło się uporządkowaniem spraw przewodnickich. - Podjął się tego Leopold Świerz. W !875 roku pierwszych pięciu przewodników tatrzańskich otrzymało książeczki przewodnickie - Maciej Sieczka, Szymon Tatar starszy, Jędrzej Wala starszy, Jędrzej Wala młodszy i Wojciech Roj. Dwa lata później Towarzystwo Tatrzańskie zamieściło w Pamiętniku TT spis 18 przewodników tatrzańskich, podzielonych na trzy klasy - pięciu pierwszorzędnych, siedmiu drugorzędnych i sześciu trzeciorzędnych - opisywał szczegółowo A. Rajwa. 

Więcej w jednym z najbliższych numerów TP 

jg

1

/ Fot. Jan Głąbiński

2

/ Fot. Jan Głąbiński