Spiski bigos, czyli o tożsamości i kulturze na Festiwalu Siedmiu Kultur (WIDEO)

To już jedenasta edycja tej unikalnej inicjatywy, która od lat łączy tradycję z refleksją nad współczesną tożsamością regionu. Spotkanie poprowadził prof. Krzysztof Koehler – poeta, krytyk literacki i znawca kultury, który nie tylko moderował dyskusję, ale też aktywnie włączał w nią publiczność.

Wśród uczestników panelu znaleźli się: prof. Janusz Barański – antropolog kultury i etnolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Elżbieta Łukuś – regionalistka, nauczycielka i redaktorka pisma „Na Spiszu” oraz Jan Budz – prezes Związku Polskiego Spisza.

Rozmowa toczyła się wokół tożsamości – tej pierwotnej, głęboko zakorzenionej w dzieciństwie i języku, oraz wtórnej, nabywanej z czasem przez edukację, relacje społeczne czy doświadczenia kulturowe. Padały ważne pytania: kto może nazywać się Spiszakiem? Czy tożsamość można „nabyć”? Czy wystarczy „być stąd”, by stać się częścią wspólnoty?

Wyjątkowo osobisty wymiar nadały spotkaniu refleksje osób związanych z regionem, jak choćby Ewy Błaszczyńskiej, która mówiła o swoim pragnieniu bycia „stąd”, choć nie urodziła się na Spiszu, czy Elżbiety Łukuś, która wyznała, że po półrocznym pobycie w USA wróciła, bo nie potrafiłaby żyć z dala od Trzech Koron, Tatr czy Dunajca.

Dużo miejsca poświęcono też zagrożeniom dla dziedzictwa regionu – globalizacji, ujednoliceniu kultury, ale i sztywnemu trzymaniu się „kanonu”, który czasem ogranicza lokalnych twórców. – Trzeba pamiętać, że kiedyś nie było ekspertów. Była swoboda i twórczość nasycona wpływami – zauważył prof. Barański, wskazując, że dziś w muzyce spiskiej słychać nawet... jazz.

Debata zakończyła się wyjątkową puentą – metaforą „spiskiego bigosu”, w którym, jak mówił Jan Budz, znajdziemy „polskie mięso, niemiecką musztardę, węgierską paprykę, rusnacki majeranek, słowacki pieprz, a nawet żydowskie i cygańskie przyprawy”. Ten smakowity obraz doskonale oddał istotę regionu – wielokulturowego, różnorodnego, ale spójnego w swojej tożsamości.

Drugą częścią wieczoru tradycyjnie już był koncert w wykonaniu artystów Piwnicy św. Norberta i zaproszonych gości. Na scenie pojawili się m.in. Hanka Rybka, Wiola Jakubiec, Ewa Landowska, Stefan Błaszczyński, Oleg Dyyak, Jasiek Kusek i wielu innych. Usłyszeliśmy zarówno nowe, inspirowane Spiszem aranżacje, jak i dobrze znane utwory w nieco odświeżonej formie.

Tekst i fot.: Krystyna Waniczek