2025-12-16 18:00:39

Zakopane

Dzień, w którym tatrzańskie hale przemówiły głosem pasterzy

W piątek, 12 grudnia, Muzeum Palace - filia Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem - stało się miejscem wyjątkowego spotkania przeszłości z teraźniejszością.

Przez ponad dziesięć godzin, od poranka do późnego wieczora, przestrzeń muzeum wypełniał intensywny dialog o dziedzictwie pasterskim Tatr i jego historycznej genezie, prowadzony w ramach projektu „Dawni i Obecni Pasterze Tatr”. Wydarzenie otworzyło międzynarodowe, polsko-słowackie Sympozjum Wołoskie „Dziedzictwo wołoskie na Podtatrzu – od tradycji do współczesności”, uroczyście zainaugurowane góralskim wierszem przez starostę tatrzańskiego Andrzeja Skupnia. Następnie głos zabrali dyrektor Muzeum Tatrzańskiego (partner projektu) Michał Murzyn, Agnieszka Pieniążek ze Stowarzyszenia „Pro Carpathia” (współorganizator) oraz Alina Doboszewska z Fundacji Dobra Wola (główny organizator wydarzenia).

Sympozjum zostało dedykowane wybitnym badaczom pasterstwa tatrzańskiego – dr Zofii Hołub-Pacewiczowej i dr Wojciechowi Dudziakowi, których dorobek na trwałe wpisał się w badania nad kulturą pasterską Karpat, a zwłaszcza regionu Podtatrza. Prowadzone przez dr. hab. Piotra Kłapytę z Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego sympozjum stało się pogłębioną, a zarazem przystępną opowieścią o dziejach pasterstwa: od najstarszego średniowiecznego pasterstwa tatrzańskiego – spisko-niemieckiego i polskiego – przez pasterstwo wołoskie, aż po współczesne formy trwania tradycji o którychm.in opowiedziała prof. dr hab. Stanisława Trebunia-Staszel z UJ.

Referaty naukowców z Polski i Słowacji – reprezentujących geografię, etnologię, językoznawstwo i etnomuzykologię – jednoznacznie pokazały, że pasterstwa Karpat nie da się zrozumieć ani tym bardziej zamknąć w granicach jednego państwa. Jest to kultura transregionalna i wspólna, której fundament stanowi najstarsza warstwa kultury europejskiej, wyrosła jeszcze w czasach przedhistorycznych, do czego odwoływał się wojewoda wołoski – Józef Michałek.

Jednym z kluczowych wniosków sympozjum było zakwestionowanie utrwalonego mitu tzw. „wędrówek wołoskich”. Najnowsze badania dowodzą, że Wołosi nie przemierzali Karpat niekontrolowanym pochodem – „łukiem od wschodu na zachód”. Była to celowo zaplanowana akcja osadnicza prowadzona przez możnowładców – początkowo z powodów militarnych, dla obrony pogranicza polsko-węgierskiego, a następnie z przyczyn gospodarczych, związanych m.in. z gwałtownym ochłodzeniem klimatu w okresie tzw. małej epoki lodowej. Tezy te potwierdziły zarówno badania palinologiczne dr. hab. Piotra Kłapyty, jak i analizy historyczne prof. Grzegorza Jawora.

Najnowsze ustalenia pokazują również, że historia Wołochów jest znacznie bardziej złożona, niż dotąd sądzono. Nie byli oni – przynajmniej na obszarze Karpat – wędrownymi nomadami poszukującymi nowych terenów wypasowych ani też pierwszymi, którzy wprowadzili tradycje wypasu owiec w Tatrach. Niemniej to właśnie Wołosi stworzyli fundamenty wysokogórskiej kultury wypasowej Podhala, Tatr i innych regionów Karpat oraz Bałkanów, opartej m.in. na wyrobie sera podpuszczkowego. Fakty historyczne wskazują, że za kolebkę kultury wołoskiej w bezpośrednim sąsiedztwie Tatr należy uznać jeden z subregionów Zamagurza Spiskiego z Jurgowem i Osturnią na czele. Przypomnieli o tym w swoich wystąpieniach m.in. historyk - Jan Harabin oraz dr Justyna Cząstka-Kłapyta, która przeanalizowała warianty melodii z tego obszaru w szerokim kontekście karpackim i w powiązaniu z wokalną tradycją śpiewów grup wołoskich na Bałkanach.

Dr Peter Kovacz z Lewoczy podkreślił, że podobnie jak na Zamagurzu spiskim decydującą rolę w kolonizacji wołoskiej odegrał po stronie słowackiej etnos wołosko-ruski, którego tradycje pasterskie przekształciły i zdominowały wcześniejsze tradycje pasterskie Niemców spiskich. Równolegle z sympozjum prowadziła warsztaty dla dzieci inspirowane dawnymi wierzeniami pasterzy i magicznymi szczytami Tatr – Anna Mikołajczyk-Szarek.

Spotkanie różnych światów, które rzadko się przecinają

Największą siłą tego dnia było jednak spotkanie ludzi reprezentujących bardzo różne środowiska. Obok naukowców i studentów – m.in. kierunków Karpaty Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Turystyki i Rekreacji Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej – pojawili się przewodnicy górscy, muzealnicy, dyrektorzy instytucji kultury z Sanoka i Szczawnicy, pasjonaci Karpat, młodzież i dzieci. Przede wszystkim jednak przyszli bohaterowie projektu – sami pasterze: bacowie z Tatr oraz przedstawiciele pasterstwa Beskidu

Śląskiego, Żywieckiego i Gorców, m.in. Józef Michałek, Jan Stopka i Jarek Buczek.

Byli wśród nich zarówno ci, którzy nadal prowadzą wypasy, jak i ci, którzy pamiętają Tatry sprzed wywłaszczenia hal. Ich obecność nadała wydarzeniu wyjątkową autentyczność – naukowa refleksja spotkała się tu z żywą, osobistą pamięcią.

Wystawa, która przywraca ciągłość pamięci

Kulminacyjnym momentem dnia był multimedialny wernisaż wystawy „Dziedzictwo Pasterzy Tatr” autorstwa dr. hab. Piotra Kłapyty i dr Justyny Cząstki-Kłapyty z kierunku „Karpaty” na Uniwersytecie Jagiellońskim – badaczy Karpat, a także inicjatorów i autorów tego projektu. Wernisażowi towarzyszył pokaz gry na instrumentach pasterskich w wykonaniu Jana Karpiela-Bułecki oraz prezentacja dwunastu krótkich filmów, z których aż osiem opowiedzianych zostało głosami samych baców, pasterzy i członków ich rodzin.

Celem autorów wystawy było ukazanie pasterstwa tatrzańskiego jako zjawiska jednocześnie historycznego, kulturowego i emocjonalnego – poprzez żywą opowieść jego naocznych świadków. Tatry, przedstawione na dwudziestu planszach, jawią się tu jako przestrzeń o niezwykle głębokiej przeszłości, która wyewoluowała z tradycji alpejskich i bałkańskich, stając się miejscem nie tylko pracy, ale także ścisłego związku człowieka-pasterza z sacrum natury – ożywionej i nieożywionej, którego szczątki przechowały dawne opowieści pasterzy.

Grzegorz Folta, wybitny znawca topografii Tatr, opowiedział o najwyższych perciach pasterskich w Tatrach Zachodnich i Wysokich, przywracając dzięki wcześniejszej dokumentacji Witolda Paryskiego - pamięć o trasach, którymi przez stulecia wędrowały stada owiec. Z kolei Justyna Cząstka-Kłapyta uwypukliła wyjątkowość poszczególnych baców, pasterzy i ich rodzin przedstawionych na wystawie, prezentując fragmenty wywiadów zrealizowanych wspólnie z Krzysztofem Krzyżanowskim.

Dla wielu baców – jak sami podkreślali – było to pierwsze spotkanie z uporządkowaną, naukową opowieścią o tradycji, której są spadkobiercami. Tradycji zakorzenionej nie tylko w historii regionu, lecz także w dziejach całej Europy.

Wystawę „Dziedzictwo Pasterzy Tatr” można zwiedzać do 31 stycznia przed Gmachem Głównym Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem (ul. Krupówki 10).

Projekt „Dawni i Obecni Pasterze Tatr” dowiódł, że kultura pasterska nie jest reliktem przeszłości, lecz żywym dziedzictwem. Jej wyjątkowość – jak podkreślał Stanisław Vincenz, wybitny humanista XX wieku – polega na głębokim humanizmie wspólnotowym, dialogiczności oraz otwartości i życia w głębokim rozumieniu praw Natury. Potwierdziła to sama obecność licznych, społecznie zróżnicowanych gości wydarzenia: ludzi zdolnych do życia i bycia razem mimo różnic etnicznych, narodowych, religijnych i światopoglądowych. Jest to wartość szczególnie istotna dla kondycji współczesnej Europy.

Dofinansowanie: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Fundusz Promocji Kultury, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (finansowanie sympozjum).

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

Reklama

Galerie

Żółty żonkil nadzieją dla hospicjum

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

USŁUGI | budowlane
WYKAŃCZANIE WNĘTRZ, ZABUDOWY GK, MALOWANIE. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJE PODDASZY, OCIEPLANIE WEŁNĄ MINERALNĄ. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
REMONTY, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Sprzedaż NIERUCHOMOŚCI na Podhalu. Zadzwoń 792 250 793 lub skorzystaj z formularza na www.dobrasprzedaz.pl
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię MIESZKANIE w Nowym Targu. Bezpośrednio od właściciela. Może być do remontu. Pomogę załatwić formalności. Tel. 603 607 360.
PRACA | szukam
PRZERÓBKI - KOŻUCHÓW, FUTER, NA PILOTKI NOWEGO KROJU. NIEDROGO, PROFSJONALNIE. 606989935.
MOTORYZACJA | sprzedaż
Sprzedam Toyotę Rav4 , z niezawodnym silnikiem 2.0 benzyna , 151 KM, rocznik 2015. Auto z polskiego salonu. Dwa komplety opon, opony zimowe po jednym sezonie. Więcej info pod numerem telefonu. 880869664 telka.mirabelka@gmail.com
Tel.: 880869664
USŁUGI | budowlane
REMONTY, WYKOŃCZENIA, PŁYTKI, PANELE, MALOWANIE itp. OBRÓBKI BLACHARSKIE (balkony, tarasy, podbitki). 796 544 016.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni PIEKARZA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam POŁOWĘ DOMU W SPYTKOWICACH (piętro z tarasem). 608 35 83 95.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
USŁUGI | budowlane
WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
PRACA | dam
Sprzątanie apartamentów, pokojowa, Zatrudnie do sprzątania apartamentów w okolicy ul. Strążyskiej w Zakopanem (wskazane auto w celu dojechania do apartamentów). Praca na stałe, 3-4 dni w tygodniu (gdy są wyjazdy w weekendy również) w godzinach 9-15.. 609097999
Tel.: 609097999
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Zakopane centrum - MAŁY POKÓJ Z BALKONEM NA DŁUŻEJ - TANIO - 502 879 648.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER ŚNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
PRACA | dam
Poszukujemy OSÓB DO OBSŁUGI KLIENTA w biurze Szkoły Narciarskiej na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem! Praca sezonowa: grudzień - marzec. ZAKRES OBOWIĄZKÓW. - Obsługa klientów bieżących w biurze szkoły, - Obsługa e-maila i przyjmowanie rezerwacji telefonicznych, - Sprzedaż usług szkoły narciarskiej, - Rozliczanie lekcji oraz współpraca z instruktorami. WYMAGANIA: - Komunikatywność i cierpliwość, - Dobra organizacja pracy i umiejętność samodzielnego działania, - Umiejętność obsługi komputera, - Łatwość w nawiązywaniu kontaktów, - Zdolność do pracy przy kilku zadaniach jednocześnie, - Komunikatywna znajomość języka angielskiego. OFERUJEMY: - Pracę w przyjaznej, sportowej atmosferze, - Możliwość nauki i rozwoju w branży turystyczno-narciarskiej, - Zimowy sezon pełen dobrej energii i górskiego klimatu! OSOBY ZAINTERESOWANE prosimy o przesyłanie aplikacji na e-mail: szkola@szymoszkowa.pl lub kontakt telefoniczny: 734 011 011. CZEKAMY WŁAŚNIE NA CIEBIE!
MOTORYZACJA | sprzedaż
CITROEN JUMPER, r.p. 2013, cen do uzgodnienia - 604 102 804.
MOTORYZACJA | sprzedaż
VW TRANSPORTER, r.p. 2013, cena do uzgodnienia, 604 102 804.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
MOTORYZACJA | inne
PELLET!!! W sprzedaży posiadamy pellet olczyk i barlinek w najlepszej cenie na Podhalu!!!. 607695394 romar.zakopane@wp.pl
Tel.: 607695394
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
SPRZEDAM MIESZKANIE KRAKÓW - KURDWANÓW - ŚWIETNA LOKALIZACJA. Oferujemy na sprzedaż jasne i przestronne mieszkanie położone w zadbanym budynku na osiedlu Kurdwanów. Powierzchnia 28,12 m kw. Budynek wyposażony jest w trzy windy, w tym jedną towarową. UKŁAD MIESZKANIA: - duży pokój z wnęką (nyżą), - jasna kuchnia z oknem, - duża, oszklona loggia, - piwnica przynależna do mieszkania. Mieszkanie jest słoneczne i ustawne, IDEALNE DLA SINGLA, PARY lub JAKO INWESTYCJA POD WYNAJEM. Lokalizacja zapewnia szybki dojazd do centrum oraz dostęp do pełnej infrastruktury - sklepy, przystanki komunikacji miejskiej, szkoły i tereny zielone w zasięgu kilku minut spacerem. SPRZEDAŻ BEZ POŚREDNIKÓW. Cena 450 tys zł - do negocjacji. Kontakt: 604 08 16 43
PRACA | dam
PAPI SERVICE SP. Z O.O. ZATRUDNI KIEROWCÓW. WYMAGANE KAT. C+E ORAZ UPRAWNIENIA ADR. MOŻLIWE PRZESZKOLENIE ADR/TDT Z ZAKRESU PRZEWOZU PALIW PŁYNNYCH . TEL.602290555
PRACA | dam
Karczma "Czarci Jar" poszukuje osoby na stanowisko POMOC KUCHENNA. Tel. 602 366 750.
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, DOŚWIADCZONĄ POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Zarządzanie domkami i apartamentami na wynajem krótkoterminowy. 788 63 36 33 www.zarzadzanieapartamentami.info
Tel.: 788 63 36 33
WWW: www.zarzadzanieapartamentami.info
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.