Reklama

2017-08-04 13:35:06

Reklama

Mszana Dolna, Nowy Jork

Życiowe piętno Mosesa Afetrgura

Reklama

Kiedy 15 lipca 2014 roku, po długiej i samotnej modlitwie na miejscu kaźni swoich rodaków, a pośród nich i najbliższych, wolnym krokiem podążał do czekającego niedaleko samochodu, co chwilę przystawał, by jeszcze raz oglądnąć się i popatrzeć na to miejsce.

19 sierpnia 1942 roku w Mszanie Dolnej Niemcy w bestialski sposób zamordowali 881 Żydów. Dorosłych zabijali strzałem w tył głowy, zaś dzieci wrzucali żywe do dołu, na stosy leżących w  morzu krwi ciał ich matek i ojców uznając, że nie warto marnować amunicji. Czy w lipcu 2014 Moses Aftergut przeczuwał, że jest na tym miejscu po raz ostatni, że kolejne spotkanie będzie już po „tamtej stronie”, w świecie gdzie nie ma cierpienia i nienawiści? 

Odpowiedzi na te pytania nie będzie, podobnie jak kolejnych spotkań z jedynym ocalałym z masakry na Pańskim w 1942 roku, Mosesem Aftergutem który zmarł jesienią 2016 roku w swoim domu, w Nowym Jorku i zgodnie ze swoją ostatnią wolą został pochowany w ziemi przodków. Ta smutna wiadomość dotarła do Mszany Dolnej dopiero teraz, a przekazał ją przyjaciel Mosesa Afterguta, Piotr Krupiński.

Moses Aftergut urodził się w Przemyślu w roku 1926. Wraz z rodzicami i rodzeństwem przyjechał w sierpniu 1942 roku na wakacje do Dobrej.  Kilkanaście dni później stał już w mszańskich olszynach, na dzisiejszym placu targowym razem z setkami innych Żydów dowiezionych w to miejsce z okolicznych miejscowości. Tamtego dnia, podobnie jak dziś, prażyło słońce, a bezchmurne niebo zdawało się nie wieścić niczego złego. A jednak tamtego sierpniowego dnia wydarzyła się najstraszniejsza tragedia II wojny światowej w Mszanie Dolnej – niemieccy żołdacy z zimną krwią zamordowali 881 ludzi tylko dlatego, że byli Żydami. 
 
Moses Aftergut miał wtedy ledwo 15 lat – przez cały dzień, do późnego wieczora, patrzył  jak umierali jego rodzice, trójka rodzeństwa, kuzynostwo z Dobrej, ciocia i wój i rzesza innych, których nie znał z imienia. Ocalał, bo gestapowcy uznali, że może się jeszcze przydać i z innymi młodzieńcami miał zostać skierowany na roboty do Niemiec. Kiedy już zmierzchało, Moses stojący w drugim szeregu, wykorzystał chwilę nieuwagi pijanych żołdaków w mundurach SS, ukrył się w wysokiej trawie, a później turlając się w dół, znalazł schronienie w zaroślach. Pod osłoną nocy dotarł do młyna p. Szynalika na Zarabiu – tam znalazł schronienie i bezpiecznie przeczekał straszne dni. 

Choć wiedział, że nie ma już matki i ojca, a młodsze siostry konały w niewyobrażalnych męczarniach, cieszył się, że ma jeszcze brata, który nie pojechał wtedy z nimi na wakacje do Dobrej, ale do Krakowa, do rodziny. Nie wiedział wtedy, że i on został przez Niemców zamordowany. Zatrzymany na jednej z ulic Płaszowa przez patrol, był bez szans – Niemcy kazali młodemu Żydowi wykopać grób, by chwilę po tym dokonać publicznej egzekucji.
 
Moses Aftergut pozostał na świecie sam. Po wojnie wyjechał do USA i zamieszkał w Nowym Jorku. Kilka lat później poproszono go, by zeznawał na procesie Hamanna – gestapowca z Nowego Sącza dowodzącego masakrą na Pańskim w 1942 roku. Choć ten zaprzeczał, by kiedykolwiek tam był, został rozpoznany przez Mosesa Afterguta po charakterystycznym seplenieniu. Po krótkim procesie Hamann został stracony. Moses Aftergut wrócił do Nowego Jorku i przez długie 66 lat mierzył się ze straszliwą przeszłością. Budził się w nocy, słysząc szczęk przeładowywanej broni, a zimny pot oblewał ciało. Wiedział, że musi kiedyś wrócić do Mszany Dolnej, że musi stanąć nad zbiorową mogiłą w której spoczywają najbliżsi, że jest im to winny.

3 września 2008 roku w samo południe, pierwszy raz po 66 latach stanął na ziemi skrywającej szczątki matki i ojca, sióstr i setek niewinnych ofiar ludzkiej nienawiści. Pochylony i cały drżący. Po zoranej zmarszczkami twarzy płynęły łzy. Modlitwa w samotności trwała długo, a potem długa ciągnęła się opowieść jedynego ocalałego świadka tamtej zbrodni. Powracał jeszcze w to miejsce dwa razy – w 2013 i 2014 roku. Mówił wtedy, że tu „ładuje akumulatory” na kolejne lata i nie przestaje dziękować Bogu, że pozwolił mu tu powrócić, że dał odwagę i siły.

15 lipca 2014 roku po skończonej modlitwie nad mogiłą, zatrzymał się nagle przy polu dojrzewającej pszenicy – wziął w dłonie złote kłosy i przytulił do twarzy, a potem z szacunkiem ucałował. Czy wiecie, powiedział, że one rosną na polu przez które moja matka i ojciec, moje siostry i wszyscy pozostali, szli po śmierć?
To było ostatnie spotkanie Mosesa Afterguta z Polską -  z Mszaną Dolną, Przemyślem, Płaszowem i Dobrą. Mosesa Afterguta już nie ma, ale pozostaje pamięć o człowieku niezwykłym, o człowieku u którego na twarzy wypisane było niewyobrażalne cierpienie, ale z ust którego nigdy nie usłyszałem słów chęci zemsty, nienawiści czy pogardy. Mówił zawsze, że tylko Bóg sprawiedliwie te straszne zbrodnie oceni.

Za trzy tygodnie kolejna, 75-ta już rocznica tamtego dnia. Moses Aftergut jest już ze swoimi najbliższymi – mogą się wreszcie sobą nacieszyć i „dokończyć” przerwane wakacje z 1942 roku, a my winniśmy pamięć o tamtej zbrodni i jedynym świadku tego bestialstwa przechowywać i szerzyć i nie zapominać o miejscu spoczynku ofiar tej masakry.

Tadeusz Filipiak
          

Zostań Patronem Tygodnika Podhalańskiego.

Reklama
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
miejscowy turysta 2017-08-04 18:05:32
Nie znałem tej historii. Brawo dla redakcji za artykuł.

Wojna to rzecz straszna...
kleniu 2017-08-04 15:58:08
@ePiSkopat; ...żebyś człowieku/?/ nie żałował swojej obojętności wobec takich tragedii.
ePiSkopat 2017-08-04 14:56:18
A kogo to...nie mamy własnych problemów?

Reklama
  • USŁUGI | inne
    WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
  • PRACA | dam
    Poszukuję KIEROWCY raz w tygodniu. Wyjazd na rehabilitację matki z dzieckiem. Trasa Nowy Targ - Andrychów. 503 852 848.
  • PRACA | dam
    Zatrudnie tynkarza z doświadczeniem lub pomocnika do przyuczenia. praca na terenie Podhala. wiecej informacji na nr tel. 535 290 865
    Tel.: 535
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
  • MOTORYZACJA | sprzedaż
    SKUTER SNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
  • SPRZEDAŻ | różne
    LIKWIDACJA SKLEPU "WOD-NA I ŁAZIENKI". WYPRZEDAŻ ASORTYMENTU W ATRAKCYJNYCH CENACH. W tym: baterie, umywalki, itp. Zapraszamy: ul. Chramcówki 33, Zakopane.
  • PRACA | dam
    Pensjonat w Zakopanem zatrudni KONSERWATORA, koniecznie zmotoryzowanego. Praca na 1/2 etatu 666378357.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam DOM, centrum Zakopanego - 602 633 931.
  • USŁUGI | budowlane
    WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
  • SPRZEDAŻ | różne
    OPAŁ BUK. 660 079 941.
  • PRACA | dam
    Orlen Białka Tatrzańska kasjer sprzedawca. Praca w systemie zmianowym, elastyczny grafik. Zapraszam do składania aplikacji! Obowiązki: Obsługa klientów przy kasie. Sprzedaż paliw i to. 501708897
    Tel.: 501708897
  • PRACA | dam
    Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ. 665 602 766.
  • PRACA | dam
    Hotel **** w Zakopanem zatrudni PRACOWNIKA TECHNICZNEGO /zmiany dzienne i nocne/. Tel. (w godz: 8:00-15:00) + 48 665 678 182.
  • USŁUGI | budowlane
    WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
  • SPRZEDAŻ | różne
    OPAŁ BUK. 660 079 941.
  • PRACA | dam
    ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO, KELNERKĘ. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
  • PRACA | dam
    Hotel **** w Zakopanem zatrudni KUCHARZA a la Carte tel. + 48 792 276 261
  • USŁUGI | budowlane
    FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO. 882080371.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    WYDZIERŻAWIĘ DZIAŁKĘ W LUDŻMIERZU PRZY DRODZE NA CZARNY DUNAJEC. 608 729 122
  • PRACA | dam
    PRZYJMĘ MURARZY, DEKARZY, CIESLI DACHOWYCH. PRACA POLSKA-NIEMCY. 608 729 122
  • PRACA | dam
    NIEMCY: murarz, cieśla, malarz, ocieplenia, elekryk, spawacz, operator koparki, dźwigowy. Umowy na warunkach Niemieckich 0048 601 218 955
  • SPRZEDAŻ | zwierzęta
    Sprzedam klacz rasy śląskiej 1.5 roku. 782049935
    Tel.: 782049935
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    PORONIN MAJERCZYKÓWKA - DZIAŁKA 4000 m - dojazd bezpośredni z drogi, uzbrojona - 607 506 428.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DZIAŁKA NIEBUDOWLANA, Zakopane, ul. Broniewskiego, 1900 m, dojazd prosto z ulicy, widok na Tatry - 607 506 428.
  • SPRZEDAŻ | różne
    Sprzedam piękny STóŁ KONFERENCYJNO-BILARDOWY (10 osób) z krzesłami. Wymiary stołu: 280 x 150 x 82. Cena do negocjacji. Odbiór: Zakopane. Kontakt: podhale2025@onet.pl
  • USŁUGI | budowlane
    TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
  • PRACA | dam
    Regipsy Austria 2500 Euro netto bez zakwaterowania Wiedeń szukamy parami Monterów zatrudnienie na warunkach austryjackich + kasa urlopowa. +436606388124 office@mpabau.at
    Tel.: +436606388124
    E-mail: office@mpabau.at
  • PRACA | dam
    Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
  • SPRZEDAŻ | różne
    DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
  • USŁUGI | budowlane
    OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
2025-10-09 21:36 Zmiana organizacji ruchu w Rabce na Zaborni 2025-10-09 20:57 Budowa bloku komunalnego na finiszu 2025-10-09 20:40 Stłuczka dwóch osobówek w Szczawnicy 1 2025-10-09 20:00 Rusza gazyfikacja Rdzawki 1 2025-10-09 19:15 Dach nad głową, czyli bój o zwolnione mieszkanie blisko Krupówek 4 2025-10-09 18:30 Jan Kubik z Krościenka nominowany do prestiżowej nagrody 2025-10-09 17:43 Zmiany w zamknięciu popularnych szlaków na Babiej Górze 2025-10-09 17:00 Za dużo dzieci w jednej klasie. Rodzice z Zakopanego chcą zmian 1 2025-10-09 16:51 Sprzedaż sadzonek ze szkółki leśnej 2025-10-09 16:20 Kłusownicy w Nowem Bystrem i Zębie? 5 2025-10-09 15:45 Zmarł wieloletni nauczyciel z Liceum. im. Balzera w Zakopanem 2025-10-09 15:28 Przeszukali jego mieszkanie i znaleźli narkotyki 1 2025-10-09 15:25 Jechał samochodem, chociaż miał zakaz 2025-10-09 14:59 Czy doczekamy się na piękną jesień? Widać światełko w tunelu 2025-10-09 14:30 "Kultura na poziomie". Rusza kolejny cykl koncertów w Poroninie 2025-10-09 14:00 Nieproszeni goście w zakopiańskich szkołach - słodycze, alkohol i zniszczone ogrodzenia 8 2025-10-09 13:31 W Beskidy wróciła jesień 2025-10-09 13:00 Amatorski Turniej Koszykówki 2025-10-09 12:00 Po co niszczyć drogowskazy w Tatrach 7 2025-10-09 11:00 Zapiszcie się na Bieg Hasiora 2025-10-09 10:30 "Jedna bitwa po drugiej" ze świetną obsadą. Mamy dla Was bilety 2025-10-09 10:00 Wejście do szpitala od strony apteki ponownie otwarte 2025-10-09 09:30 Fundusze Europejskie wspierają nowoczesną fizjoterapię onkologiczną w Małopolsce 2025-10-09 08:59 W czwartek i piątek utrudnienia dla kierowców w Nowym Targu 2025-10-09 08:10 Wypadek quada Poroninie 7 2025-10-09 08:00 Porwany dla okupu 6 2025-10-08 21:00 Brutalnie pobił 42-latka 2 2025-10-08 20:18 Pokazał się nam Giewont na koniec dnia. Takie widoki z Nosala (WIDEO) 2025-10-08 19:25 Zakopane przez chwilę miało połączenia lotnicze, a nawet własne lotnisko 2 2025-10-08 19:00 Różnorodnie i pięknie jest na Ciągłówce (WIDEO) 2025-10-08 18:00 Droga w Ratułowie zamknięta na dwa tygodnie, objazd przez Czerwienne 2025-10-08 17:30 Wpadli za kradzież z włamaniem (WIDEO) 1 2025-10-08 17:00 Pomóż bezdomnym zwierzętom 2025-10-08 16:00 Starlink w Tatrach 3 2025-10-08 15:30 Redyk jesienny w Szczawnicy 12 2025-10-08 15:00 Relacje - rozwój - rozsądek 2025-10-08 14:00 Marsz marsz Dąbrowski na Rynku w Nowym Targu, czyli wielkie święto licealistów (WIDEO) 4 2025-10-08 13:30 Koncert Ojcu Świętemu 4 2025-10-08 13:00 Nowa łódź strażacka dla druhów z Tylmanowej 2025-10-08 12:00 Akcje ratownicze na Babiej Górze 3 2025-10-08 11:00 Zielonym szlakiem na królową Beskidów (WIDEO) 3 2025-10-08 10:00 Konkurencja dla pendolino? 2025-10-08 10:00 Całkowite zamknięcie remontowanej ulicy Sienkiewicza dla samochodów 2 2025-10-08 09:00 Dźwięki Orawy (WIDEO) 2025-10-08 07:54 Poranne mgły i chmury nad miastem, przed nami przerwa w opadach deszczu 1 2025-10-07 21:35 Atak nożownika w Zakopanem. Prokuratura oskarża 60-latka 1 2025-10-07 20:59 Strażacy gościli u strażników granicznych. Symulacja pożaru 2025-10-07 20:00 Redyk Bacy Józefa Klimowskiego w drodze do Nowego Targu (WIEDEO) 2 2025-10-07 19:00 Wywrotka łodzi i poszukiwania zaginionych pasażerów, czyli ostry trening na granicy 2025-10-07 18:30 Przewrócił się jadąc hulajnogą - czeka go proces 5
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2025-10-09 22:56 1. @do pola - współczuję sąsiadów, z którymi przekazujesz w niedzielę tzw. znak pokoju i miłości bliżniego. @uchany pisior na pewno nie nie jest Polakiem, bo tyle błędów to nawet dzieci w podstawówce nie robią. Takie patriotyczne wychowanie. 2025-10-09 22:47 2. ZA DUŻO POBŁAŻLIWOŚCI DLA HOŁOTY I ZA NISKIE KARY - dlatego jest jej coraz więcej . Łamanie przepisów dotyczących zachowania w parkach narodowych powinno być obłożone tak wysokimi karami żeby jednemu z drugim bezmózgowcowi w pustym łbie zaświeciła się lampka ostrzegawcza przed możliwymi konsekwencjami swojego buractwa. Wystarczy ustalić dolną granicę w wysokości 10 tys. zł , plus pokrycie kosztów czyszczenia skał, napraw zniszczonych elementów informacyjnych i tym podobnych - znajdujących się na terenie TPN. Pusta pała zrozumie tylko porządne walnięcie po kieszeni. Nic więcej. 2025-10-09 22:36 3. Wszystkie pokoiki w suterynach za 500 zł macie zarezerwowane na Sylwestra? 2025-10-09 22:29 4. Pani Czytelniczko. Bo nie rozumiem. Ślady po kulach. Skóry w restauracji. Nogi bez śladów po wnykach. I wiele osób zbiera grzyby. A nocą widziała pani quady. Podsumowując co się robi nocą w lesie nogi zwierząt padły łupem leśniczego/myśliwego w restauracjach na Słowacji jest wyborny gulasz z sarny i rogi lelenia a dzielnicowemu niech pańcia du...y nie zawraca. Turystce polecam wodopój u cudownych wód. Może nad morzem. 2025-10-09 22:12 5. Mogły zostać upolowane nie koniecznie akurat tu. Tak samo można upolować zwierzynę w gdzieś w Polsce, a ktoś poprostu wyrzucił skórę. Ameryki nie odkryliście... 2025-10-09 21:36 6. Osobówki na lory. 2025-10-09 21:11 7. "Z kolei wiceburmistrz Iwon Grzebyk Dulak stwierdziła, że złożone przez rodziców pismo nie spełniało znamion petycji i zostało potraktowane jak pisemny wniosek." No, co za rodzice! Pismo nie spełniało wymagań! Przecież to jest URZĄD! Chwała IM za to, że w ogóle na to popatrzyli! 2025-10-09 21:10 8. 8 października 2025 https://bip.zakopane.eu/zalacznik/57974 "MAŁOPOLSKI WOJEWÓDZKI KONSERWATOR ZABYTKÓW zawiadamia o wydaniu decyzji z dnia 7.10.2025 r. sygn. DNT-VI.5140.4.2023 orzekającej nie wpisać do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego historycznego układu urbanistycznego części miasta Zakopane w granicach "Parku Kulturowego obszar ul. Krupówki" https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/Qv7k9kpTURBXy9mY2JlNDlhOTdlMGIzYTZjZTFlODQ0ZGU2MzM3ZWNlZC5wbmeTlQMAAM0C5s0CWZUCzQOsAMLDlQIAzQJLwsPeAAOhMAWhMQGhM8M "Ulica Krupówki w Zakopanem, będąca jedną z najbardziej rozpoznawalnych przestrzeni publicznych w Polsce, przez ostatnie dziesięciolecia uległa znacznym przekształceniom urbanistycznym, architektonicznym oraz funkcjonalnym. Obecny charakter ulicy w dużym stopniu odbiega od pierwotnej struktury przestrzennej i estetycznej. Znaczna ingerencja w historyczną tkankę urbanistyczną , dominacja funkcji komercyjnych, brak jednorodności stylistycznej, zatarcie wartości autentyzmu - to główne przyczyny dla których MWKZ orzekł jak na wstępie." 2025-10-09 21:03 9. Radny Tatar ostatni który powinien wypowiadać się o uczciwym załatwianiu spraw z nieruchomościami 2025-10-09 20:50 10. To w końcu tym gazem wolno będzie ogrzewać domy i szkoły czy też pieniądze są w błoto wyrzucone?
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama