2017-08-04 13:35:06

Mszana Dolna, Nowy Jork

Życiowe piętno Mosesa Afetrgura

Kiedy 15 lipca 2014 roku, po długiej i samotnej modlitwie na miejscu kaźni swoich rodaków, a pośród nich i najbliższych, wolnym krokiem podążał do czekającego niedaleko samochodu, co chwilę przystawał, by jeszcze raz oglądnąć się i popatrzeć na to miejsce.

19 sierpnia 1942 roku w Mszanie Dolnej Niemcy w bestialski sposób zamordowali 881 Żydów. Dorosłych zabijali strzałem w tył głowy, zaś dzieci wrzucali żywe do dołu, na stosy leżących w morzu krwi ciał ich matek i ojców uznając, że nie warto marnować amunicji. Czy w lipcu 2014 Moses Aftergut przeczuwał, że jest na tym miejscu po raz ostatni, że kolejne spotkanie będzie już po „tamtej stronie”, w świecie gdzie nie ma cierpienia i nienawiści?

Odpowiedzi na te pytania nie będzie, podobnie jak kolejnych spotkań z jedynym ocalałym z masakry na Pańskim w 1942 roku, Mosesem Aftergutem który zmarł jesienią 2016 roku w swoim domu, w Nowym Jorku i zgodnie ze swoją ostatnią wolą został pochowany w ziemi przodków. Ta smutna wiadomość dotarła do Mszany Dolnej dopiero teraz, a przekazał ją przyjaciel Mosesa Afterguta, Piotr Krupiński.

Moses Aftergut urodził się w Przemyślu w roku 1926. Wraz z rodzicami i rodzeństwem przyjechał w sierpniu 1942 roku na wakacje do Dobrej. Kilkanaście dni później stał już w mszańskich olszynach, na dzisiejszym placu targowym razem z setkami innych Żydów dowiezionych w to miejsce z okolicznych miejscowości. Tamtego dnia, podobnie jak dziś, prażyło słońce, a bezchmurne niebo zdawało się nie wieścić niczego złego. A jednak tamtego sierpniowego dnia wydarzyła się najstraszniejsza tragedia II wojny światowej w Mszanie Dolnej – niemieccy żołdacy z zimną krwią zamordowali 881 ludzi tylko dlatego, że byli Żydami.

Moses Aftergut miał wtedy ledwo 15 lat – przez cały dzień, do późnego wieczora, patrzył jak umierali jego rodzice, trójka rodzeństwa, kuzynostwo z Dobrej, ciocia i wój i rzesza innych, których nie znał z imienia. Ocalał, bo gestapowcy uznali, że może się jeszcze przydać i z innymi młodzieńcami miał zostać skierowany na roboty do Niemiec. Kiedy już zmierzchało, Moses stojący w drugim szeregu, wykorzystał chwilę nieuwagi pijanych żołdaków w mundurach SS, ukrył się w wysokiej trawie, a później turlając się w dół, znalazł schronienie w zaroślach. Pod osłoną nocy dotarł do młyna p. Szynalika na Zarabiu – tam znalazł schronienie i bezpiecznie przeczekał straszne dni.

Choć wiedział, że nie ma już matki i ojca, a młodsze siostry konały w niewyobrażalnych męczarniach, cieszył się, że ma jeszcze brata, który nie pojechał wtedy z nimi na wakacje do Dobrej, ale do Krakowa, do rodziny. Nie wiedział wtedy, że i on został przez Niemców zamordowany. Zatrzymany na jednej z ulic Płaszowa przez patrol, był bez szans – Niemcy kazali młodemu Żydowi wykopać grób, by chwilę po tym dokonać publicznej egzekucji.

Moses Aftergut pozostał na świecie sam. Po wojnie wyjechał do USA i zamieszkał w Nowym Jorku. Kilka lat później poproszono go, by zeznawał na procesie Hamanna – gestapowca z Nowego Sącza dowodzącego masakrą na Pańskim w 1942 roku. Choć ten zaprzeczał, by kiedykolwiek tam był, został rozpoznany przez Mosesa Afterguta po charakterystycznym seplenieniu. Po krótkim procesie Hamann został stracony. Moses Aftergut wrócił do Nowego Jorku i przez długie 66 lat mierzył się ze straszliwą przeszłością. Budził się w nocy, słysząc szczęk przeładowywanej broni, a zimny pot oblewał ciało. Wiedział, że musi kiedyś wrócić do Mszany Dolnej, że musi stanąć nad zbiorową mogiłą w której spoczywają najbliżsi, że jest im to winny.

3 września 2008 roku w samo południe, pierwszy raz po 66 latach stanął na ziemi skrywającej szczątki matki i ojca, sióstr i setek niewinnych ofiar ludzkiej nienawiści. Pochylony i cały drżący. Po zoranej zmarszczkami twarzy płynęły łzy. Modlitwa w samotności trwała długo, a potem długa ciągnęła się opowieść jedynego ocalałego świadka tamtej zbrodni. Powracał jeszcze w to miejsce dwa razy – w 2013 i 2014 roku. Mówił wtedy, że tu „ładuje akumulatory” na kolejne lata i nie przestaje dziękować Bogu, że pozwolił mu tu powrócić, że dał odwagę i siły.

15 lipca 2014 roku po skończonej modlitwie nad mogiłą, zatrzymał się nagle przy polu dojrzewającej pszenicy – wziął w dłonie złote kłosy i przytulił do twarzy, a potem z szacunkiem ucałował. Czy wiecie, powiedział, że one rosną na polu przez które moja matka i ojciec, moje siostry i wszyscy pozostali, szli po śmierć?

To było ostatnie spotkanie Mosesa Afterguta z Polską - z Mszaną Dolną, Przemyślem, Płaszowem i Dobrą. Mosesa Afterguta już nie ma, ale pozostaje pamięć o człowieku niezwykłym, o człowieku u którego na twarzy wypisane było niewyobrażalne cierpienie, ale z ust którego nigdy nie usłyszałem słów chęci zemsty, nienawiści czy pogardy. Mówił zawsze, że tylko Bóg sprawiedliwie te straszne zbrodnie oceni.

Za trzy tygodnie kolejna, 75-ta już rocznica tamtego dnia. Moses Aftergut jest już ze swoimi najbliższymi – mogą się wreszcie sobą nacieszyć i „dokończyć” przerwane wakacje z 1942 roku, a my winniśmy pamięć o tamtej zbrodni i jedynym świadku tego bestialstwa przechowywać i szerzyć i nie zapominać o miejscu spoczynku ofiar tej masakry.

Tadeusz Filipiak

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Mszana Dolna, Nowy Jork

Życiowe piętno Mosesa Afetrgura

Kiedy 15 lipca 2014 roku, po długiej i samotnej modlitwie na miejscu kaźni swoich rodaków, a pośród nich i najbliższych, wolnym krokiem podążał do czekającego niedaleko samochodu, co chwilę przystawał, by jeszcze raz oglądnąć się i popatrzeć na to miejsce.

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Macierzyństwo na szkle malowane i nie tylko

Warszawa ma "Złote tarasy", a Zakopane tarasy cenniejsze od złota

Na dnie oceanu w Kolibie

Nagrody za Macierzyństwo rozdane

Punk Styku u Rząsów

Sportowcy HANDICAP Zakopane podsumowali sezon

Nauczyciele i sportowcy docenieni w Poroninie

XXXII Jesienny Wyścig Rowerowy w Małem Cichem

Zaufaj Panu już dziś

Malarstwo Beaty Kołaciak w Jutrzence

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Zobacz pozostałe galerie