Reklama

2017-08-04 13:35:06

Mszana Dolna, Nowy Jork

Życiowe piętno Mosesa Afetrgura

Reklama

Kiedy 15 lipca 2014 roku, po długiej i samotnej modlitwie na miejscu kaźni swoich rodaków, a pośród nich i najbliższych, wolnym krokiem podążał do czekającego niedaleko samochodu, co chwilę przystawał, by jeszcze raz oglądnąć się i popatrzeć na to miejsce.

19 sierpnia 1942 roku w Mszanie Dolnej Niemcy w bestialski sposób zamordowali 881 Żydów. Dorosłych zabijali strzałem w tył głowy, zaś dzieci wrzucali żywe do dołu, na stosy leżących w  morzu krwi ciał ich matek i ojców uznając, że nie warto marnować amunicji. Czy w lipcu 2014 Moses Aftergut przeczuwał, że jest na tym miejscu po raz ostatni, że kolejne spotkanie będzie już po „tamtej stronie”, w świecie gdzie nie ma cierpienia i nienawiści? 

Odpowiedzi na te pytania nie będzie, podobnie jak kolejnych spotkań z jedynym ocalałym z masakry na Pańskim w 1942 roku, Mosesem Aftergutem który zmarł jesienią 2016 roku w swoim domu, w Nowym Jorku i zgodnie ze swoją ostatnią wolą został pochowany w ziemi przodków. Ta smutna wiadomość dotarła do Mszany Dolnej dopiero teraz, a przekazał ją przyjaciel Mosesa Afterguta, Piotr Krupiński.

Moses Aftergut urodził się w Przemyślu w roku 1926. Wraz z rodzicami i rodzeństwem przyjechał w sierpniu 1942 roku na wakacje do Dobrej.  Kilkanaście dni później stał już w mszańskich olszynach, na dzisiejszym placu targowym razem z setkami innych Żydów dowiezionych w to miejsce z okolicznych miejscowości. Tamtego dnia, podobnie jak dziś, prażyło słońce, a bezchmurne niebo zdawało się nie wieścić niczego złego. A jednak tamtego sierpniowego dnia wydarzyła się najstraszniejsza tragedia II wojny światowej w Mszanie Dolnej – niemieccy żołdacy z zimną krwią zamordowali 881 ludzi tylko dlatego, że byli Żydami. 
 
Moses Aftergut miał wtedy ledwo 15 lat – przez cały dzień, do późnego wieczora, patrzył  jak umierali jego rodzice, trójka rodzeństwa, kuzynostwo z Dobrej, ciocia i wój i rzesza innych, których nie znał z imienia. Ocalał, bo gestapowcy uznali, że może się jeszcze przydać i z innymi młodzieńcami miał zostać skierowany na roboty do Niemiec. Kiedy już zmierzchało, Moses stojący w drugim szeregu, wykorzystał chwilę nieuwagi pijanych żołdaków w mundurach SS, ukrył się w wysokiej trawie, a później turlając się w dół, znalazł schronienie w zaroślach. Pod osłoną nocy dotarł do młyna p. Szynalika na Zarabiu – tam znalazł schronienie i bezpiecznie przeczekał straszne dni. 

Choć wiedział, że nie ma już matki i ojca, a młodsze siostry konały w niewyobrażalnych męczarniach, cieszył się, że ma jeszcze brata, który nie pojechał wtedy z nimi na wakacje do Dobrej, ale do Krakowa, do rodziny. Nie wiedział wtedy, że i on został przez Niemców zamordowany. Zatrzymany na jednej z ulic Płaszowa przez patrol, był bez szans – Niemcy kazali młodemu Żydowi wykopać grób, by chwilę po tym dokonać publicznej egzekucji.
 
Moses Aftergut pozostał na świecie sam. Po wojnie wyjechał do USA i zamieszkał w Nowym Jorku. Kilka lat później poproszono go, by zeznawał na procesie Hamanna – gestapowca z Nowego Sącza dowodzącego masakrą na Pańskim w 1942 roku. Choć ten zaprzeczał, by kiedykolwiek tam był, został rozpoznany przez Mosesa Afterguta po charakterystycznym seplenieniu. Po krótkim procesie Hamann został stracony. Moses Aftergut wrócił do Nowego Jorku i przez długie 66 lat mierzył się ze straszliwą przeszłością. Budził się w nocy, słysząc szczęk przeładowywanej broni, a zimny pot oblewał ciało. Wiedział, że musi kiedyś wrócić do Mszany Dolnej, że musi stanąć nad zbiorową mogiłą w której spoczywają najbliżsi, że jest im to winny.

3 września 2008 roku w samo południe, pierwszy raz po 66 latach stanął na ziemi skrywającej szczątki matki i ojca, sióstr i setek niewinnych ofiar ludzkiej nienawiści. Pochylony i cały drżący. Po zoranej zmarszczkami twarzy płynęły łzy. Modlitwa w samotności trwała długo, a potem długa ciągnęła się opowieść jedynego ocalałego świadka tamtej zbrodni. Powracał jeszcze w to miejsce dwa razy – w 2013 i 2014 roku. Mówił wtedy, że tu „ładuje akumulatory” na kolejne lata i nie przestaje dziękować Bogu, że pozwolił mu tu powrócić, że dał odwagę i siły.

15 lipca 2014 roku po skończonej modlitwie nad mogiłą, zatrzymał się nagle przy polu dojrzewającej pszenicy – wziął w dłonie złote kłosy i przytulił do twarzy, a potem z szacunkiem ucałował. Czy wiecie, powiedział, że one rosną na polu przez które moja matka i ojciec, moje siostry i wszyscy pozostali, szli po śmierć?
To było ostatnie spotkanie Mosesa Afterguta z Polską -  z Mszaną Dolną, Przemyślem, Płaszowem i Dobrą. Mosesa Afterguta już nie ma, ale pozostaje pamięć o człowieku niezwykłym, o człowieku u którego na twarzy wypisane było niewyobrażalne cierpienie, ale z ust którego nigdy nie usłyszałem słów chęci zemsty, nienawiści czy pogardy. Mówił zawsze, że tylko Bóg sprawiedliwie te straszne zbrodnie oceni.

Za trzy tygodnie kolejna, 75-ta już rocznica tamtego dnia. Moses Aftergut jest już ze swoimi najbliższymi – mogą się wreszcie sobą nacieszyć i „dokończyć” przerwane wakacje z 1942 roku, a my winniśmy pamięć o tamtej zbrodni i jedynym świadku tego bestialstwa przechowywać i szerzyć i nie zapominać o miejscu spoczynku ofiar tej masakry.

Tadeusz Filipiak
          

Zostań Patronem Tygodnika Podhalańskiego.

Reklama
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
miejscowy turysta 2017-08-04 18:05:32
Nie znałem tej historii. Brawo dla redakcji za artykuł.

Wojna to rzecz straszna...
kleniu 2017-08-04 15:58:08
@ePiSkopat; ...żebyś człowieku/?/ nie żałował swojej obojętności wobec takich tragedii.
ePiSkopat 2017-08-04 14:56:18
A kogo to...nie mamy własnych problemów?

Reklama
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
  • MOTORYZACJA | sprzedaż
    SKUTER SNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
  • SPRZEDAŻ | zwierzęta
    BORDER COLLIE szczenięta. 791 669 932.
  • NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
    Zarządzanie apartamentami i domkami na wynajem. http://zarzadzanieapartamentami.info
  • USŁUGI | budowlane
    MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    Zakopane centrum - MAŁY POKÓJ Z BALKONEM NA DŁUŻEJ - TANIO - 502 879 648.
  • PRACA | dam
    POLSKIE KOLEJE LINOWE S.A. poszukują osoby na stanowisko: SPECJALISTA DS. ZAKUPÓW. Miejsce pracy: Zakopane. CO BĘDZIE NALEŻEĆ DO TWOICH OBOWIĄZKÓW? - Udział w opracowaniu i wdrożeniu strategii zakupowej dla wybranych kategorii (direct i indirect), - Efektywne zarządzanie kategoriami zakupowymi, - Budowanie i utrzymywanie długofalowej relacji biznesowych z dostawcami, - Koordynacja procesów przetargowych i zakupowych, - Negocjowanie cen i warunków handlowych, - Rozwój oraz prowadzenie bazy dostawców, - Tworzenie zapytań ofertowych i analiza ofert dostawców (również zagranicznych), - Obsługa zamówień w systemie ERP oraz monitorowanie terminów dostaw, - Współpraca z innymi działami Grupy PKL, - Udział w targach i wydarzeniach branżowych. DOŁĄCZ DO NAS! Więcej informacji i rekrutacja: https://www.pkl.pl/post/specjalista-ds-zakupow.html
    WWW: https://www.pkl.pl/post/specjalista-ds-zakupow.html
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam DOMY po 100 m2 - Klikuszowa, koło Centrum Narciarstwa. 608 729 122.
  • NIERUCHOMOŚCI | kupno
    Kupię działkę budowlaną Nowy Targ i okolice. 608 729 122.
  • BIZNES
    Wydzierżawię działkę w Ludźmierzu przy trasie Nowy Targ-Czarny Dunajec lub przyjmę reklamę. 608 729 122.
  • PRACA | dam
    Przyjmę MURARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
  • PRACA | dam
    Przyjmę CIEŚLI DACHOWYCH, DEKARZY, POMOCNIKA DEKARZA. 608729122.
  • PRACA | dam
    Zakład Opieki Zdrowotnej w Kościelisku zatrudni LEKARZY: POZ, LEKARZA PEDIATRĘ I STOMATOLOGA. Oferujemy pełen etat lub według zadeklarowanej dostępności. Tel: +48 530 756 950 E-mail: spzozkoscielisko@gmail.com
  • PRACA | dam
    INSTRUKTORZY NARCIARSCY www.szkolajurgow.pl tel. 692001268
  • USŁUGI | inne
    WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
  • PRACA | dam
    Poszukuję KIEROWCY raz w tygodniu. Wyjazd na rehabilitację matki z dzieckiem. Trasa Nowy Targ - Andrychów. 503 852 848.
  • PRACA | dam
    Zatrudnie tynkarza z doświadczeniem lub pomocnika do przyuczenia. praca na terenie Podhala. wiecej informacji na nr tel. 535 290 865
    Tel.: 535
  • SPRZEDAŻ | różne
    LIKWIDACJA SKLEPU "WOD-NA I ŁAZIENKI". WYPRZEDAŻ ASORTYMENTU W ATRAKCYJNYCH CENACH. W tym: baterie, umywalki, itp. Zapraszamy: ul. Chramcówki 33, Zakopane.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    Sprzedam DOM, centrum Zakopanego - 602 633 931.
  • PRACA | dam
    Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ. 665 602 766.
  • PRACA | dam
    ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO, KELNERKĘ. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
  • USŁUGI | budowlane
    FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
  • USŁUGI | budowlane
    KAMIENIARSTWO. 882080371.
  • NIERUCHOMOŚCI | wynajem
    WYDZIERŻAWIĘ DZIAŁKĘ W LUDŻMIERZU PRZY DRODZE NA CZARNY DUNAJEC. 608 729 122
  • PRACA | dam
    PRZYJMĘ MURARZY, DEKARZY, CIESLI DACHOWYCH. PRACA POLSKA-NIEMCY. 608 729 122
  • PRACA | dam
    NIEMCY: murarz, cieśla, malarz, ocieplenia, elekryk, spawacz, operator koparki, dźwigowy. Umowy na warunkach Niemieckich 0048 601 218 955
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    PORONIN MAJERCZYKÓWKA - DZIAŁKA 4000 m - dojazd bezpośredni z drogi, uzbrojona - 607 506 428.
  • NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
    DZIAŁKA NIEBUDOWLANA, Zakopane, ul. Broniewskiego, 1900 m, dojazd prosto z ulicy, widok na Tatry - 607 506 428.
  • PRACA | dam
    Regipsy Austria 2500 Euro netto bez zakwaterowania Wiedeń szukamy parami Monterów zatrudnienie na warunkach austryjackich + kasa urlopowa. +436606388124 office@mpabau.at
    Tel.: +436606388124
    E-mail: office@mpabau.at
  • PRACA | dam
    Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
  • SPRZEDAŻ | różne
    DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
  • USŁUGI | budowlane
    OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.
2025-10-14 21:00 Wybierzcie najlepszy plakat promujący Zakopane 1 2025-10-14 20:00 Totus Tuus, wspomnienie św. Jana Pawła II w kościele na Cyrhli 2025-10-14 19:30 Muzeum Tatrzańskie zaprasza 2025-10-14 18:59 Szczawnica wymiera najszybciej, Jabłonka najwolniej 3 2025-10-14 18:00 To już piąty sklep portugalskiej sieci handlowej w Zakopanem 6 2025-10-14 17:00 Inspirowane górami. Festiwal im. Ewy i Macieja Berbeków 2025-10-14 16:30 Zakopiańska Noc Bibliotek 2025-10-14 16:00 Uroczystości z okazji 40. rocznicy śmierci gen. Mieczysława Boruty Spiechowicza 2025-10-14 15:30 Amazonki, egzotyczne pokazy i mistrzostwa jeździectwa w Folwarku Toporzysko 2025-10-14 14:59 Ćwierć wieku Akademii. Uroczyste rozpoczęcie roku akademickiego w Nowym Targu 2025-10-14 14:30 Podejrzany Leonardo da V. 2025-10-14 14:00 Edukacja zdrowotna? Uczniowie rezygnują masowo 16 2025-10-14 13:30 Muniek Staszczyk zagra koncert w Watrze. Mamy dla Was bilety 1 2025-10-14 13:00 Środowiskowy Dom Samopomocy otwarty, trwa nabór do placówki 2025-10-14 12:30 Kolejne gwiazdy chcą biegać pod Krokwią. Też możesz wystartować! 2025-10-14 11:05 Pożar w Dzianiszu (ZDJĘCIA, WIDEO) 2025-10-14 11:02 Tatrzańskie Chichoty w Javorinie 2025-10-14 10:00 Dziś Dzień Nauczyciela. Wszystkiego najlepszego Pedagodzy! 2 2025-10-14 09:30 XI KONGRES KULTURY REGIONÓW, Nowy Sącz, 21-24.10.2025 2025-10-14 08:59 Dziś chłodny, pochmurny dzień. Na Kasprowym pięć stopni mrozu 1 2025-10-14 08:00 Pontyfikat w sztuce (ZDJĘCIA, WIDEO) 2025-10-13 21:00 Będzie nowy most w Chabówce 1 2025-10-13 20:19 Za nami piękny jesienny dzień w Zakopanem. Co dalej z pogodą? (WIDEO) 2025-10-13 19:39 Poważny wypadek na zakopiance 4 2025-10-13 19:00 Bernardyni pożegnają ojca Władysława Czarniaka 2025-10-13 18:18 Tatry o zachodzie słońca widziane z Bachledzkiego Wierchu 2025-10-13 18:00 Odpust w budującym się kościele NMP Matki Zbawiciela na Antałówce 13 2025-10-13 17:28 Był kompletnie pijany i przyjechał na zakupy do sklepu 2025-10-13 16:59 Policja namierzyła sprawcę wczorajszego wypadku w Cichem 2025-10-13 16:00 W drodze na Czerwone Wierchy 2025-10-13 15:30 Pojeździł trzy miesiące, stracił prawo jazdy i dwa tysiące złotych, musi znów zdać egzamin 1 2025-10-13 15:00 Spotkanie z Otylią Jędrzejczak, czy dotrze na nie pół tysiąca uczennic? 1 2025-10-13 13:45 Groźny wypadek motocyklisty w Chabówce 2 2025-10-13 13:19 Syryjczyk udawał Polaka, a w bagażu miał też hiszpański paszport 19 2025-10-13 13:05 Dwie osoby poszkodowane w groźnie wyglądającym zderzeniu z udziałem motocyklisty 2025-10-13 13:00 Festiwal w roku 150-lecia istnienia przewodnictwa tatrzańskiego 2025-10-13 12:34 Stracił prawo jazdy na Wojdyłach, jechał razem z promilami 2025-10-13 12:00 Samochód prowadzony przez 17-latka dachował. Kierowca stracił prawo jazdy 15 2025-10-13 11:24 Od dziś do piątku utrudnienia w ruchu w Kościelisku 2025-10-13 11:00 Muzyczna pamięć, smak kremówek (ZDJĘCIA, WIDEO) 1 2025-10-13 10:13 Kto pierwszy ten lepszy, tylko dziś zapisy na darmowe zajęcia piłkarskie 2025-10-13 10:00 Na Kasprowy tylko na piechotę. Przegląd techniczny kolejki 2025-10-13 09:25 Od dziś ulicą Sienkiewicza nie przejedziemy, utrudnienia do soboty 2025-10-13 09:00 Poniedziałek z przejaśnianiami, jutro będzie chłodniej 2025-10-13 08:00 Zlot Morsów w Jurgowie. Zgłoś się już dziś! 1 2025-10-12 22:34 Kolejne dachowanie. Tym razem w Dzianiszu 2025-10-12 22:29 Auto kompletnie zniszczone. Nie ma poszkodowanych 2 2025-10-12 22:05 Bukowina Tatrzańska po raz drugi w historii stała się góralską stolicą Polski (ZDJĘCIA) 2025-10-12 21:45 Nowe zasady dla busów w Tatrach: tylko z GPS i niską emisją 11 2025-10-12 21:00 Dwie jednoczesne akcje ratunkowe po polskich turystów w Tatrach Słowackich 3
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2025-10-14 23:11 1. Biedronka bez parkingu....? Trochę jak osiedlowy sklep. Tygodnik poniekąd rekomenduje (przypomina) zakupy w "PSS Społem". Niestety PSS ma jeszcze sporo do nadrobienia w kwestii ujednolicenia cen produktów. Dalej jest to relikt przeszłości rozbity na spółdzielnie, bez jednego konkretnego "centrum dowodzenia". Co sklep, to inna cena, i standardy. Dziwi mnie, że do tej pory z tych rozsianych po Polsce spółdzielni nie stworzono jednej sieci. Gdyby do tego doszło, Biedronki i Lidle miały by spory problem. 2025-10-14 22:40 2. Najpierw niech Biedra naprawi zniszczony nowy chodnik na ul.Jagiellonskiej ktory Tir rozjeżdża codziennie ,a właściciel pobliskiego domu nawet się nie zainteresuje ,że ludzie nogi wykręcają na połamanych płytkach ! 2025-10-14 22:28 3. "Prawdopodobnie Polska zostanie wyłączona ze zobowiązań związanych z paktem migracyjnym -powiedziała w rozmowie z Polsat News Anna Radwan-Röhrenschef, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Dodała, że ma to związek z przyjęciem przez Polskę dużej liczby uchodźców z Ukrainy. Prawdopodobnie to wykluczenie wejdzie w życie, będzie obowiązywać przez rok i z dużym prawdopodobieństwem będzie odnawiane -oświadczyła. TVN24, powołując się na informacje z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, ustaliło, że Polska będzie wyłączona z mechanizmu na rok. To efekt presji migracyjnej ze wschodu. Resort stwierdził, że sytuacja Polski może pozwolić na przedłużenie tego wyłączenia w kolejnych latach." Kluczowe tu są słowa PRAWDOPODOBNIE A tusk swoje: "ZAŁATWIONE" i basta!!! I lemingi z jarkiem na czele łykają!! 2025-10-14 22:19 4. Dodałbym jeszcze, ze jak spotykam na ulicy nobliwe koleżanki w moim wieku ( a już co nie co mam) i przypominam sobie jakie figle wyprawialiśmy. A teraz te koleżanki często w różnych komitetach protestujących na zgniliznę moralną tego świata. Już nie pamiętają co było 50 lat temu. ha ha ha ha 2025-10-14 22:08 5. Służby do akcji i sprawdzić jaki był prawdziwy powód zamknięcia estakady ! Kto zadecydował i kto przyklepał ?!?! 2025-10-14 21:52 6. Aha... ludobójstwo to sprawa polityczna. Racja. To sory, cofam. Bóg zapłać za wyjaśnienie. 2025-10-14 21:48 7. Czy "Sieć Eurydice" monitoruje zarobki z prywatnych nieopodatkowanych korepetycji? 2025-10-14 21:45 8. Ja bym wolał na Zakopower. 2025-10-14 21:44 9. "Ostatecznie jednak tylko 13 licealistów zdecydowało się uczestniczyć w zajęciach." Ojej! Jakiż ogromny kamień z serc grona pedagogicznego, dyrektorów, radnych, księdzów katechetów, "wydziałów organizacyjnych" i burmiszczów po 20 tysiaków miesięcznie sztuka. Nie trzeba robić grafików, nie trzeba zatrudniać dodatkowych nauczycieli, nie trzeba wydawać pieniędzy, nie trzeba się dokształcać, nie trzeba przekazywać wiedzy, nie trzeba uczyć, nie trzeba się zastanawiać jak ugryźć temat, nie trzeba podręczników, nie trzeba przerabiać budżetów, nie trzeba szukać pieniędzy, nie trzeba zwoływać narad skąd wziąć nauczycieli... nic nie trzeba... A kasa leci. Szkoda że reszta przedmiotów jest obowiązkowa... pewnie już nie długo... i zostaną same zyski. To również zdecydowany sukces radnego dyrektora. Ale jeśli nie potrafi sobie poradzić z podchmielonymi podrostkami na własnym boisku to ciężko się dziwić. Może jednak pora usiąść i się rozpłakać. 2025-10-14 21:44 10. Najbardziej podobał mi sie ten fragment z nick szwagier Kazik cytat ,, co robiliście przed 18ką w stodole na sianie. Dodałbym jeszcze te gazetki pożyczane od kolegów. A tak na poważnie teraz edukuje Internet i AL Ludzie nie maja co robić tylko zajmują sieęsporami w sprawie głupot.
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama