2021-08-04 10:00:00

Z archiwum

Moja Zwyrtówka na Łazach

Swoje miejsce znalazł na Łazach w Łapszach Niżnych. Zakochał się nie tylko w tutejszym pejzażu, ale także w ludziach i folklorze. Ślady tych fascynacji można znaleźć w wielu utworach kompozytora.

Tuż za Zwyrtówką szemrze potok. Czasem to sąsiedztwo – zamiast uspokajającej muzyki – daje szkody w ogrodzie. Niedawno woda podeszła pod sam budynek. Z tą wodą jest jak z muzyką Sławomira Czarneckiego – raz spokojną, kojącą, a chwilę później gwałtowną i pełną niepokoju. Sławomir Czarnecki wychodzi na ganek z trąbitą. Dźwiękami tego instrumentu zawsze wita gości. Podczas ważniejszych uroczystości ubiera się też w swój spiski strój – koszulę, cyfrowane białe portki i lajbik – zieloną kamizelkę z charakterystycznym łapszańsko-kacwińskim haftem.

Pani Teresa, żona kompozytora, także do kuchni wprowadziła spiskie akcenty. – Sąsiadka, Krysia Bułowa, nauczyła nas robić „święcielinę”, bez której nie wyobrażam sobie już Wielkanocy. To taka zupa na kwaśnym mleku z szynką, fasolą – zdradza. Zajadają się też grulownikiem, ciastem, które najczęściej dostarcza im inna ze Spiszanek – Helenka Bryjowa. – Do Zakopanego przyjeżdżałem w latach młodzieńczych, jeszcze w liceum. Potem z żoną jeździliśmy do Halamy. Ponieważ obydwoje byliśmy nauczycielami i mieliśmy długie wakacje, pomyśleliśmy, że fajnie byłoby na te dwa miesiące urlopu mieć tu swoje miejsce. Jakąś oazę wśród przyrody, kryjówkę, gdzie moglibyśmy odpoczywać i pracować – opowiada kompozytor.

Zaczęli penetrować okolice Zakopanego wysłużonym maluchem, zapuszczali się coraz dalej, aż dotarli na Spisz. – Od razu mi się tu spodobało, bo było z dala od centrów turystycznych, a jednocześnie wszędzie blisko – i w Tatry, i w Pieniny, i w Gorce. No i ten urzekający spokój – tłumaczy gospodarz. Łazy, przysiółek Łapsz Niżnych, odkryli 19 lat temu. Kupili sobie niewielką działkę przy potoku. W Waksmundzie znaleźli stary dom z 1925 roku. – Jeden dzień ekipa go rozbierała, a w 5 dni dom stanął na Łazach. Trzeba go było jeszcze tylko omszyć i można było w nim zamieszkać – wspomina. Dom nazwali „Zwyrtówką”. – Bo się musiałem nieźle nazwyrtać, zanim ten budynek tu stanął – śmieje się kompozytor.

Spędzają tu każdą wolną chwilę. – Na początku zachwycał mnie tutejszy pejzaż. Gdy poznałem lepiej swoich sąsiadów, państwa Bułów, zaprzyjaźniłem się z nimi. Od pani Krystyny dostałem kasetę z muzyką spiską – opowiada Sławomir Czarnecki o początkach fascynacji tutejszych folklorem. – Muzyka spiska jest piękna i wyjątkowa, przy swojej energii ma też swój liryzm, urzekającą miękkość. Szkoda, że ta muzyka jest zaniedbana, nie jest znana tak, jak np. podhalańska – ubolewa kompozytor. Nic dziwnego, że ślady tej fascynacji można odnaleźć w jego kompozycjach.

Nad pobliskim potokiem – jak zdradza – skomponował „Hombark – concerto” – na skrzypce i orkiestrę smyczkową. W 2 i 3 części słychać motywy pieśni spiskich. – Potem na tym tarasie w przeciągu jednego miesiąca skomponowałem „Wałaski” – utwór na orkiestrę smyczkową. Cała forma tego utworu nawiązuje do czardasza. Imitowałem grę Spiszaków, ta muzyka brzmi jak zwielokrotniona kapela spiska – opowiada. Kolejnym utworem, nawiązującym do tutejszego folkloru, był „Kwartet spiski”, utwór napisany na dwoje skrzypiec i orkiestrę smyczkową. – Zapytałem kiedyś Krzysztofa Jakowicza, jaki instrument, obok skrzypiec, według niego brzmi najpiękniej? Odpowiedział, że drugie skrzypce. Nie miałem wyjścia i napisałem utwór na dwoje skrzypiec, tak by mógł go wykonywać ze swoim synem Jakubem – zdradza genezę kolejnego utworu – „Concertino Liliowe”.

Zainteresowania Spiszem poszły dalej. Czarnecki zaczął szukać spiskich nut, chodzić na imprezy folklorystyczne. Zaprzyjaźnił się z miejscowymi działaczami i muzykantami. Pomyślał, że warto by te melodie utrwalić. Swoim pomysłem podzielił się z Julianem Kowalczykiem, a efektem ich współpracy było nagranie 10 lat temu wszystkich melodii, wygrywanych podczas ówczesnych „Spiskich Zwyków”. Tak powstała pierwsza płyta. Potem zostały nagrane dwie kolejne. – Potem narodziła się u mnie kolejna myśl, którą z czasem zacząłem traktować jak życiową misję. Postanowiłem zebrać wszystkie pieśni i spisać nuty do nich – opowiada. – Zauważyłem, że muzykanci nie znają nut, nie potrafią więc zapisać tych melodii, dlatego postanowiłem się tym zająć.

Po kilku latach żmudnej pracy powstał unikatowy śpiewnik, zawierający 164 pieśni – „Zbiór pieśni ludowych Zamagurza Spiskiego”. – To był mój pomysł, ale książka jest efektem pracy kilku osób – praktyków, etnomuzykologa i kompozytora. Juliana Kowalczyka, jego brata Ryszarda – regionalisty i poety z Łapsz Niżnych, który od wielu lat zbierał teksty, ale nie znał nut. Ma jednak genialną pamięć muzyczną i potrafi te melodie wygrać na skrzypcach. Zwróciliśmy się także o pomoc do Aleksandry Boguckiej, która opracowała cały materiał naukowo i dokonała jego podziału. Dała nam też swój zbiór z lat 50. Ja spisałem nuty z materiałów archiwalnych, a także zapisałem melodie usłyszane od Ryszarda Kowalczyka i innych muzykantów – opowiada kompozytor. Powstała w ten sposób książka to największy zbiór pieśni Zamagurza Spiskiego, zawierający także różne warianty melodii. Fascynacją Spiszem skutecznie został zarażony syn państwa Czarneckich – Radek. Do tego stopnia, że w Warszawie założył własną kapelę spiską. Podczas pobytu na Łazach wspierał często miejscowych muzykantów. – A kiedyś wystartował nawet w konkursie instrumentalistów na Sabałowych Bajaniach i wygrał – nie ukrywa dumy ojciec.

Sławomir Czarnecki – kompozytor muzyki symfonicznej, kameralnej, filmowej i teatralnej, piosenek i muzyki do reklam. Jest laureatem 17 konkursów kompozytorskich w kraju i za granicą. Wiceprezes Towarzystwa Muzycznego im. K. Szymanowskiego. Członek Związku Kompozytorów Polskich. Studiował kompozycję w PWSM w Warszawie u Piotra Perkowskiego i Romualda Twardowskiego. W 1980-1981 odbył kurs kompozycji u O. Messiaena w Paryżu. Od 1974 r. sam jest nauczycielem, wykłada przedmioty teoretyczne w Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia im. J. Elsnera w Warszawie. Z jego inicjatywy powstał przedmiot – propedeutyka kompozycji, co na etapie szkoły średniej jest precedensem. Jego wychowankowie także są laureatami wielu nagród.

Beata Zalot

Tygodnik Podhalański 28/2009

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Z archiwum

Moja Zwyrtówka na Łazach

Swoje miejsce znalazł na Łazach w Łapszach Niżnych. Zakochał się nie tylko w tutejszym pejzażu, ale także w ludziach i folklorze. Ślady tych fascynacji można znaleźć w wielu utworach kompozytora.

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Macierzyństwo na szkle malowane i nie tylko

Warszawa ma "Złote tarasy", a Zakopane tarasy cenniejsze od złota

Na dnie oceanu w Kolibie

Nagrody za Macierzyństwo rozdane

Punk Styku u Rząsów

Sportowcy HANDICAP Zakopane podsumowali sezon

Nauczyciele i sportowcy docenieni w Poroninie

XXXII Jesienny Wyścig Rowerowy w Małem Cichem

Zaufaj Panu już dziś

Malarstwo Beaty Kołaciak w Jutrzence

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Dawid Lubowicz Quartet U Wnuka

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Zobacz pozostałe galerie