2021-10-22 10:00:00

Zmarł 10 lat temu

Tadeusz Augustyniak, nestor lotnictwa śmigłowcowego

Tadeusz Augustyniak wieloletni pilot i ratownik TOPR, jeden z nestorów lotnictwa sanitarnego w Polsce, twórca lotnictwa śmigłowcowego w Tatrach, który niespełna 9 tys. godz. spędził w powietrzu, a swoimi brawurowymi lotami w górach uratował życie niejednemu turyście. Wspomnijmy Pana Tadeusza w 10 rocznice jego śmierci. Tak pisaliśmy tuz po jego odejściu.

Tatry, loty ratunkowe oraz rodzina i przyjaciele to było całe życie Tadeusza, odkąd usiadł za sterami śmigłowca SM-1, na którym wykonał pierwszy udany lot w 1963 roku w Tatrach. Latanie rozpoczął jednak znacznie wcześniej w Aeroklubie Krakowskim, gdzie w latach 1946-47 szkolił się na szybowcach, zdobywając wiedzę nawigacyjną i zapoznając się z warunkami wietrzno-termicznymi. Potem ukończył przeszkolenie w Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej, gdzie uzyskał licencję pilota samolotowego.

Prekursor lotów sanitarnych

Tadeusz dokonał pierwszego lotu sanitarnego w okresie powojennym. Tak go wspominał: „Było to w 1950 roku. Powiadomiono Aeroklub Krakowski, który wówczas znajdował się na Pasterniku, że w nowosądeckim szpitalu potrzebna jest natychmiast krew dla operowanej pacjentki. Zapytano, czy istnieje możliwość przewiezienia jej samolotem. Poleciałem razem z Leszkiem Grubskim samolotem sportowym Piper Cup. Umówiliśmy się ze szpitalem w Nowym Sączu, że kołując w rejonie miasta, wybierzemy miejsce do lądowania i tam też podjedzie karetka. Wylądowaliśmy na łące pod Nowym Sączem, skąd krew szybko trafiła do szpitala. Po tym locie Aeroklub Krakowski otrzymał z demobilu samolot PO-2. PCK zebrał pieniądze na jego wyremontowanie i przerobienie na samolot sanitarny. Przez następnych 5 lat latali na nim piloci i mechanicy do akcji ratunkowych.

Do lotnictwa sanitarnego Tadeusz przeszedł w 1959 roku. Wtedy do lotów zaczęto wprowadzać śmigłowce, więc został w tym zakresie przeszkolony w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie, gdzie uzyskał licencję pilota śmigłowcowego. Po tym przeszkoleniu miał tylko 20 godz. lotów na tych maszynach. Następnie skierowano go na 2 miesiące do Sanoka, gdzie miał zorganizować śmigłowcowy zespół lotnictwa sanitarnego. W Bieszczadach wykonywał pierwsze loty na SM-1 w górach, lądując nieraz na zboczach górskich.

Przed Narciarskimi Mistrzostwami Świata w Zakopanem w 1962 roku zwrócił się do Krakowskiego Zespołu Lotnictwa Sanitarnego Adam Janik, chirurg z Rabki, a równocześnie lekarz GOPR, zapalony propagator lotów ratowniczych w górach, z prośbą o nawiązanie współpracy z KZLS. Zimą tego samego roku Tadeusz poleciał z Jerzym Szymankiewiczem, szefem szkolenia z Warszawy, do Krynicy, jako sanitarne zabezpieczenie Saneczkowych Mistrzostw Świata, a potem przyleciał na FIS do Zakopanego. W tym czasie w Dolinie Pięciu Stawów Polskich uległa kontuzji na nartach studentka Magdalena Szwarc. Dotarcie do schroniska w Pięciu Stawach było wtedy prawie niemożliwe ze względu na bardzo duże zagrożenie lawinowe. Tadeusz zdecydował się na lot, zabierając z Równi Krupowej ratownika Eugeniusza Strzebońskiego, ale na miejsce nie dolecieli, gdyż wał chmur spadał z Doliny Pięciu Stawów do Roztoki. Zawrócili. Po kilku godzinach podjął jeszcze jedną próbę, również nieudaną, na pokładzie z Józefem Uznańskim i Michałem Gajewskim. Po kilku dniach kontuzjowaną narciarkę zwiozła na akii kilkunastoosobowa wyprawa ratowników tatrzańskich. Zaraz po FIS-ie Tadeusz wykonał lot nad Tatrami i Beskidami z Tadeuszem Więckowskim, dyrektorem Centralnego Zespołu Lotnictwa Sanitarnego w Warszawie, by udowodnić, że latanie w górach na śmigłowcu jest możliwe.

Pierwszy udany lot sanitarny w Tatrach

„Było to w okresie Wielkanocnym 1963 roku, a dokładnie 16 kwietnia – wspominał po latach Tadeusz. – ówczesny naczelnik Grupy Tatrzańskiej GOPR Zygmunt Wójcik zwrócił się do Zespołu Lotnictwa Sanitarnego w Krakowie o wysłanie śmigłowca do akcji ratowniczej w Tatrach. Wystartowałem z Krakowa z Eugeniuszem Żychowiczem, jako opieką medyczną. Po drodze, z Równi Krupowej, zabraliśmy na pokład Zygmunta Wójcika i polecieliśmy po kontuzjowanego narciarza do Doliny Pięciu Stawów Polskich. Leciałem nad Doliną Białki, a potem nad Doliną Roztoki. Następnie wzniosłem się nad Siklawę i wylądowałem w pobliżu starego schroniska, w głębokim śniegu, tak że śmigłowiec oparł się na kadłubie. Poszkodowanego narciarza po zmarzniętym stawie przetransportowali pełniący w schronisku dyżur ratownicy Wojciech Bartkowski i Franciszek Spytek, po czym umieścili go w śmigłowcu. Po odkopaniu kół i wlotu powietrza do gaźnika wystartowałem bez przeszkód i po kilku minutach doleciałem do Zakopanego. Tak się zaczęło śmigłowcowe ratownictwo w Tatrach.”

Kiedy w Krakowskim Zespole Lotnictwa Sanitarnego był już własny śmigłowiec, to Tadeusz odwoził nieraz chorych do kliniki Wita Rzepeckiego lub do innych zakopiańskich sanatoriów, a w drodze powrotnej latał nad Tatrami, próbując zawisu i lądowań w różnych miejscach. W ten sposób zdobywał doświadczenie i obserwował, jak zachowuje się śmigłowiec w wyższych partiach Tatr. Dotychczasowe przepisy lotnicze pozwalały na loty nad szczytami na wysokości powyżej 300 m, a w odległości od zbocza co najmniej 500 m. Przepisy te Tadeusz w czasie lotów zawsze przekraczał. Wówczas Ministerstwo Komunikacji zwróciło się do ZLS o opracowanie przepisów dotyczących lotów śmigłowcowych w górach i Augustyniak przepisy te opracował. Potem zaczęły się loty na śmigłowcach Mi-2, na których wykonano tysiące lotów w Tatrach w różnych warunkach pogodowych i w różnych porach roku. Na nich doskonalili swoje umiejętności lotnicze piloci Wiesław Wolański, Janusz Siemiątkowski, Zbigniew Łukasik, Józef Kania i Andrzej Brzeziński, korzystając wielokrotnie z doświadczenia Tadeusza Augustyniaka. Od 1975 roku śmigłowiec w sezonie letnim i zimowym wraz z załogą stacjonował już przy zakopiańskim szpitalu, a poszkodowany w ciągu kilkunastu minut od zawiadomienia o wypadku mógł się znaleźć w szpitalu, co niejednemu uratowało życie.

Loty, które zapamiętał na całe życie

Tadeusz miał na swym koncie kilka tysięcy lotów, gdyż aż do przejścia na emeryturę w 1991 roku latał na Mi-2, a potem jeszcze jako drugi pilot na śmigłowcu Sokół. Lotniczą przygodę zakończył w 1994 roku. Kilka lotów ratowniczych szczególnie utkwiło mu w pamięci. – Bardzo dobrze pamiętam lot 13 października 1970 roku – to był na dodatek piątek – wspominał w rozmowie ze mną przed kilkunastu laty. – Leciałem z dwójką dzieci z Warszawy. Były po operacji i miałem je przewieźć do sanatorium w Rabce. Jako opieka medyczna leciał ze mną Maciej Miśkowiec. Znajdowałem się nad grzbietem Lubonia w Gorcach, kiedy nagle jeden silnik SM-1 przestał działać. Byłem na wysokości około 100 m nad lesistym zboczem i miałem tylko kilkanaście sekund na podjęcie decyzji, gdyż śmigłowiec zaczął opadać z prędkością 8 m na sekundę. Wytraciłem prędkość i starałem się tak ustawić maszynę, by opadając w las, była ustawiona prostopadle do wierzchołków drzew. Po chwili łopaty śmigłowca zaczęły ścinać drzewa, co zamortyzowało trochę upadek. Wylądowałem cało, nawet szyby nie zostały wybite.

Z tatrzańskich lotów przypominam sobie lot pod Giewont. Nieco poniżej „Herbacianej Przełęczy” zasłabła turystka. Wysadziłem z zawisu ratowników, po czym wylądowałem w Piekiełku. Ratownicy znieśli poszkodowaną. W czasie startu z pięcioma osobami na pokładzie jeden z silników Mi-2 przerwał pracę i tylko dzięki temu, że drugi pracował normalnie, mogłem dolecieć w rejon Zakopanego. Wylądowałem na Bachledzkim Wierchu.

Przypominam sobie również akcję prowadzoną na ścianie Niżnich Rysów. Wspinało się tam 2 taterników. Jeden z nich odpadł od ściany i doznał kontuzji. Wysadziłem 3 grupy ratowników za Czarnym Stawem pod Rysami. Silne oblodzenie terenu powodowało, że nie mogłem ich wysadzić wyżej. Ratownicy podchodzili do poszkodowanego, zakładając poręczówki, ale transport rannego w tych warunkach trwałby bardzo długo, więc postanowiłem spróbować zabrać go ze ściany. Stanąłem w zawisie powyżej ściany, a Maciej Gąsienica i Wojciech Bartkowski próbowali dorzucić koniec liny do poszkodowanego. Po wielu próbach udało się i kiedy dowiązano go do liny, odszedłem śmigłowcem od ściany. Na końcu tej 30-metrowej liny taternik wykonał wielkie wahadło nad Czarnym Stawem, po czym obniżałem się z nim wolno aż do momentu, kiedy odebrali go ratownicy. Wylądowałem obok, a następnie z rannym na pokładzie doleciałem do zakopiańskiego szpitala.

Takich i tym podobnych akcji Tadeusz zapamiętał wiele. Dobrze się stało, że wiele wspomnień udało się jeszcze utrwalić Jerzemu Porębskiemu, który zrealizował film „Ratunek nadchodzi z nieba”. Jego premiera odbyła się w grudniu. Zdążył go też zobaczyć Tadeusz Augustyniak – wzruszył się bardzo. Wspomnienia Tadeusza oraz Macieja Gąsienicy, ratownika TOPR, specjalisty od ratownictwa śmigłowcowego, jego najbliższego przyjaciela, a także Roberta Augustyniaka, syna Tadeusza, również ratownika TOPR, przetrwają dzięki temu filmowi w naszej pamięci. W 90-lecie TOPR nadane zostało Tadeuszowi Augustyniakowi członkostwo honorowe, został też udekorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Dwukrotnie był odznaczony medalem „Za Ofiarność i Odwagę”.

Apoloniusz Rajwa

Tygodnik Podhalański 02/2011

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Zmarł 10 lat temu

Tadeusz Augustyniak, nestor lotnictwa śmigłowcowego

Najlepszy święty rozdaje prezenty

Chodząc w Tatry z Kubą Szpilką

Najmłodsi śpiewali piosenki żołnierskie

Na Szlaku Kultury Wołoskiej

Nowoczesny pumptrack w Poroninie

"Wólczanka" promuje góralskie rękodzieło

Sarnia Skała i Prędówka ponad chmurami

Morze mgieł u stóp Gubałówki

Elektroniczne Zaduszki 2021

Tak obchodziliśmy 11 listopada w Zakopanem

Czarny Dunajec. Zawołać po imieniu walczących o wolność

Czarna wołga krąży po mieście

Uczniowie dla Niepodległej

Giewont - najpiękniejszy szczyt na świecie?

Gliniane cacka

Twardy jak skała, silna jak halny

Zapisane w czasie - pół wieku Ewy Fortuny

Podhale pożegnało Józefa Staszla

W drodze na Łomnicę

Owce Hyrczyków poszły do domu

Jesień na torfowisku Baligówka

Spod Turbacza na jesienne połoniny

Wycieczka w jesiennych barwach

Osod braci Leśnickich

Chrystus Frasobliwy w rzeźbie i na szkle

Na zachodnim krańcu Tatr

Gminny Dzień Nauczyciela

Piękna i bezludna część Tatr

XXXIII Przeziyracka Młodych Toniecników i Śpiywoków

Jest takie wyjątkowe miejsce

Zobacz pozostałe galerie