2010-05-12 21:55:44
Zaczęło się od łyżnika
Ich kolekcja etnograficzna inspirowała Stanisława Witkiewicza. Pod koniec XIX stulecia Maria i Bronisław Dembowscy gromadzili sztukę ludową i przedmioty codziennego użytku, które znajdowali w góralskich chałupach.
Wkrótce po przyjeździe do Zakopanego Dembowscy udali się na wycieczkę na Furmanową, na stoki Gubałówki. W jednej z chałup Maria Dembowska zachwyciła się pięknie zdobionym łyżnikiem i dostała go w prezencie. Ten łyżnik zapoczątkował pasję kolekcjonerską Dembowskich i ich kolekcję sztuki ludowej. Stanisław Witkiewicz w szkicu „Po latach” (1906) odnotował: „Szczęśliwa ręka, która z mroku chałupy wyniosła na blask słońca i myśli pierwszy łyżnik, zanieciła iskierkę, z której, jak mówią górale, ospaliła się wielga watra, której promienie sięgają do najdalszych zakątków Polski”. A Jan Grzegorzewski, literat, etnograf, orientalista, który bywał u Dembowskich, pisał: „Dla Dembowskiego… każdy zabytek, każdy ułamek tej góralszczyzny miał wartość nieocenioną… rysunek od drzwi z motywem tatrzańskim, czerpak juhaski, lub haft kobiecy ważyły u niego tyle, a może więcej, niż wszystkie Schliemanowskie wykopaliska starej Hellady. Za (…) łyżnikiem, czapką starą harnasia gotów był wyczekiwać miesiącami, byle zdobyć do swoich zbiorów (…)”.
Z Chaty do muzeum
Maria i Bronisław Dembowscy przekazali kolekcję etnograficzną w darze Muzeum Tatrzańskiemu. Tworzyli ją w latach 1886-1893. – Kolekcja Dembowskich składa się z przedmiotów etnograficznych. Są też dzieła sztuki wysokiej – mówi Anna Kozak, kustosz działu etnograficznego w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. – Wolą Dembowskich było, aby kolekcja znalazła się w muzeum, dlatego w naszej placówce jest ok. 350 eksponatów etnograficznych. Natomiast Maria Dembowska chciała, aby inne dzieła sztuki – głównie obrazy Witkiewicza – trafiły do Muzeum Narodowego w Krakowie – podkreśla. Wola Dembowskich nie była zapisana w formie testamentu, tylko słownie wyrażona przy osobach im najbliższych.
„Urodzinowymi prezentami dla Marii od Witkiewicza były specjalnie na tę okazję przez niego malowane obrazy. W większości były to olejne pejzaże tatrzańskie lub kresowe, które systematycznie powiększały galerię prac Witkiewicza w Chacie” – pisała Hanna Błaszczyk-Żurowska w artykule „Maria i Bronisław Dembowscy – gospodarze zakopiańskiej Chaty”. Sporo swoich obrazów Witkiewicz datował w prawym dolnym roku: 23 lipca… – w kolejne urodziny Marjalki, jak ją nazywał.
Od prawie roku część kolekcji Dembowskich znalazła swoje stałe miejsce w filii Muzeum Tatrzańskiego, w chałupie na Rojach, należącej niegdyś do góralskiej rodziny Gąsieniców Sobczaków, położonej nieopodal zabytkowej zabudowy ulicy Kościeliskiej. Ekspozycja nosi tytuł „Styl zakopiański – inspiracje” i pokazuje to, czym zachwycił się Stanisław Witkiewicz i później wykorzystał w tworzeniu stylu zakopiańskiego. „Myśmy znaleźli górala w pysznej, ozdobnej chacie, otoczonego artyzmem, który przezierał z każdego sprzętu, każdego szczegółu pospolitego użytku. Jego chałupa była skarbnicą kultury dawnej, przechowywanej przez ten lud, kultury, która wprawdzie żyła, ale nie rozwijała się wskutek nieruchomości warunków ludowego życia. Była też skazana na konanie, na zanik i zdawała się czekać ocalenia, wołać o ratunek. Uratowaliśmy. Chata góralska wydała z siebie typ wyższego budownictwa (…) – pisał w „Po latach” Stanisław Witkiewicz. Eksponaty z Chaty pożyczał Władysław Matlakowski. Fotografował je, a następnie zilustrował nimi swoją pracę „Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu”.
Kolekcja
Kolekcję złożoną z prawie 350 eksponatów tworzą obrazy na szkle, łyżniki, rzeźba ludowa, ceramika, góralskie odzienie i sprzęty pasterskie. – Kolekcja została zamknięta z datą śmierci Bronisława. Z jednym wyjątkiem – cuchy po Sabale, która trafiła do zbiorów w 1894 roku. Prawdopodobnie po odejściu legendarnego gawędziarza i muzykanta podarowała ją Wanda Lilpopowa – wyjaśnia Anna Kozak.
Wszystkie przedmioty z kolekcji były opatrywane metryczkami, które wykonywała Maria Dembowska. Odnotowywała na nich datę zakupu, od kogo pochodziły i ewentualnie kiedy i kto je wykonał. Wiele metryczek zachowało się do dziś. – Kolekcję tworzą przedmioty zakupione w większości w Zakopanem lub najbliższej okolicy. Dembowski miał zaprzyjaźnionych ludzi, którzy pomagali mu znajdować ciekawe przedmioty – tłumaczy pani Anna. – W naszym archiwum znajdują się listy, które o tym mówią – dodaje.
Sporą część kolekcji stanowi ceramika barwna, zdobiona – głównie pochodząca ze Słowacji. Górale nabywali ją na pobliskich targach, m.in. po południowej stronie Tatr, ponieważ w Trzcianie i Twardoszynie znajdowały się ośrodki garncarskie.
W zbiorze Dembowskich jest też dużo przedmiotów drewnianych, pięknie zdobionych snycerką. Tę część kolekcji dopełniają drewniane rzeźby ludowe. – W sprzęcie gospodarstwa domowego prym wiodą łyżniki, których jest najwięcej. Pierwszym przedmiotem kolekcji był właśnie łyżnik, któremu później Stanisław Witkiewicz przypisywał symboliczną rolę w narodzinach stylu zakopiańskiego. Sporo ciekawych informacji jest na temat tych łyżników, na przykład jeden pamięta czasy konfederackie, a inny został wykonany przez kogoś z rodziny zbójnika Matei – opowiada.
Dzięki metryczkom wiadomo, kto był twórcą drewnianych przedmiotów. Kilkakrotnie pojawia się nazwisko Klusia Hareńskiego, a także Wojciecha Kułacha Wawrzyńcoka z Gliczarowa, „lubownika baroku”, jak go nazywał Andrzej Skupień Florek. – Mamy wykonany przez niego stołek, łyżnik. Wszystko zdobione w stylu góralskiego baroku – wyjaśnia Anna Kozak.
W kolekcji bogato prezentowane jest odzienie góralskie. – Mamy elementy stroju raczej bogatych góralek – jedwabne spódnice i gorsety, chusty czepcowe, rańtuchy. To, co powoli wychodziło z mody i góralki się tego pozbywały – przekonuje.
Niegdyś drewniane listwy pod powałą wypełnione były obrazkami na szkle o tematyce religijnej, czasem zbójnickiej. – Dembowscy widzieli nad potokami potłuczone obrazki na szkle. Maria zbierała fragmenty zamalowanego szkła i niektóre składała w całość. Do dziś w obrazkach z ich kolekcji widać, że przeszły niejedno. Są mocno potłuczone. W sumie jest w ich zbiorze niewiele – twierdzi kustosz. Jeden z zachowanych obrazków o tematyce zbójnickiej pośrednio związany jest z Janem Krzeptowskim Sabałą. Pochodzi ze Słowacji. Na jego odwrocie zostały zanotowane nazwiska przedstawionych na nim zbójników. Pisała je Maria Dembowska pod dyktando Homera Tatr.
Już w czasach Dembowskich następowały znaczne przemiany kulturowe pod Tatrami i górale, z myślą o przyjmowaniu kuracjuszy i letników, zamieniali stare wyposażenie swych domów na nowocześniejsze. – Pozbywali się starych mebli, więc Dembowscy jeździli po przysiółkach i szukali starych, pięknych przedmiotów. Są wśród nich stołki, stoły, malowane skrzynie – wylicza Anna Kozak.
Spełnienie woli
W chałupie muzealnej na Rojach pokazywana jest znaczna część kolekcji Dembowskich, te najlepiej zachowane eksponaty. Okresowo, latem, będzie można obejrzeć strój góralski. – Dembowscy chcieli, aby ich kolekcja prezentowana była w góralskiej chałupie. Po prawie 80 latach ich wola została spełniona – mówi kustosz. – Po śmierci Marii kolekcja jeszcze jakiś czas znajdowała się w ich Chacie, a potem została przeniesiona do magazynów nowo wybudowanego budynku muzeum. Później część eksponatów znajdowała się w modelu chałupy, która stanowi ekspozycję na parterze w gmachu głównym – kończy Anna Kozak.
Jolanta Flach
-
PRACA | dam
Zatrudnię chłopaka w hurtowni zabawkowej w Zakopanem, wymagane prawa jazdy Kat B. Praca na stałe. 609097999
Tel.: 609097999 -
SPRZEDAŻ | maszyny, narzędzia
Produkcja i sprzedaż skrzyń transportowych, wideł i stawiaczy do bali do każdego modelu ciągnika, ogólne usługi spawalnicze. 889066395dominik2stopka@gmail.com
Tel.: 889066395
E-mail: dominik2stopka@gmail.com -
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098. -
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia tanio POKOJE - Nowy Targ, Kokoszków. 509 249 779. -
SPRZEDAŻ | różne
Sprzedam NOWE KILIMY RĘCZNIE TKANE (z owczej wełny). Wzory: jarzębina i parzenica (60/80), krokusy. GOBELIN - pejzaż zimowy - (145/80). TORBY JUHASKIE. CHODNIKI TKANE NA KROŚNIE. Tel. 793 887 893 -
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia POKÓJ w Nowym Targu (dla spokojnej osoby bez nałogów). 735 140 929. -
MOTORYZACJA | sprzedaż
MAZDA 5, serwisowane, zadbane, garażowane, r. 2008, diesel, stan bdb, oryginalna nawigacja z dotykowym ekranem, 2 komplety felg aluminiowych z oponami lato/zima, full opcja - 888 223 761. -
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
WYNAJMĘ MIESZKANIE 47mkw, Zakopane centrum. 696 333 919, 606 701 414, po 15.00. -
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DOM położony w ODROWĄŻU, w otoczeniu lasu, z widokiem na Tatry. Powierzchnia użytkowa 164,73 m2. Powierzchnia całkowita 287,54 m2. Cena 930.000 zł., do negocjacji. 736 673 024. -
PRACA | dam
RESTAURACJA NA KRUPÓWKACH zatrudni DOSTAWCĘ na stałe lub na weekendy. 668 494 790, 664 023 298. -
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia WOLNOSTOJĄCY LOKAL UŻYTKOWY o pow. 26 m2 (do remontu). Lokalizacja: ul. Gimnazjalna 1, Zakopane. Tel. kont. 501 682 696. -
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
LOKAL do wynajęcia NA BIURO LUB KANCELARIĘ o pow.17 m2 - Lokalizacja: ul. Gimnazjalna 1, Zakopane. Tel. kont. 501 682 696 -
PRACA | dam
Firma DREWNEX Spytkowice przyjmie do montażu i budowy domów drewnianych. 692 193 449. -
PRACA | dam
FIRMA DREWNEX DOMY DREWNIANE SPYTKOWICE PRZYJMIE DO PRACY PROJEKTANTA. 692 193 449. -
PRACA | dam
Szukam kobiety do profilowania skór dekoracyjnych - zakład w Nowym Targu. FIRMA RUSNAK. 888343695shop@vanuba.com
Tel.: 888343695
E-mail: shop@vanuba.com -
PRACA | dam
Przyjmę PRACOWNIKA GOSPODARCZEGO (STRÓŻ). Praca co drugi dzień-24 godziny, w Małem Cichem.Wymagane prawa jazdy kat. B oraz umiejętność jazdy ciągnikiem (traktorem). W ciągu dnia prace porządkowe na placu. Więcej informacji pod numerem 512 257 500 -
PRACA | dam
Willa w centrum Zakopanego zatrudni osobę na stanowisko RECEPCJONISTY/RECEPCJONISTKI. Oferujemy pracę w miłej atmosferze na preferencyjnych warunkach z możliwością rozwoju zawodowego. Wymagana znajomość języka angielskiego. Brak możliwości zamieszkania. CV prosimy przesyłać na adres recepcja.rekrutacja@wp.pl, lub kontakt telefoniczny 666 378 357 -
PRACA | dam
Zatrudnimy OSOBY DO PRACY NA BARZE I PRZY GRILLU w restauracji. Od już. Zakopane. Kontakt: 533 226 109. -
PRACA | dam
Poszukujemy recepcjonistki / recepcjonisty do hotelu w Białce Tatrzańskiej. - Minimum język angielski podstawy. - Możliwość zakwaterowania. Kontakt telefoniczny: tel. 880 015 290. CV proszę przesyłać na adres e-mail: monika@grandtatry.pl, https://grandtatry.pl/
WWW: -
PRACA | dam
Przyjmę do pracy W SKLEPIE OGÓLNOSPOŻYWCZYM w Zębie/Krzyżówka, NA STANOWISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. Z doświadczeniem. Pełny etat, praca co drugi dzień. Tel. 721180381. -
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
ATRAKCYJNY DOM DO SPRZEDANIA W OKOLICACH SKOCZNI - 502 202 803, 604 520 752. -
USŁUGI | budowlane
Tynki maszynowe cementowo-wapienne, gipsowe. Atrakcyjna cena. 669790376
Tel.: 669790376 -
PRACA | dam
NORWEGIA - BUDOWLAŃCY. Zatrudnimy: POMOCNIKÓW oraz tynkarzy, stolarzy, malarzy, dekarzy. Języki obce NIE wymagane - w firmie pracują tylko pracownicy z Podhala. Praca całoroczna. Zjazdy do kraju (samolot) wg. własnego uznania ~ co 2-3 tyg. Zarobki od 15 do 25 Euro/godz. Zapewniamy mieszkanie. Zapraszamy! Tel. 667 602 602 -
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284. -
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Obsługa domków i apartamentów. 788 633 633, www.zarzadzanieapartamentami.info
WWW: www.zarzadzanieapartamentami.info
- W dzisiejszym świecie pandemii, zapominamy o tym, że jeszcze jest druga pandemia: pandemia wirusów mentalnych powodująca destrukcję umysłu, serca i ducha oraz zaburzenia relacji życia osobistego, rodzinnego, przyjacielskiego, szkolnego, zawodowego, bisnesowego i społecznego. Oto etap pierwszy infekcji mentalnej.
- Od jakiegoś czasu z oddali jednak wciąż sercem związany słuchałem , czytałem i oglądałem o wydarzeniach z ostatniego weekendu w Zakopanem.
- 17 lutego cały świat obchodzi Dzień Kota. Z tej okazji, proponuję wesprzeć wolontariuszy opiekujących się bezdomnymi kotami z terenu miasta i gminy Nowy Targ.
- 10 x PRZED MIŁOŚCIĄ i TEST: czy kocham w pandemii - Louise Hay
- Wstaję rano, w radiu w kilku rządowych programach premier Daniel Obajtek chwali kolejną ustawę, która nałoży na oporne elementy antysystemowe jeszcze jeden podatek. W śniadaniowym programie TVP aktor Jarosław Jakimowicz wyśmiewa czasy dawnych rządów rozwiązanej rok temu antynarodowej Platformy Obywatelskiej, a w internecie na opłacanych przez rząd stronach głównym tematem jest nabierająca tempa kampania wyborcza. Portale atakują partię Jarosława Gowina, jedyne ugrupowanie, na które poza Prawem i Sprawiedliwością oraz Solidarną Polską można głosować w nadchodzących wyborach.
- Karnawał, 2021 rok i Podhale ze światowym przebojem i tańcem: JERUSALEMA. Tylko z blogiem Tygodnika Podhalańskiego
- Wczoraj minęła piąta rocznica śmierci Michała Jagiełły. Był pisarzem, poetą, publicystą, ratownikiem GOPR i TOPR, taternikiem, alpinistą, działaczem partyjnym do 1981, w latach 80. w opozycji, a po 1989 roku długoletnim wiceministrem kultury i dyrektorem Biblioteki Narodowej. Należy do grona tych zakopiańczyków drugiej połowy XX stulecia, o których warto i trzeba pamiętać. Chcę go przypomnieć, pisząc o ostatniej książce, jaką nam pozostawił.
- Szanowni Państwo, najwyższy czas, ruszamy po Wolność
- Pierwsze zimowe wejście na K2 zwróciło oczy świata na Szerpów - mały góralski naród wywodzący się z Tybetu, a żyjący głównie w Nepalu i w Indiach. Słowo "szerpa" zaczęło wręcz oznaczać tragarza wysokogórskiego, bowiem od kilkudziesięciu lat Szerpowie pracowali w tym charakterze jako wsparcie zachodnich himalaistów. Jedynym szerzej znanym Szerpą był do tej pory Tenzing Norgay, który wraz z Edmundem Hillarym dokonał pierwszego wejścia na Mount Everest w 1953 roku. Zanim ukaże się książka dokumentująca ten ostatni wielki sukces dziewięciu Szerpów i jednego Gurkhi, chcę przypomnieć dwie wydane stosunkowo niedawno książki o K2 i Szerpach.
- Mijałem zaplecze sklepu Żabka i usłyszałem o tym jak w Święta przebiega protest CHŁOPÓW PODHALA. Wpis niżej
- Życzymy Państwu Zdrowych i Wesołych Świąt, jednocześnie prosząc o wsparcie naszej kociej zbiórki.
- Serdecznie zapraszam do udziału w konferencji podsumowującej projekt realizowany przez naszą Fundację pn. „Klaster turystyczny południowej Małopolski”. Główną częścią konferencji będzie debata dotycząca współpracy administracji i przedsiębiorców na rzecz rozwoju turystyki.