Moc Wielkanocy

Święta wielkanocne na Podhalu obfitowały w zapomniane już zwyczaje i obrzędy, a  nic tak nie smakowało, jak po poście święcone zjadane podczas wielkanocnego śniadania. O tym, jak obchodzono dawniej święta, wspominała 97-letnia Julia Kozieł z Gronkowa. Sędziwa góralka dzieciństwo spędziła w Białce Tatrzańskiej. Rodzina Rabiańskich (jej panieńskie nazwisko) była jedną z bogatszych we wsi. Jednak dzieci nie rozpieszczano, nie miały żadnych smakołyków, nie wiedziały, co to słodycze. - Jak się chciało coś słodkiego, to się ucierało ziemniaki i na słodkim mleku robiło się z nich zacierkę. Czasem, jak był cukier, to można było trochę dodać - opowiadała góralka, dobrze pamiętająca czasy przedwojenne. W normalny dzień w kuchni królowały proste potrawy - grule z mlekiem, kapusta, kluska jarcana, moskole, czasem rosół.

- Nasza gazdówka była jedną z największych we wsi - było 14 krów,  koń, owce, świnie, z 30 kur. Mama w kiernicce robiła masło dla panów, którzy przyjeżdżali z Zakopanego, Krakowa - wspominała. - "Parobków" w domu nie było, tylko jeden chłopak do pasania krów. Dzieci musiały pracować od najmłodszych lat - moi starsi bracia, siostra i ja - opowiadała.

Na święta zawsze czekało się z wielkim utęsknieniem. - Przez cały Wielki Post kobiety chodziły do kościoła w ciemnych ubraniach. Nie było wolno śpiewać ani słuchać muzyki, nie tak jak teraz - podkreślała.  Wielki Piątek już uważany był za wielkie święto Obowiązywał ścisły post, można było jeść tylko raz dziennie. Nie wolno było pracować w polu, ze ziemią. Można było tylko krzątać się po domu. - W Wielki Piątek ludzie chodzili się kąpać do rzeki, mówili, że dzięki temu chorość złazi z człowieka. Ale ja nigdy tego nie robiłam - podkreśla. Dużo czasu w tym dniu spędzano na modlitwie w kościele.

W Wielką Sobotę najważniejszym momentem było święcenie pokarmów. W "kosołce" był chleb upieczony przez mamę. - Mieliśmy specjalny piec do chleba na polu, koło domu - dodaje. Do koszyka wielkanocnego musiało się też zmieścić masło, jajka, ser, swojska kiełbasa, chrzan i sól. - Jajka mama gotowała w cebuli, a myśmy malowali potem farbkami wodnymi. Uczyliśmy się robić pisanki w szkole - wspominała nam  Julia Kozieł cztery lata temu. Pamięta z dzieciństwa, że w swoim koszyku miała też baranka z cukru.

Bracia chodzili do kościoła także w sobotę po południu na poświęcenie ognia. - Ogień trzeba było donieść do domu,  bracia obchodzili z nim dom, bo ten dym chronił gospodarstwo - opowiada. Doniesienie ognia było możliwe dzięki suszonej hubie, o czym chłopcy musieli pamiętać już w poprzednim roku, żeby grzyb się odpowiednio wysuszył.

W niedzielę, zanim rodzina zasiadła do stołu, trzeba było iść do kościoła na rezurekcję.

Wielkanocne śniadanie zaczynało się od modlitwy. - Potem tata robił znak krzyża na chlebie i kroił. Zawsze mówił  "Pierwsza kromka dla Tomka. Chodziło o pole, mieliśmy rolę po jakimś Tomku. Tę kromkę tata odkładał i podczas orania na wiosnę kładł pod pierwszą skibę - wspominała.

Podczas tego wyjątkowego śniadania każdy dostawał kromkę posmarowaną masłem, które także było rarytasem. Każdy musiał też zjeść kawałek korzenia chrzanu, bo to gwarantowało zdrowie przez cały rok.