2014-03-12 16:13:45

Reklama

BLOG Maciej Krupa

ANTONI KROH I JEGO NOWY SKLEP

Dowiedziałem się właśnie, że zakopiańska Scena A2, w ramach marcowego „IV Maratonu Teatru” zaplanowała spektakl według „Sklepu Potrzeb Kulturalnych” Antoniego Kroha. To dobra okazja, żeby przypomnieć o tej znakomitej książce. Jesienią 2013 roku podczas Targów Książki w Krakowie ukazało się jej nowe, znacznie zmienione wydanie, zatytułowane „Sklep Potrzeb Kulturalnych po remoncie”. Tym razem – eksperymentalnie – proponuję PT Czytelnikom nie klasyczny autorski tekst, a zapis przeprowadzonego przeze mnie wywiadu z autorem. Poniżej pierwszy fragment tej rozmowy.

Antoni Kroh. Fot. Piotr Kyc

Tych, którzy książki nie znają informuję, że pierwsze wydanie „Sklepu Potrzeb Kulturalnych” ukazało się w roku 1999. Książka okazała się bestsellerem, ale jej autor nie stał się na szczęście celebrytą. Antoni Kroh jest z wykształcenia etnografem, a poza tym znanym pisarzem, historykiem kultury, tłumaczem, szwejkologiem, przewodnikiem tatrzańskim, wybitnym gawędziarzem, interesującym człowiekiem obdarzonym wieloma talentami. Kiedyś mieszkał w Zakopanem i pracował w Muzeum Tatrzańskim. Dziś mieszka w Nowym Sączu, ale kontaktów z Podhalem nie zerwał. Przeciwnie – starannie je pielęgnuje. Czego jednym z dowodów jest jego książka – wspomniany „Sklep Potrzeb Kulturalnych po remoncie” – dotycząca Podhala, góralszczyzny, Bukowiny Tatrzańskiej oraz historii i kultury naszego regionu, która stała się nie tylko bestsellerem, ale pozycją klasyczną. Miała wiele wydań, ale to najnowsze jest znacznie zmienione.

Zamiast subiektywnej własnej recenzji proponuję rozmowę z autorem – niech on tłumaczy się z wprowadzonych zmian. O ile mnie pamięć nie myli „Tygodnik Podhalański” nie pisał nic na ten temat. A książka wciąż jest aktualna i obecna na półkach księgarskich. Poniżej pierwszy fragment rozmowy. Jeżeli spotka się z przychylnym przyjęciem i zainteresowaniem z Państwa strony, obiecuję ciąg dalszy.

– Najnowsze wydanie Twojej książki nosi znacząco zmieniony tytuł, który brzmi „Sklep Potrzeb Kulturalnych po remoncie”. Skąd ta zmiana?

– „Sklep” absolutnie wymagał remontu, ponieważ skończyłem go pisać dwadzieścia lat temu. Potem przez pięć lat chodziłem w Krakowie od Annasza do Kajfasza żeby mi go wydali. Bardzo to było ciekawe. Najmilej wspominam pewne znane wydawnictwo, gdzie młody człowiek w wieku mojego syna, pogładził mnie po ramieniu i powiedział: „Pan się nie martwi, pierwsze koty za płoty”. Bardzo to było ładne, a potem przypadkowo przeczytałem w gazecie, że Wydawnictwo Prószyński i spółka szuka nowych tekstów. No więc, myślę sobie, co ryzykuję? Pół paczki papieru i fatygę pójścia na pocztę, tak? Ale zyskuję pewność, że zrobiłem w tej sprawie wszystko co mogłem.

No i wysłałem tekst, a po kilku tygodniach telefon, że jak będę w Warszawie, żebym był łaskaw ich odwiedzić. Kiedy ich odwiedziłem, to miła pani mówi mi na dzień dobry: „napisał pan świetną książkę, szalenie interesującą”. Pozostaje otwartym pytanie jak to się dzieje, że w siedmiu znanych krakowskich wydawnictwach książkę odrzucają, mniejsza już w tej chwili o to w jakiej formie, natomiast w innym wydawnictwie mówią na dzień dobry, że jest to książka świetna, wydają, no i prawdopodobnie zarabiają na niej trochę. Najprostsze wytłumaczenie jest takie, że po prostu w tamtych wydawnictwach nikt tej książki nie przeczytał i ja się temu wcale nie dziwię.

Maszynopisów autorów geniuszy po sześćdziesiątce, którzy nie nauczyli się jeszcze jak dojść do gabinetu szefa jest tyle, że biedna redaktorka w wydawnictwie ma powiedzmy sto teczek, a z tych stu teczek musi wyciągnąć trzy, cztery, bo więcej nie da rady. Musi znaleźć rzeczy coś tam warte. Wobec tego zupełnie naturalna jest nienawiść do autorów ze strony redaktorów. Ja to wiem, bo byłem wewnętrznym recenzentem w paru wydawnictwach i wiem z jakim obrzydzeniem brałem do ręki niektóre książki, o których było wiadomo z góry, że to strata czasu. Potem minęło kilkanaście lat, książka żyła i żyje, ale wymagała remontu.

– Zmiany są dość istotne i można chyba powiedzieć, że to w dużej mierze nowa książka.

– Zmiany były konieczne. Po pierwsze – niektóre dowcipy zjełczały. Opowiadanie dowcipów typu „Lenin w Poroninie”, albo „Lenin na Rysach”, to jest mniej więcej tak, jak opowiadanie starych dowcipów o teściowej, o blondynce, albo „jak przyszła baba do lekarza”. Już po prostu nie wypada. Po drugie – powstały na Podhalu zupełnie nowe zjawiska, których nie można zignorować w książce o Podhalu, która ma jakieś pretensje do ujęcia całości. Pewien góral zresztą z pochodzenia, doktorant na dialektologii, zbierał przydomki góralskie we wsi. Jego tam znali od któregoś pokolenia, zbierał te przydomki, aż wreszcie przestano mu odpowiadać na pytania, wyganiano go z chałupy, odpowiadano opryskliwie. Co się okazało? Ktoś puścił plotkę, że jak się Unia Europejska dowie, że każdy góral ma przydomek, to nie dadzą pieniędzy na drogę. Więc tego rodzaju historie są ciągle obecne. Etnograf to jest człowiek, który zawsze przychodzi za późno. Bardzo wiele form folkloru ginie.

Co się dzieje na przykład z małżeństwami? Jeśli góral się żeni z nie góralką, albo góralska dziewczyna wychodzi za mąż za nie górala – jak się zachowuje rodzina? To są dramaty, to są tragedie. To bardzo ciekawy problem badawczy, oczywiście dla niektórych to dramat. Poza tym ciekawi mnie ta bardzo interesująca skłonność górali do samozagłady. Gdyby nie grupa ludzi, którzy wtedy mieli władzę, która zdołała wygnać przerażająco wysoką liczbę owiec z Tatr, to co by było z dzisiejszą przyrodą tatrzańską, można by spytać? Byłaby tragedia, byłaby ruina.

Taka sama ruina jest z budownictwem. Prawo budowlane – jak to mówią na Podhalu – „u nas się nie przyjęło”. No a skoro się nie przyjęło, to jest trzy razy tyle budowli ile było za mojej młodości, a wody jest tyle samo. Kwestia dwupasmówki, czy ta dwupasmówka będzie iść przez Szaflary i Biały Dunajec, czy przez Bukowinę, to jak w Szwejku – czy woli pan być rozstrzelany czy powieszony? Mniej więcej tak.

Poza tym istnieje masa ciekawych zjawisk, na przykład formy religijności pomieszane z folklorem, jakoś nikt nie miał chyba dotychczas odwagi ich opisać. Także forma przynależności etnicznej – kto jest, a kto nie jest góralem, rozmaite niuanse tej sytuacji. Jest masa rozmaitych, ciekawych tematów, ja je próbowałem umieścić w nowym wydaniu – przepracowanym, wzbogaconym i skróconym. Jeden nowy, duży rozdział to jest historia Muzeum Tatrzańskiego.

– Już tytuł tego rozdziału: „Muzeum Tatrzańskie – pierwsza i ostatnia miłość”, świadczy o Twoim emocjonalnym stosunku do tej firmy.

– Wiele się zmieniło od czasów kiedy ja tam byłem, to znaczy od lat sześćdziesiątych, kiedy to była taka zarośnięta mchem nora dla starszych, powojennych pań, które w czasie wojny strasznie dużo przeszły, a potem chciały mieć święty spokój. I pojawił się młody wariat – czyli ja –dwudziestokilkuletni, jeszcze nie magister, który miał szalone pomysły i wobec tego wszystkich dookoła denerwował. Późne lata sześćdziesiąte. Właściwie było dwóch – w dotychczasowej historii muzeum – godnych wspomnienia dyrektorów, mianowicie Juliusz Zborowski i Teresa Jabłońska. Juliusza Zborowskiego tylko widziałem na ulicy, kiedy byłem małym chłopcem, tak, że to co wiem, to wiem z literatury, jeśli zaś chodzi o Teresę Jabłońską to obserwowałem to muzeum od początku kiedy została dyrektorem, aż do jej odejścia. Otóż, to absolutny fenomen, że z omszałego pensjonatu dla starszych pań i dla ludzi, którzy chcą mieć święty spokój, przepoczwarzyła to miejsce w nowoczesną, działającą, prawdziwą placówkę muzealną, która wydaje, publikuje, wystawia, organizuje. Muszę powiedzieć, że mam głęboki szacunek dla pani Teresy Jabłońskiej.

– Myślę, że siłą tej twojej książki, o której cały czas mówimy, są dwa aspekty i cudowne zbiegi okoliczności. Czyli to, że jako młody chłopak znalazłeś się w Bukowinie i wszedłeś siłą rzeczy, mieszkając tam przez lat kilka, w tę społeczność – chodziłeś tam do szkoły, miałeś kolegów. A z drugiej strony to, że potem skończyłeś studia etnograficzne i miałeś możliwość wtórnej analizy, przemyślenia swojego uczestnictwa w tej kulturze, opartego na własnej etnograficznej wiedzy i etnograficznym warsztacie. Rozumiem że w tej nowej wersji więcej jest takiego spojrzenia etnografa, spojrzenia z zewnątrz, bo już od dawna na Podhalu nie mieszkasz, choć często bywasz. Na ile ona jest radykalnie przebudowana, na ile ten remont „Sklepu” jest remontem generalnym?

– W nowym „Sklepie” po remoncie zostanie kilka rzeczy. Zostanie po pierwsze ironia. Patrzę na świat ironicznie, taką po prostu mam budowę. Zostanie miłość do Podhala – od dzieciństwa do dzisiaj, w tym miłość do Muzeum Tatrzańskiego, i zostanie ciekawość. Dla mnie Podhale to jest kropla, w której odbija się ocean rozmaitych zjawisk. Zjawisko „swój-obcy”, zjawisko auto-wmawiania sobie, samouwielbienia, zjawisko „rzeczywistość a wizje” – bardzo ciekawe, zjawisko „jesteś nasz – nie jesteś nasz”, oraz wiele innych pozostawiłem. Natomiast nowe rzeczy, które pozbierałem, to są rzeczy, które się dzieją na Podhalu w ciągu ostatnich lat dwudziestu i które obserwuję z uwagą. Poprawię również parę rzeczy.

Dobrzy czytelnicy zwrócili mi uwagę na błędy jakie porobiłem. Błędem był opis pogrzebu Józefa Krzeptowskiego, świadkowie tego pogrzebu opowiedzieli mi to inaczej, tak, że cały fragment został wymieniony. Inaczej widzę dziś sprawę socrealizmu na Podhalu. Jak wiadomo socrealizm w Polsce, który trwał kilka lat, opierał się również na kulturze ludowej, ale przecież kulturą ludową fascynowali się przed socrealizmem przedstawiciele romantyzmu, pozytywizmu, neoromantyzmu, Młodej Polski, ekspresjonizmu i tak dalej. Całe pokolenia. Więc socrealizm tylko wszedł w stare koleiny, tylko udawał, że jest kontynuatorem, bardzo ciekawa rzecz – mianowicie na kogo się powołują kontynuatorzy? To jest temat, który starałem się uwzględnić. Tak, że główne nowe tematy w wyremontowanym „Sklepie” to jest Muzeum Tatrzańskie i postacie Muzeum Tatrzańskiego, nowe zjawiska ostatnich dwudziestu lat, które wymykają się i badaniom naukowym i obserwacji oraz ciągle są przedmiotem mitów i stereotypów.

ciąg dalszy nastąpi wkrótce…

Antoni Kroh, Sklep Potrzeb Kulturalnych po remoncie. Wydawnictwo MG, Warszawa, 2013, ss. 464.

Scena A2, Sklep Potrzeb Kulturalnych wg Antoniego Kroha. Premiera 22 marca (sobota), godz. 20:00, Grand Hotel Stamary.

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Pełczyńska 2019-12-14 21:37:22

W książce "Sklep potrzeb kulturalnych", który dobrze pamiętam, pisał Pan o Bukowinie Tatrzańskiej, gdzie między innymi uczył mój stryj Józef Pełczyński, który zrobił zdjęcie pełnej panoramy Tatr z dokładnymi opisami. Nie wiem czy Go Pan Pamięta, uczył w szkole podstawowej m.in. co dziwne, języka francuskiego

Fibi 2014-03-14 21:18:07

PS Panie Maćku proszę o dalszy ciąg...
Jak się wczorajszy film podobał....?

Fibi 2014-03-14 21:16:18

Zacynom pomału tęsknić za "G"...:D Lach... co tyn wacek już cosi nie domogo,? co Cie nie ruso..:D A downiyj to ciy górol ki zaroz rusały...:D
Ale i Ana tyz chyba ze swojego Wacka..:):) baterie wyciongła...:D:D, bo nic ostatnio o nim nie godo..:D:D

Jurajczyk 2014-03-12 18:38:26

Fragment,czytany przez autora (bez spacji)... youtube.com/ watch?v=2ISkEQ4VQAQ

Reklama

Galerie

Swing time w Kmicicu

Piąte miejsce Polaków na Wielkiej Krokwi

Dawid Kubacki wygrywa kwalifikacje

"Jagódki" dla dziadków

Parada Gazdowska w Małem Cichem

Zakopianina

Czerwone Wierchy: betonowe szlaki i piękne widoki

Jak ratować życie

Owsem winszowanie i sukcesów fetowanie

Bajkowa zima na Czerwonych Wierchach

Puchar Zakopanego rozpoczęty

Orszak Trzech Króli w Zakopanem

Bacowski opłatek

Tak bawiliśmy się w czasie Sylwestra w Zakopanem

Ponad 3 mln złotych za dzieła sztuki

Wietrzne Tatry o poranku

Zimowe klimaty

Cudowna zima na Hali Gąsienicowej

Ciągnęło mnie do Gruzji

Wigilia w Mieście

Strefa Tlenu w Kościelisku

Targi Bożonarodzeniowe

Papierowe dzieła pod Giewontem

Wigilia rodzin zastępczych

Morskie opowieści

W mieście aniołów

Góralsko Brać świętowała

Hala Gąsienicowa i bajkowa pogoda w Tatrach

Łączy nas muzyka polska

Gubałówka rozświetlona

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
Przyjmę Na Wylewki Maszynowe!
Tel.: 573035958
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKI - 3 HA - koło Białki Tatrzańskiej. 18 28 564 54.
PRACA | dam
Zespół Pensjonatów "Dolina Białego" zatrudni KONSERWATORA. Tel. 1820 63730 lub 603 750 122. Szczegółowe informacje na stronie
WWW: www.polskietatry.pl
PRACA | dam
Sprzątanie domków Kościelisko
Tel.: 665436824
PRACA | dam
NIEMCY zatrudnimy na warunkach niemieckich: murarzy, cieśli, elektryków, malarzy-tapeciarzy.
Tel.: tel. 722240044
E-mail: praca@conexio.pl
WWW: www.conexio.pl
POŻYCZKI
POŻYCZKA BEZ ZAŚWIADCZEŃ DUŻE KWOTY!!! T-18 542 40 56.
PRACA | dam
Zajazd Górski Kuźnice zatrudni RECEPCJONISTKĘ/TĘ. Praca co drugi dzień. Tel. 1820 63730 lub 601 268 550. Szczegółowe informacje na stronie
WWW: www.polskietatry.pl
KOMUNIKATY
Bartkowi i Jego Rodzinie wyrazy szczerego i głębokiego współczucia z powodu śmierci Mamy Haliny Przybył składają Ciocia Jadwiga Pełka oraz Michał i Basia z Dziećmi.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUP SAMOCHODOW Każda Marka Osobowe Busy. Darmowy dojazd na całym Podhalu! Najlepsze ceny!
Tel.: 512700770
PRACA | dam
Potrzebna kucharka i kelnerka Zakopane Poronin
Tel.: 513017222
E-mail: kasiaustupska@gazeta.pl
PRACA | dam
Aqua Park Zakopane zatrudni: - PRACOWNIKA OBSŁUGI SPRZĄTAJĄCEJ, - STARSZEGO DYSPOZYTORA, - POMOC KUCHENNĄ. Tel. 1820 63730 lub 607 508 752. Szczegółowe informacje na stronie
WWW: www.polskietatry.pl
PRACA | dam
ZATRUDNIĘ OSOBĘ DO PRACY W DOMU OPIEKI NA STANOWISKU OPIEKUN, POKOJOWA. Wynagrodzenie brutto 3000. Zakopane -
Tel.: 698 673 260.
PRACA | dam
ZATRUDNIĘ SPRZEDAWCĘ W SKLEPIE ELEKTRO-NARZĘDZIOWYM. STAŻ HANDLOWY MIN. 2 LATA. Wymagana dobra znajomość obsługi komputera. 600 38 38 52
PRACA | dam
Zespół Pensjonatów "Antałówka" zatrudni POMOC KUCHENNĄ. Tel. 1820 63730 lub 606 916 306. Szczegółowe informacje na stronie
WWW: www.polskietatry.pl
PRACA | dam
Zespół Pensjonatów "Dolina Białego" zatrudni - POKOJOWĄ, - KELNERKĘ z możliwością zakwaterowania. Tel. 1820 63730 lub 603 750 122. Szczegółowe informacje na stronie
WWW: www.polskietatry.pl
PRACA | dam
Spółka POLSKIE TATRY S.A. zatrudni RECEPCJONISTKĘ/TĘ. Tel. 1820 63730. Szczegółowe informacje na stronie
WWW: www.polskietatry.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA BUDOWLANA uzbrojona, 65 arów - szer. 32m - Skrzypne Górne. 508 007 181, 519 563 588.
PRACA | dam
Hotel *** w Bukowinie Tatrzańskiej zatrudni kucharza/kucharkę, pomoc kuchenną. Elastyczny grafik pracy, stabilne warunki zatrudnienia, posiłki pracownicze.
Tel.: 507645428
E-mail: dyrektor.bukowina@nat.pl
MOTORYZACJA | sprzedaż
RENAULT Megane 2009. 1.4 TCE 130KM. Przebieg 138000km
Tel.: 603978976, 602104910
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Zamieść darmowe ogłoszenie na NIERUCHOMOSCI=DOMY.PL Zapraszamy
E-mail: portal@nieruchomosci-domy.pl
PRACA | dam
ZATRUDNIĘ SPRZEDAWCZYNIE DO SKLEPU SPOŻYWCZEGO, na stałe - SUCHE - BIAŁY DUNAJEC - umowa o pracę. Elastyczny grafik.
Tel.: 606 751 351.
PRACA | dam
Szukam energicznej i pracowitej osoby do pracy przy produkcji serów, po ok 9h dziennie
Tel.: 880810472
Inne: 182658281
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK. Witam oferuje usługi hydrauliczne wodno-kanalizacyjne i centralnego ogrzewania: Wymiana instalacji co. Wykonywanie instalacji co. Usuwanie awarii Montaże i naprawy instalacji wod-kan. Montaż i wymiany urządzeń sanitarnych Montaż piecy.
Tel.: 788516032
E-mail: andrzejwalkosz18@onet.pl
PRACA | dam
KARCZMA W ZAKOPANEM ZATRUDNI OD ZARAZ: BARMANA/-KĘ (17 zł/godz.), KELNERA/-KĘ (12 zł/godz.) z doświadczeniem. 533 226 109
PRACA | dam
Willa w centrum Zakopanego zatrudni osobę na stanowisko RECEPCJONISTY. Oferujemy pracę w miłej atmosferze na preferencyjnych warunkach z możliwością rozwoju zawodowego. Wymagana znajomość języka angielskiego. CV prosimy przesyłać na adres recepcja.rekrutacja@wp.pl, lub kontakt telefoniczny 666 378 357.
USŁUGI | budowlane
Wykonam Posadzki Maszynowe z Mixokreta
Tel.: 573035958
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Lokal 38m2 do wynajęcia w centrum Poronina.Lokal na parterze,wejście bezpośrednio od ulicy.
Tel.: 886867989
MOTORYZACJA | sprzedaż
MAZDA 5, serwisowane, zadbane, garażowane, r. 2008, diesel, stan bdb, oryginalna nawigacja z dotykowym ekranem, 2 komplety felg aluminiowych z oponami lato/zima, full opcja, 16.000 ZŁ -
Tel.: 888 223 761.
USŁUGI | inne
PROFESJONALNA WYCINKA - PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH. 691317098
PRACA | dam
NORWEGIA - BUDOWLAŃCY. Firma Norweska zatrudni w Oslo, TYNKARZY, STOLARZY, MALARZY, MONTERÓW RUSZTOWAŃ, BLACHARZY ORAZ MŁODYCH DO PRZYUCZENIA W ZAWODZIE - TYNKARZ. Języki obce NIE wymagane - w firmie pracują tylko pracownicy z Podhala. Praca całoroczna. Zjazdy do kraju (samolot) wg. własnego uznania ~ co 1-3 tygodni. Zarobki od 15 do 25 Euro/godz. Zapewniamy mieszkanie. Zapraszamy! Tel. 667 602 602
PRACA | dam
WYPOŻYCZALNIA NART w Zakopanem zatrudni mężczyzn (18-29 lat). Praca: przygotowanie sprzętu do wypożyczenia, serwis narciarski. Dla zaangażowanych oferujemy przyuczenie do pracy i gwarantujemy doskonałe zarobki. CV - biuro@zakopane-goski.pl
Tel.: 692987940
PRACA | dam
PENSJONAT 10-POKOJOWY W PORONINIE ZATRUDNI z zakwaterowaniem (sprzątanie, przygotowanie śniadań), tel. 691888444