2023-09-27 21:00:02

Jaworki

Biała Woda - zapomniana wieś na szlaku kultury wołoskiej

Reklama

To tytuł unikatowego filmu, który będzie do obejrzenia już na początku października. Dokument opowiada o historii, kulturze i wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych Białej Wody.

"Wszystky my jednaky! Nas Pan Boh dal pry wszystkich, to je jedno, czy budut katolicy, czy budut Rusnacy - grekokatolicy, czy jaky budut mi to je jedno" – mówi  Rusnaczka z Małych Pienin, uczestniczka projektu „Biała Woda – zapomniana wieś na szlaku kultury wołoskiej”.

Praca nad filmem trwała kilka miesięcy. Biała Woda to jedna z czterech wsi wchodzących do 1950 roku w skład tzw. Rusi Szlachtowskiej. Jak podkreślają twórcy, film jest dedykowany byłym i już nielicznie zamieszkującym ten region Rusnakom. Jest odpowiedzią na rosnącą w ciągu kilku ostatnich lat potrzebę ożywiania pamięci o historii i kulturze tego mikroregionu Pienin, jego byłych mieszkańcach, a także powrotu do rodzimych korzeni. Rusnacy czują potrzebę wracania do swoich korzeni, które zostały rozbite podczas wysiedleń w 1947 i1950 roku.

W ramach projektu odbyły się dokumentacje archiwalne, nagrania wywiadów z dawnymi mieszkańcami wsi, którzy posługują się  jeszcze rodzimą gwarą a także z naukowcami badającymi ten obszar. Odbyły się też rekonstrukcje historyczne z próbami odtworzenia unikalnej na skalę Karpat tradycji muzycznej, która sięga swoimi korzeniami do tradycji wołosko-bałkańskich.

Rezultaty tych działań będzie można zobaczyć wkrótce podczas dwóch odsłon filmu, z których druga będzie mieć charakter otwarty. Odbędzie się 8 października o godz. 10. 30 w budynku Straży Pożarnej w Jaworkach (wstęp wolny).

Natomiast 7 października o godz. 3. 30  w kościele pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Jaworkach (dawna cerkiew) będzie można uczestniczyć w liturgii w obrządku grekokatolickim.

Twórcą scenariusza jest Krzysztof Krzyżanowski , pionier filmów etnicznych poświęconych Rusinom karpackim. Za realizację odpowiedzialna była dr Justyna Cząstka-Kłapyta, badaczka kultury, w tym muzyki łuku Karpat.

 Projekt jest kontynuacją poszukiwań śladów tradycji i niepisanej historii w źródłach i relacjach byłych mieszkańców tej niegdyś unikatowej na skalę Karpat osadzie, które częściowo pozwolił odsłonić projekt „Muzyka bez Granic” realizowany przez Fundację Dobra Wola. Patronat nad projektem pełni Fundacja Zapomniany Świat z Jaworek.

Organizatorami projektu są: grupa nieformalna karpackiej inicjatywy lokalnej – Justyna i Piotr Kłapytowie oraz Anna Mikołajczyk-Szarek, PTTK Szczawnica oraz Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalayaw Szlachtowej.

Karpacka inicjatywa lokalna finansowana ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030 za pośrednictwem Stowarzyszenia „Pro Carpathia”.

"Biała Woda położona jest na jednym z najciekawszych w Karpatach obszarze pogranicza różnych kultur,etnosów i grup etnograficznych. Do czasu wysiedleń górali Ruskich z tzw. Rusi Szlachtowskiej na zachodnie tereny Polski - Dolnego Śląska i Pomorza Zachodniego na tym niewielkim obszarze złożonym z czterech wsi (Szlachtowa, Jaworki, Czarna Woda, Biała Woda) mieliśmy niezwykłą mozaikę językową,muzyczną, religijną i kulturową, którą dziś współtworzą jeszcze Rusini zamieszkujący obszar Małych Pienin po słowackiej stronie. Jest to jedna z dawnych miejscowości lokowanych na prawie wołoskim z początkiem XVI wieku" - przypominają Justyna i Piotr Kłapytowie

Jej zasiedlenie przez Rusinów karpackich związane jest z fazą osadnictwa wołoskiego podczas kryzysu klimatycznego Małej Epoki Lodowej. W tej fazie osadnictwa wciąż zaznaczał się silny model kultury z wyraźnymi wpływami elementów pochodzenia bałkańskiego. Świadczyło o tym m.in. wyznanie grekokatolickie, typ gospodarki szałaśniczej, strój, budownictwo, wierzenia, obrzędy i muzyka, a w szczególności potrzeba i umiejętność śpiewania na głosy z wrodzonym słuchem harmonicznym. Taki śpiew charakterystyczny  jest dla wszystkich grup wołoskich obecnie zamieszkujących tereny Bałkanów i Rumunii (Farszeroci).

Biała Woda stanowi współcześnie rezerwat przyrody, a od lat 80. XX wieku najważniejszy obszar tzw. wypasu kulturowego na Podtatrzu.To obszar położony w miejscu krzyżowania się różnych wiosennych i jesiennych szlaków pasterskich (z Beskidu Niskiego i Bieszczadów na Podhale). BiałaWoda z pozostałymi osadami byłej Rusi Szlachtowskiej stanowiła najdalej na zachód w Polsce wysunięty skrawek osadnictwa etnicznie wołosko-ruskiego.

Więcej informacji o projekcie na stronie facebookowej projektu: Biała Woda – zapomnian awieś na szlaku kultury wołoskiej

opr.bz
Fot. Justyna Cząstka-Kłapyta

Zostań Patronem Tygodnika Podhalańskiego.

1
2
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
Edward 2023-09-27 22:00:17
Gorzej, jak upomną się o majątki zabrane po 1950.

Reklama
2025-07-09 10:02 Przekroczone stany ostrzegawcze na Dunajcu, Białce i Białym Dunajcu (WIDEO) 2025-07-09 09:48 Zalana droga, żywioł niesie żwir i kamienie utrudniające poruszanie się po jezdni 2 2025-07-09 09:23 Przekroczony stan ostrzegawczy na Białym Dunajcu, wiatrołomy, brak prądu i podtopienia 3 2025-07-09 09:00 Zgubiono paszport i kartę rezydenta, uczciwy znalazca proszony o pomoc 2025-07-09 08:00 Utrudnienia na Drodze pod Reglami, szlak wymaga pilnej naprawy po ulewie 3 2025-07-08 21:30 Trialowe zmagania w Nowym Targu 2025-07-08 21:00 Kładka z wyboru 3 2025-07-08 20:30 Niezłomne. Historie kobiet z powiatu nowotarskiego w czasach okupacji 2025-07-08 20:00 Pomysł na przychodnię 2025-07-08 19:30 Dzwoni oszust. Mieszkanka Kościeliska nagrała rozmowę (WIDEO) 6 2025-07-08 19:00 Połamane drzewa, trzy ewakuowane obozy harcerskie 1 2025-07-08 18:30 Bezpieczna Gmina Czorsztyn - pokazy ratwonictwa 2025-07-08 18:00 Zerwane dachy, połamane drzewa 2025-07-08 17:30 The Beatles Tribiut. Muzyka na scenie obok Hotelu Bania 2025-07-08 17:00 Policja ostrzega, znowu rozdzwoniły się telefony od oszustów 1 2025-07-08 16:11 Poważny wypadek na drodze krajowej 28 w Jordanowie 2025-07-08 15:00 Mury wyszły z ziemi 1 2025-07-08 14:30 "Cabaret HZ" na lato 2025-07-08 14:00 Na środę w Białym Dunajcu część mieszkańców powinna mieć zapas wody 4 2025-07-08 13:00 W piątek rozpocznie się jubileuszowa edycja Zakopiańskiego Festiwalu Literackiego 2025-07-08 12:00 Intensywny początek wakacji w Beskidach 2025-07-08 11:30 Utrudnienia na drodze w Leszczynach 2025-07-08 11:00 Ekologiczna ekspozycja Polskich Tatr 9 2025-07-08 10:24 Warto zajrzeć do orawskiego skansenu 2025-07-08 10:00 Powtórka z planu 2025-07-08 09:34 Lipiec w Kolejarzu z ciekawymi wykładami 2025-07-08 09:00 Rządowe alerty, przed nami dwa dni nawalnych opadów z groźbą podtopień 2 2025-07-08 08:00 Poeci zjechali się do Rogoźnika (ZDJĘCIA) 2025-07-07 21:00 Ostatnia droga Michała Borzęckiego (ZDJĘCIA) 1 2025-07-07 20:50 Strażacy usuwali powalone drzewa 2025-07-07 20:47 Stan po poniedziałkowej burzy - zerwanych 90 dachów, ewakuacja harcerzy 2025-07-07 20:30 Niepełnosprawni sportowcy z Zakopanego wywalczyli złoto i srebro w Pradze 2025-07-07 19:30 Kolejni dwaj kierowcy za jazdę z promilami stracili prawa jazdy 4 2025-07-07 18:33 Spadający kamień z Giewontu zranił turystkę w głowę (WIDEO) 2025-07-07 18:15 Zderzenie trzech samochodów w Krościenku 2025-07-07 17:54 Rowerzysta popił i jechał "na procentach", stracił dwa i pół tysiąca złotych 3 2025-07-07 17:30 Jak przygotować się do górskiej wycieczki 2 2025-07-07 16:45 Uwaga! Gwałtowne burze z bardzo silnym wiatrem już w całej Małopolsce 2025-07-07 16:30 Kontrowersyjny Park Miliona Świateł stanie pod Giewontem na zimę w nowej odsłonie 17 2025-07-07 15:30 Emocje na scenie, emocje na boisku (WIDEO) 2025-07-07 14:30 Ćwierć miliarda za 13 milionów. Co dalej z galerią Color Park? 14 2025-07-07 14:00 998 strażaków na Babiej Górze 2025-07-07 13:25 Przyjaciele Andrzeja Brandstattera z Wierchowych Spotkań i całej Polski (WIDEO) 2025-07-07 13:00 Wypadek w Zubrzycy Dolnej, poszkodowany przetransportowany śmigłowcem do szpitala 1 2025-07-07 12:00 Muzyka świata w Krościenku 2025-07-07 11:41 Oberwanie chmury, gwałtowna ulewa, wiatr i znowu świeci słońce (WIDEO) 2025-07-07 11:00 Biały haft w Czerwonym Dworze czyli dziedzictwo rodziny Zaryckich (WIDEO) 2025-07-07 10:00 Zderzenie auta ze skuterem skutkowało mandatem półtora tysiąca złotych 1 2025-07-07 09:36 Siedemnaście wyjazdów druhów OSP Ząb 2025-07-07 09:00 Pożegnanie. Dwie dekady organisty Stanisława Landowskiego (ZDJĘCIA)
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2025-07-09 10:39 1. @jareczku xyz doktórze tak jest, a tobie obłąkany oszołomie kto te nicki wymyśla co dwa dni, personel twojego miejsca zakwaterowania bez klamek? Puknij ty się w końcu w ten durny pusty baniak 2025-07-09 10:36 2. Te cholerne bananowce tak zwane jesiony powinny być już dawno wszystkie wycięte ale gdzie powietrza brak cienia brak zimy brak bo mało krzaków za chwilę będzie puszcza na podhalu 2025-07-09 10:25 3. Jak działać to z pompą! Kacha, przyzwyczajaj się bo będziesz słyszała syreny coraz częściej. Oby tylko syreny. 2025-07-09 10:15 4. poprzedni bezkręgowce tylko posypywali drogę grubszym piaseczkiem i uważali, że będzie oki 2025-07-09 10:12 5. Mam pytanie do PSP Zakopane ,czy naprawdę o 4 rano musicie jechać drogą Blazera na sygnałach przy pustej drodze?...obudziliście pewnie z kilkaset osób !! Co takiego sie działo ze ,zaznaczam jeszcze raz, była pusta droga (żadnych samochodów) a wy jak poj..ni na sygnałach... co jechaliście komuś wodę z piwnicy wypompować ?? W normalnym kraju np w Niemczech w takich sytuacjach służby jeżdżą tylko na sygnalizacji świetlnej... 2025-07-09 10:09 6. w razie czego to Dunajcany mają amfiteatr 2025-07-09 10:03 7. Oszustów to Państwo wybierają co cztery lata i ich utrzymujecie... Ich domy, dzieci, samochody, rodziny w spółkach państwowych. 2025-07-09 09:57 8. My naród, pytamy kiedy ministerstwo naprawi swój błąd i dyrektorem TPN zostanie przyrodnik a nie deweloper? 2025-07-09 09:53 9. Tak nie na temat. Dzisiaj jest "Dzień chodzenia do pracy inną drogą" oraz "Międzynarodowy Całkowicie Przeciętny Dzień" Zastanawiam się, kto takie p...ły wymyśla w systemie demokracji zachodniej. 2025-07-09 09:46 10. Więcej https://www.gov.pl/.../bezpieczenstwo-w-czasie-burz-i...
2025-06-22 01:24 1. Wzbogacony o 8 kolejnych budynków:):):) Wzbogacony:):):) 2025-06-22 00:36 2. A, czyli wyrżnąć drzewa i walnąć betonowe kloce tak jak już Radisson zrobił na miejscu przepięknego Modrzejowa, który powinien być muzeum, a rozjechały go spychacze. Brawo! Oby tak dalej, zalejemy betonem wszystką zieleń, dziedzictwo wyburzyć. Lepiej się zaborcy obchodzili z polskim krajobrazem i architekturą niż deweloperzy. 2025-06-12 19:04 3. Dla wielu osób za drogo, może by tak pomyśleć o zniżce dla mieszkańców? 2025-05-19 17:33 4. Jan mnie tam tyz zabrakło bo kosula w krate mi nie wyschła... miałem portki na posek zapinane ... rekonesans taki a sztuka "Ulice Jerozolimy " , Ulice pise się z duzej litery pamiytej .se tło .. i suchej co powiado doktor ... sztuk pięknych... 2025-04-24 10:37 5. Tylko na zdjęciach i w realu pusto przez fatalny dojazd do Szczawnicy. Stać w korku I niszczyć zawieszenie, to średnia przyjemność. 2025-04-02 12:01 6. A co na to czorne misie? Te brązowe tyż złe mogą być. 2025-03-28 12:31 7. Co Palace ma wspólnego z Wyklętymi. Ktoś chyba pomylił wątki i miejsca. Czyżby nowy starosta bał się OGNIA ? 2025-03-18 00:29 8. No i teraz wreszcie będzie prawo i sprawiedliwość. 2025-03-12 11:25 9. Na spotkaniu zabrakło schorowanego już pana dra Ryszarda Dąbrowieckiego, który jest pasjonatem twórczości mistrza Hasiora. Wydał nawet o nim książkę pt. "Upadły Anioł- Rzecz o Władysławie Hasiorze" 2025-03-04 09:43 10. Ach ten nieszczęsny młotek. Rośnie w siłę nasza ideologiczna brać
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama