Reklama

2023-09-27 21:00:02

Jaworki

Biała Woda - zapomniana wieś na szlaku kultury wołoskiej

To tytuł unikatowego filmu, który będzie do obejrzenia już na początku października. Dokument opowiada o historii, kulturze i wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych Białej Wody.

"Wszystky my jednaky! Nas Pan Boh dal pry wszystkich, to je jedno, czy budut katolicy, czy budut Rusnacy - grekokatolicy, czy jaky budut mi to je jedno" – mówi  Rusnaczka z Małych Pienin, uczestniczka projektu „Biała Woda – zapomniana wieś na szlaku kultury wołoskiej”.

Praca nad filmem trwała kilka miesięcy. Biała Woda to jedna z czterech wsi wchodzących do 1950 roku w skład tzw. Rusi Szlachtowskiej. Jak podkreślają twórcy, film jest dedykowany byłym i już nielicznie zamieszkującym ten region Rusnakom. Jest odpowiedzią na rosnącą w ciągu kilku ostatnich lat potrzebę ożywiania pamięci o historii i kulturze tego mikroregionu Pienin, jego byłych mieszkańcach, a także powrotu do rodzimych korzeni. Rusnacy czują potrzebę wracania do swoich korzeni, które zostały rozbite podczas wysiedleń w 1947 i1950 roku.

W ramach projektu odbyły się dokumentacje archiwalne, nagrania wywiadów z dawnymi mieszkańcami wsi, którzy posługują się  jeszcze rodzimą gwarą a także z naukowcami badającymi ten obszar. Odbyły się też rekonstrukcje historyczne z próbami odtworzenia unikalnej na skalę Karpat tradycji muzycznej, która sięga swoimi korzeniami do tradycji wołosko-bałkańskich.

Rezultaty tych działań będzie można zobaczyć wkrótce podczas dwóch odsłon filmu, z których druga będzie mieć charakter otwarty. Odbędzie się 8 października o godz. 10. 30 w budynku Straży Pożarnej w Jaworkach (wstęp wolny).

Natomiast 7 października o godz. 3. 30  w kościele pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Jaworkach (dawna cerkiew) będzie można uczestniczyć w liturgii w obrządku grekokatolickim.

Twórcą scenariusza jest Krzysztof Krzyżanowski , pionier filmów etnicznych poświęconych Rusinom karpackim. Za realizację odpowiedzialna była dr Justyna Cząstka-Kłapyta, badaczka kultury, w tym muzyki łuku Karpat.

 Projekt jest kontynuacją poszukiwań śladów tradycji i niepisanej historii w źródłach i relacjach byłych mieszkańców tej niegdyś unikatowej na skalę Karpat osadzie, które częściowo pozwolił odsłonić projekt „Muzyka bez Granic” realizowany przez Fundację Dobra Wola. Patronat nad projektem pełni Fundacja Zapomniany Świat z Jaworek.

Organizatorami projektu są: grupa nieformalna karpackiej inicjatywy lokalnej – Justyna i Piotr Kłapytowie oraz Anna Mikołajczyk-Szarek, PTTK Szczawnica oraz Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalayaw Szlachtowej.

Karpacka inicjatywa lokalna finansowana ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030 za pośrednictwem Stowarzyszenia „Pro Carpathia”.

"Biała Woda położona jest na jednym z najciekawszych w Karpatach obszarze pogranicza różnych kultur,etnosów i grup etnograficznych. Do czasu wysiedleń górali Ruskich z tzw. Rusi Szlachtowskiej na zachodnie tereny Polski - Dolnego Śląska i Pomorza Zachodniego na tym niewielkim obszarze złożonym z czterech wsi (Szlachtowa, Jaworki, Czarna Woda, Biała Woda) mieliśmy niezwykłą mozaikę językową,muzyczną, religijną i kulturową, którą dziś współtworzą jeszcze Rusini zamieszkujący obszar Małych Pienin po słowackiej stronie. Jest to jedna z dawnych miejscowości lokowanych na prawie wołoskim z początkiem XVI wieku" - przypominają Justyna i Piotr Kłapytowie

Jej zasiedlenie przez Rusinów karpackich związane jest z fazą osadnictwa wołoskiego podczas kryzysu klimatycznego Małej Epoki Lodowej. W tej fazie osadnictwa wciąż zaznaczał się silny model kultury z wyraźnymi wpływami elementów pochodzenia bałkańskiego. Świadczyło o tym m.in. wyznanie grekokatolickie, typ gospodarki szałaśniczej, strój, budownictwo, wierzenia, obrzędy i muzyka, a w szczególności potrzeba i umiejętność śpiewania na głosy z wrodzonym słuchem harmonicznym. Taki śpiew charakterystyczny  jest dla wszystkich grup wołoskich obecnie zamieszkujących tereny Bałkanów i Rumunii (Farszeroci).

Biała Woda stanowi współcześnie rezerwat przyrody, a od lat 80. XX wieku najważniejszy obszar tzw. wypasu kulturowego na Podtatrzu.To obszar położony w miejscu krzyżowania się różnych wiosennych i jesiennych szlaków pasterskich (z Beskidu Niskiego i Bieszczadów na Podhale). BiałaWoda z pozostałymi osadami byłej Rusi Szlachtowskiej stanowiła najdalej na zachód w Polsce wysunięty skrawek osadnictwa etnicznie wołosko-ruskiego.

Więcej informacji o projekcie na stronie facebookowej projektu: Biała Woda – zapomnian awieś na szlaku kultury wołoskiej

opr.bz
Fot. Justyna Cząstka-Kłapyta

Kup e-wydanie Tygodnika Podhalańskiego.

1
2
Komentarze Facebook
Dodaj komentarz
Wysłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu komentowania na łamach 24tp.pl
Edward 2023-09-27 22:00:17
Gorzej, jak upomną się o majątki zabrane po 1950.

Reklama
2023-12-05 22:00 Anna Seniuk w Rabce 2023-12-05 21:00 Znikające kosze nie pomagają, ktoś nadal podrzuca śmieci w dawne miejsca 2023-12-05 20:30 Policyjne ostrzeżenie, wraz z nocą nadciąga nie tylko Święty Mikołaj z prezentami 2023-12-05 20:07 Konserwator dopiero za miesiąc skontroluje miejsce po rabczańskim zabytku 2 2023-12-05 19:07 Głupota czy znieczulica? Zostawiła w zamkniętym mieszkaniu kota i psa na dwa tygodnie 3 2023-12-05 18:20 Dziecko pokrzywdzone przestępstwem - nie tylko o "ustawie Kamilka" 2023-12-05 18:00 Tak wygladają schody przy parkingu na Alejach 3 Maja 1 2023-12-05 17:29 Policjanci u gaździnek z Gronkowa 2023-12-05 17:15 Zakopiańscy policjanci uczcili pamięć swoich kolegów z Wrocławia (WIDEO) 1 2023-12-05 17:10 Mikołaj w Rabie Wyżnej 2023-12-05 16:54 Kolizja na skrzyżowaniu ulicy Grunwaldzkiej i Tetmajera, uwaga na śliskie jezdnie 2023-12-05 16:50 Krzywda warta milion 1 2023-12-05 16:30 "Cztery pory roku" Vivaldiego w nowotarskim MCK 1 2023-12-05 16:04 Oszuści wpadli na nowy pomysł 2023-12-05 15:30 Norwid i Dziubek. Orawskie posiady poetyckie i literackie 2023-12-05 15:00 Osiem tysięcy naboi wystrzelali dla bezpieczeństwa 2023-12-05 14:08 Największa stacja ładowania aut elektrycznych w Polsce Południowej powstanie na Podhalu 6 2023-12-05 13:09 Osuszacz powietrza do piwnicy. Mocny i niezawodny 2023-12-05 13:04 Jak zrobić wentylację w domu? 2023-12-05 13:01 WYSTAWA POWARSZTATOWA "GODNY CAS" 2023-12-05 13:00 Ruszyły przygotowania do budowy lodowiska na płycie Rynku 1 2023-12-05 12:00 Cyrhla to piękna dzielnica Zakopanego (WIDEO) 1 2023-12-05 11:38 Najstarsze języki programowania - sprawdź, czy je znasz! 2023-12-05 11:30 Z jednej chałpy. Wystawa prac rodziny Gładczanów 2023-12-05 11:19 Masz w sobie żyłkę handlowca? Zgłoś się do nas! 2023-12-05 11:00 Malowane na szkle, a raczej pod szkłem (WIDEO) 2023-12-05 10:00 Tatrzańscy policjanci składają kondolencje kolegom z Wrocławia (WIDEO) 9 2023-12-05 09:30 Fotografie folklorem malowane 2023-12-05 09:00 Zdrowie, odporność na stres i dyspozycyjność, czyli szkoła stewardess pod Giewontem 2023-12-05 09:00 Zbieraj "GONTY" i wymieniaj na nasze produkty. Przedłużamy promocję! 2023-12-05 08:30 Johnny Trash na pokazie filmu "Ski Bums" 2023-12-05 07:59 Mamy poważny problem z internetem z Netii. Już drugi dzień 3 2023-12-04 21:40 Góra śniegu usunięta 2 2023-12-04 20:59 Nie żyje Stanisława Strachanowska 2023-12-04 20:21 Zakopower i Ralph Kamiński razem. Teledysk do utworu Wołosi (WIDEO) 4 2023-12-04 19:40 Słynne łopatowanie ma już prawie 10 lat, ale problem pozostał (WIDEO) 1 2023-12-04 18:51 Ranny jeleń uśpiony 12 2023-12-04 18:40 Polacy utknęli pod Babią Górą. Z pomocą przyszli słowaccy ratownicy 2023-12-04 17:40 Czekacie na prezenty? Święty Mikołaj nie zawsze je przynosił (WIDEO) 2023-12-04 17:30 Nie boimy się mówić o trudnych sprawach. Mikołajki z Natalią Niemen 2023-12-04 16:39 Prawdziwy święty, czyli XVIII Podhalańskie Mikołajki 1 2023-12-04 15:40 Koronacja Pięknej Madonny 3 2023-12-04 15:30 Podaruj dzieciom najcenniejszy dar. Akcja zbiórki krwi 2023-12-04 14:45 Narty w Austrii - gdzie się wybrać i jak się przygotować? 2023-12-04 14:42 Ranny jeleń od dwóch tygodni czekał na pomoc AKTUALIZACJA (WIDEO) 17 2023-12-04 14:30 Piękna zima także na Krupówkach 2023-12-04 13:40 Takie odśnieżanie w Zakopanem. Góra śniegu na chodniku i miejscu dla niepełnosprawnych 8 2023-12-04 12:59 Zmarł wieloletni sołtys Małego Cichego. Był też członkiem władz miejscowej OSP 1 2023-12-04 12:03 Szalik i czapka dla bezdomnych 2023-12-04 11:59 Nieodśnieżone chodniki w Zakopanem, a śnieg przestał padać w niedzielę 5
NAJPOPULARNIEJSZE ARTYKUŁY
NAJCZĘŚCIEJ KOMENTOWANE
OSTATNIE KOMENTARZE
2023-12-05 21:42 1. w dobie smartfonów, paczkomatów i kurierów za pare złotych tlumaczenie 'zapomnialam zostawić kluczy' jest nieco niedorzeczne..... 2023-12-05 21:37 2. Pewnie jesteś młody, więc w tym temacie trudno będzie się porozumieć :)). Czytać między wierszami potrafię i jeszcze sporo innych rzeczy też . Mam wielu młodych przyjaciół - ale tych nowoczesnych teledysków nie rozumiałam, nie rozumiem i już raczej nigdy nie zrozumiem. Ralf Kamiński ma również bardzo ciekawe wykonania , lubię piosenki tego typu i z przyjemnością słucham ich w wydaniu koncertowym . Niestety w tym teledysku nic mnie nie wzrusza tylko męczy. A piosenka - choć właściwie można powiedzieć pieśń - bardzo ładna . To jednak nieważne, młodszym fanom się podoba , mnie nie musi - a obu lubianym wykonawcom życzę dalszych sukcesów i takich udanych kompozycji .. 2023-12-05 21:02 3. Bez jedzenia i picia jakoś można wytrzymać, ale co jeśli zwierzątka nie potrafiły korzystać z ubikacji...? 2023-12-05 20:48 4. Pięć aut naraz no sukces, 2023-12-05 20:35 5. Przykro czytać 2023-12-05 20:26 6. inwestor docenił konserwatora :) 2023-12-05 20:26 7. Dlaczego szukacie dziury w całym- Właściciel chce doprowadzić budynek do dawnego blasku a tu takie larum. Rabczański szpital to też budynek zabytkowy i nikt jednego słowa nie powiedział. Mało tego - prezes prawie uzdrowiciel ! A tu poważny Inwestor z pomysłem i kasą. A tam ani pomysłu ani kasy...ej Rabka, Rabka 2023-12-05 19:33 8. Zamiast robić zdjęcia to łopata i odśnieżać :) 2023-12-05 19:27 9. To stacja ładowania dla miliona elektryków Morawieckiego. 2023-12-05 18:28 10. JP 100%> Zakopiańskie by się to przydalo .
2023-11-18 22:12 1. "...wydają się być gotowe" tak jak tunel swego czasu. Sensację ogłoście jak będzie już gotowe. Na razie sensacyjne są korki, nawet poza sezonem. 2023-10-25 07:37 2. Dźwięk dobry wszystkim. Widzę sporo ładnych zdjęć więc dodam: światło realizował Marcin Kępiak a za dźwięk odpowiadał Marcin Słodyczka. Jeden i drugi z Zakopanego (Future Tech technika sceniczna). Miłego dnia czytelnikom TP :) 2023-09-21 22:45 3. Niestety. Dla dzieci niepełnosprawnych niedowidzących jaskinie w polskich Tatrach się skończyły. Dzięki Bogu że jest Słowacja 2023-09-18 15:10 4. Dajcie znizke dla platfusow. Po 15 pazdiernika beda tam tlumnie walic . 2023-09-14 10:39 5. A to chyba Ministerstwo MSWiA jest od tego, żeby dawać sprzęt. No chyba, że Terlecki narkoman z Krakowa dał z własnej inicjatywy i kieszeni. Skoro jest jedynką wśród šlebodnych. Z mojej kieszeni i podatków wolę dać na biedne psy w Nowym Targu. 2023-09-03 06:18 6. Jak zwykle ksiadz po danine. 2023-08-31 19:14 7. Zdjęcie 13 i 14, jesteś piękna. Mój typ. 2023-08-29 14:16 8. No nie ma komentarzy chyba dlatego napiszę, że Pani ze zdjęcia 14 i 15 jest w moim typie. Panie redaktorze znasz Pan mój gust. 2023-08-17 13:12 9. Po rozpoczęciu roku szkolnego będą dzieci przymusowo oglądać takie se obrazki kosztem matematyki. Minister od nauki już się o to postara. Minister od kultury zawnioskuje jakieś odznaczenie dla "artysty".Natomiast Małgorzata Ziętkiewicz w Wydarzeniach Polsatu będzie pół godziny gęgać na ten temat. Wojtyła wiecznie żywy! 2023-08-15 07:46 10. Czy był jakis wernisaż na ktorym był ktos wiecej niz rodzina artysty i urzednicy? Przeciez to sie w glowie nie miesci, tyle publicznych pieniędzy to kosztuje a nikt tego nie oglada. Komu to i po co?
WARUNKI W GÓRACH
POGODA W WYBRANYCH MIASTACH REGIONU
Reklama
Polecamy


REKLAMA


FILMY TP

Pożegnania

Dołącz do nas - facebook