Szaflary - 800 lat wspólnej historii

W tym historycznym wydarzeniu udział wzięli liczni zaproszeni goście. Tematyka była bowiem intrygująca, a prelegenci reprezentowali nie tylko świat nauki polskiej i słowackiej, ale i sam Zakon Cysterski, który wywarł tak wielki wpływ na Europę i nasze europejskie dziedzictwo. Zanim jednak rozpoczęło się seminarium naukowe pracownię tradycji i dziedzictwa w Wikarówce poświęcił Opat Zakonu Cystersów w Szczyrzycu ojciec Szymon Warciak.

- Jest to dla nas, mieszkańców gminy Szaflary, ale także dla mieszkańców Podhala bardzo ważny dzień. Mieszkańcy tych terenów - jak się okazuje – już od 1234 roku mogli oddawać cześć Maryi Pannie, w ramach kultu maryjnego krzewionego przez cystersów – mówił wójt Rafał Szkaradziński przypominając historię realizacji  transgranicznego projektu przez gminę Szaflary we współpracy z Obec Spišská Teplica, a współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg. To w jego ramach na terenie Szaflar została odrestaurowana zabytkowa Wikarówka, gdzie miejsce znalazła m. in. pracownia tradycji i dziedzictwa oraz powstał Park Historyczno – Przyrodniczy. Inwestycje te przypominają wielkie dziedzictwo Zakonu Cystersów, dzięki któremu w najstarszej wsi Podhala - pierwsza wzmianka o grodzie pochodzi z 1252 roku - w 1350 roku erygowano parafię, a zachowanym materialnym świadectwem Cysterskiego Kultu Maryjnego jest gotycka figura Madonny Szaflarskiej z 1380 roku.

O historii cystersów, ich wpływie na ziemie polskie wykład wygłosił opat Zakonu Cystersów w Szczyrzycu o. Szymon Warciak. Mówił o powstaniu zakonu w Citeaux we francuskiej dolinie z dala od zgiełku, o założycielach, zakonnikach, kolejnych opatach, regule zakonu, jego rozwoju, przybyciu na ziemie polskie i obecności na Podhalu. – Wkład naszych ojców w kulturę i dziedzictwo naszego kraju jest dostrzegany w wielu miejscach, które z powodu wydarzeń historycznych zostały opuszczone przez białych mnichów – mówił, przypominając, że cystersom zawdzięczamy nie tylko kulturę agralną z trójpolówką, hodowlę polskiego bydła czerwonego, sprowadzenie karpia, ale i sztukę oraz mozolną pracę mnichów kopistów. Przypomniał on również, że cysterską parafię w Ludźmierzu cystersi administrowali do 1824 roku, a szerząc kult Najświętszej Marii Panny, parafię w Szaflarach założyli w 1350 roku. – My dzisiaj, jako następcy naszych ojców, a zarówno kontynuatorzy tradycji cysterskiej cieszymy się, że pamięć o dziedzictwie cysterskim i mozolnej pracy naszych poprzedników nie zginęła na Podhalu.

Interesujace wątki poruszyła w swym wystąpieniu pt. „Życie cystersów - inspiracja dla obecnych i przyszłych pokoleń” prof. Anna Diačiková z Katolickiego Uniwersytetu Ruzonberoku. Przypominając, że przybyli oni na tereny Słowacji z polskiego Wąchocka. Mówiła o inspiracjach rozwojowych, jakie zawdzięczany cystersom, o ich intergracji Europy poprzez kulturę, edukację, o ich dużym wpływie na rozwój medycyny, z którego korzystamy do dziś.

Wykład pt. „Fenomen reformy cysterskiej. Dla dobra Kościoła i świata wczoraj i dziś“ wygłosił cysters dr o. Ignacy Rogusz, z parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Jodłowniku. Mówił o duchowości, ewangelizacji, religijnych motywach, o ciągłości zakonu, która nigdy nie została przerwana, o strukturze w której istotnym elementem byli konwesi, pracujący w wielkich gospodarstawach, które tworzyli cystersi. Mówił też o bardzo ważnym elemencie w życiu zakonu, jakim jest podział na modlitwę, pracę i odpoczynek. Ta równowaga i dyscyplina jest nieodłącznym elementem życia tego zakonu.

Zmartwychwstaniec ks dr hab. Dariusz Tabor, prof. Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II miał wystąpienie pt. „Cysterskie Madonny Podhala? Geneza i funkcja figur z Szaflar i Ludźmierza“ . Jako historyk sztuki mówił o zawiłościach kompozycji figur, o proporcjach, dominujacych stylach w różnych okresach twórczości, tłumaczył kontekst ikonograficzny Madonn. Poruszył wątek funkcjonowania Madonn w środowisku cysterskim. 

Ostatnie wystąpienie pt. „Komunikowanie na pograniczu kultur - specyfika, wartość, wyzwania. Na przykładzie transgranicznego projektu "Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy" wygłosili dr hab. Katarzyna Drąg i dr Piotr Drąg z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Mówili w sposób barwny i przystępny o walorach projektu. Podkreślili ważność komunikowania przez kulturę. Zwrócili uwagę na budowanie relacji na pograniczu kultur. Podkreślili walor, jakim było promowanie wiedzy przez cystersów, którzy stali się nośnikami kultury, ucząc komunikacji kulturowej. Zwrócili uwagę, jak ważnym elementem i walorem projektu było stworzenie przestrzeni fizycznej i instytucjonalnej dla dialogu kultur i dialogu z kulturą. Podkreśli też walor edukacyjny projektu oraz ten związany z komunikowaniem dziedzictwa kulturowego w nowoczesnej formie na terenie Szaflar. – Macie przestrzeń, która będzie łączyła, uczyła dialogu. Życzymy, aby ten projekt stał się przestrzenią fizyczną do spotkania z człowiekiem. Ten projekt będzie przestrzenią pokazującą, że człowieka nie należy tolerować, a afirmować – podkreśliła dr hab. Katarzyna Drąg. 

Akcentując uniwersalizm duchowy dziedzictwa cystersów w sposób trafny, przemyślany i barwny, pełen obrazów i przenośni podsumował sympozjum Marek Szala, wybitny artysta, konserwator zabytków, mieszkaniec Szaflar i pasjonat historii miejscowości, która zawdzięcza mu nie tylko piękne działa, ale i odnalezienie i konserwację Madonny z Szaflar.
Seminarium było wielką ucztą duchową, ale także ucztą dla ciała. O to już zadbały nieocenione mistrzynie kuchni panie z Kołą Gospodyń Wiejskich Szaflary, które zdobyły pierwsze miejsce w Polsce w Bitwie Regionów. Ich kuchnię decenili uczestnicy seminarium,  podkreślając jej walory smakowe i estetyczne oraz kunszt podania.

Kolejny etap projektu nastąpi już w sobotę. Zostanie oficjanie otwarty Park Historyczno – Przyrodniczy. W programie jest zaplanowana nie tylko instenizacja historyczna, ale i wielki spektakl fontann, gdzie za pomocą dźwięku, koloru i wody, będzie artystyczną opowieścią o wspólnej historii Zakonu Cystersów i Szaflar.  

Gmina Szaflary we współpracy z Obec Spišská Teplica realizują transgraniczny projekt pt. „Cystersi pod Tatrami – wspólne korzenie i wspólna przyszłość Szaflar i Spiskiej Teplicy”, współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020.

Tekst i zdjęcia: Urząd Gminy Szaflary