2025-08-25 09:00:26

Zakopane

Zakopane oczami Stryjeńskiej: sztuka, folklor i słowiańskie rytuały

Reklama

Stworzyła nie tylko obraz góralskiej sielanki, ale uwieczniła dawno zapomniane wierzenia, gusła i odwiecznych bogów.

W willi Czerwony Dwór otwarto wystawę zatytułowaną "Zofia Stryjeńska. Tatry, górale i gusła Słowian". Księżniczka malarstwa polskiego, bo tak ją nazwano, odniosła spektakularny sukces na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu w 1925 roku, gdzie otrzymała cztery Grand Prix.

- Autorką tekstu do katalogu naszej wystawy jest Anna Król, historyk sztuki, profesor na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Już teraz zapraszam na jej wykład 1 września na temat Zofii Stryjeńskiej, który odbędzie się w ramach Wieczorów w Czerwonym Dworze - podkreśliła witając licznie przybyłych na wernisaż Małgorzata Wonuczka-Wnuk, szefowa Centrum Kultury Rodzimej w Czerwonym Dworze. - Byłam dzieckiem, kiedy czekoladki Wedla pakowane były w pudełka z nadrukiem tańców ludowych, które tutaj dzisiaj możemy też zobaczyć. Od początku jej działalność artystyczna wiązała się z poszukiwaniem stylu narodowego i to należy podkreślić. Zapewne dlatego też była w tym czasie tak popularna.

Prace malarskie, dzieła ceramiczne prezentowane w Czerwonym Dworze pochodzą z prywatnej kolekcji. Gratulacje organizatorom wystawy i podziękowania właścicielom kolekcji, którzy udostępnili szerokiej publiczności dzieła Zofii Stryjeńskiej złożyła Joanna Staszak, naczelnik wydziału kultury Urzędu Miasta Zakopane i Maciej Szostak, dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury. Muzyka Adama Karpiela okrasiła wydarzenie podhalańską nutą.

Małgorzata Wonuczka-Wnuk przypomniała, że Zofia Stryjeńska w latach 1921-1927 mieszkała w Zakopanem. Nazywano ją księżniczką sztuki polskiej i nie ma w tym przesady. Jak zaznaczyła, artystka obok Tamary Łempickiej była bowiem najbardziej znaną malarką okresu międzywojennego. - Pragnę z całego serca podziękować rodzinie, która użyczyła nam prac ze swojej kolekcji, a która pragnie pozostać anonimowa. Użyczenie tej kolekcji, byśmy wszyscy mogli zobaczyć te znakomite dzieła, to swoisty dar dla zakopiańczyków i dla wszystkich naszych gości - zaznaczyła Małgorzata Wonuczka-Wnuk.

Siła autopromocji

Anna Król, historyk sztuki, profesor na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie zaznacza, że fenomen Stryjeńskiej nie znajduje żadnego porównania wśród artystek pierwszej połowy XX wieku w całej Europie. Bo też w żadnym kraju kobieta nie osiągnęła tak wysokiej pozycji w świecie artystycznym.

"Stryjeńska była wśród najwyżej uhonorowanych, także orderami państwowymi, artystów w Polsce. Sprzedawała obrazy za ogromne sumy, stale uczestniczyła w wystawach polskich za granicą. Reprodukcje jej prac trafiały do szkół, tworząc nowy kanon postrzegania ludowości i historii. I mimo że twórczość Zofii Stryjeńskiej, artystki wszechstronnej, malarki, ilustratorki, scenografki, projektantki kostiumów, tkanin i zabawek, jest znakomicie opracowana, powszechnie znana i dobrze rozpoznawana, to jej fenomen nie tylko nie znajduje żadnego porównania, lecz przede wszystkim nie przestaje zdumiewać także w XXI wieku, w roku 2025. Badacze dzieła artystki podkreślają jej niezwykłą pracowitość, umiejętność poruszania się w różnych przestrzeniach wizualnych, niezależność stylistyczną, także tematyczną, odwagę oraz zdolności autopromocyjne. Jej prace masowo reprodukowane, umieszczano na rozmaitych przedmiotach użytkowych tak, iż trafiały do szkół, mieszkań, budynków użyteczności publicznych, stając się częścią naszej ikonosfery" - czytamy w opisie do wystawy autorstwa Anny Król.

Zofia Stryjeńska na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu w 1925 roku otrzymała cztery Grand Prix. Za dekorację prezentującą życie wsi polskiej zgodnie z rytmem pół roku i miesięcy, za plakat wyobrażający Polonię, za tkaninę i ilustrację książek oraz za zabawki wykonane według jej projektu. Brała czynny udział w życiu artystycznym II Rzeczypospolitej. W wielu wystawach realizowała zamówienia rządowe, m.in. została zaproszona do wykonania dekoracji na transatlantykach Piłsudskiej i Batory. Była żoną Karola Stryjeńskiego, jednego z najważniejszych architektów XX-lecia, dyrektora Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Przyjaźniła się z formistami, m.in. Leonem Chwistkiem.

Bajka sielskiego życia

- Trzeba też pamiętać, że była artystką papieru. Malowała farbami wodnymi, akwarelą i gwaszem. Interesowała się różnymi technikami graficznymi, przede wszystkim litografią - przypomniała Małgorzata Wonuczka-Wnuk.

W pierwszej monografii książkowej artystki Jerzy Warchałowski, odkrywca i promotor jej talentu, napisał: "Zofia Stryjeńska jest przede wszystkim polskim malarzem rzeczy polskich". Przez całe życie Zofia Stryjeńska głęboko wierzyła, iż to folklor jest przekazicielem pradawnych słowiańskich tradycji.

Dlatego też artystyczny humor Zofii Stryjeńskiej zdominowały dwa kluczowe, wzajemnie dopełniające się tematy. Folklor i mitologia słowiańska, które na tej wystawie widać. Szczególnie interesowała się kulturą górali polskich, podhalańskich. - Zapewne dlatego, iż znała ją bardzo dobrze, gdyż przez wiele lat mieszkała w Zakopanem. Współtworząc to wyjątkowe środowisko artystyczne międzywojennej Polski, myślę, że także bywała w tym czasie tutaj, w Czerwonym Dworze. Kadry z codziennego życia górali, liczne sceny - Powitanie o wschodzie słońca, serii Zaloty, czy Sielanka, czyli obrazy, które pokazujmy, niewiele miały wspólnego z realnym życiem mieszkańców Podhala - dodała Małgorzata Wonuczka-Wnuk.

Jednakże to te właśnie kompozycje zdominowały wyobraźnię Polaków. Nie tylko w XX wieku międzywojennym, lecz także wiele dekad później. To poprzez jej barwne, żywiołowe, radosne kompozycje, widziano życie codzienne na Podhalu i powstawał jego mit.

W 1927 roku powstał jeden z najbardziej znanych tekstów Stryjeńskiej. - To Tańce Polskie. W 1938 roku serię zakupiła fabryka porcelany w Ćmielowie, jako wzór dla dekoracji. Te niezwykle rzadkie dzisiaj talerze i półmiski, a także figurki najczęściej zdobiły motywy z Tańczącymi Góralami. Te właśnie motywy umieszczane były także na pudełkach czekoladek, o którym już wspomniałam, wynikają w zbiorową wizualną świadomość, stając się tekstami kultury. Także dwa takie talerze prezentujemy na wystawie i dwie figurki Tańczących Górali - dodała Małgorzata Wonuczka-Wnuk.

Zapomniani bogowie

Zdaniem Anny Król, szczególnie ważna i interesująca wydaje się teka Muzyka Podhala, opracowana przez Stanisława Mierczyńskiego, wyobrażona wstępem Karola Szymanowskiego, a wydana przez Książnicę Altas we Lwowie i Warszawie w 1930 roku. To niezwykłe wydawnictwo zawiera m.in. osiem ilustracji artystki, które możemy oglądać na zakopiańskiej wystawie: Las pod reglami, Juhas i dziewczyna, Pochód na halę, Ognisko na hali, Muzyka góralska, Taniec góralski, Wyjście z karczmy. Są też ozdobniki jej autorstwa, a także zapis nutowy i teksty góralskich przyśpiewek.

Format plansz Stryjeńska dostosowała do formatu zeszytu nutowego. Obok scen figuralnych artystka wprowadziła także czysty pejzaż, widok Tatr i jeszcze Gusła Słowian. W sztuce polskiej XIX wieku paradoksalnie szeroko rozumiana tematyka słowiańska nie znalazła głębszego odbicia.

"Dawno zapomniani bogowie i demony ożywają dopiero w obrazach Witolda Pruszkowskiego, w twórczości Stanisława Wyspiańskiego, a zyskują swój trwały obraz w malarstwie Zofii Zylińskiej. To dopiero jej bożki słowiańskie zawładnęły masową wyobraźnią Polaków. Artystka bowiem wykreowała tak konsekwentną i dostępną dla wszystkich konwencji ikonograficzną, iż obowiązuje ona do dzisiaj" - czytamy w opisie Anny Król.

Autorska teka Zofii Stryjeńskiej Magie Slave - Gusła Słowian, do której artystka napisała także obszerny tekst, ukazała się w roku 1934 w warszawskim wydawnictwie Jakóba (!) Mortkowicza, we francuskiej i polskiej edycji.

W skład teki weszło osiem plansz: Le Chene de Sviatovide - Dąb Światowida, Smigust - Śmigus, La Noyade - Topienie Chochoła, La Fete de la Gerbe - Dożynki, La Coiffe de la Mariee - Oczepiny, La Fete des Guirlandes - Wianki, Les Feux de Kupala - Sobótka, Tourogne - Turoń. Dziewiąta plansza Obrzędy pogrzebowe została odrzucona przez wydawcę, który uznał, że będzie miała zbyt małą sprzedaż.

Zdaniem Anny Król wystawa prezentuje kluczowe dla artystki wątki. To folklor góralski, tradycje oraz obrzędy słowiańskie. Genialna artystka wykreowała wizję nieistniejącego już słowiańskiego świata, którą przedstawiła współczesnym tak, iż zaakceptowali ją bezwarunkowo. - Stworzyła także obraz górali i Podhala, a przecież parafrazując Oskara Wilda, nie ma takiego kraju, nie ma takich ludzi. Górale są po prostu specjalną formą stylu, wspaniałą fantazją sztuki - podsumowała Małgorzata Wonuczka-Wnuk.

Tekst i fot.: Rafał Gratkowski

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

VW klasse 2025-08-25 09:15:31

Przecież górale to lud wołoski a nie słowiański.

Reklama

Galerie

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Konkurs na wzorcowego oscypka 2025

XVI Europejskie Targi Produktów Regionalnych

Święto ulicy Zamoyskiego w Zakopanem

Fioletowo na Hali Gąsienicowej

Morskie Oko w deszczu, mgle i chmurach

Orkiestra Akademii Beethovenowskiej w Belvedere

Kultura na Bani. Koncert 2 plus 1

Nigdy o Tobie nie zapomnę

Łemkowska Watra z Orawskimi Roztokami

Ceramika Pauli Solańskiej w Kmicicu

Tatry w Galerii YAM

Orkiestra Arte Symfoniko w Czerwonym Dworze

Mike del Ferro i Kacper Smoliński Quartet U Wnuka

"Nasze Zakopane" z Nagrodą Literacką Zakopanego

Zakopiański Festiwal Literacki

Andre Bachleda Curuś u Wnuka

Przyjaciele Andrzeja Brandstattera w Nosalowym Dworze

Biały haft w Czerwonym Dworze

Festiwal Muzyka u Wnuka wystartował

Leszek Możdżer w Nosalowym Dworze

Wielkie otwarcie wystawy prac Witkacego w Okszy

Witkacy w Okszy

Koniec roku szkolnego 2024/2025

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
REMONTY I WYKOŃCZENIA. 660 079 941.
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupie pensjonat w Zakopanym tel 660797241.
PRACA | dam
Restauracja Siwy Dym w Rabce-Zdrój zatrudni: KUCHARZA, KUCHARZA WYDAWKOWEGO, POMOC KUCHENNĄ. Praca na stałe lub dorywczo. CV na: rabka@siwydym.pl. Informacje pod numerem 887 080 004
PRACA | dam
ZATRUDNIMY W KARCZMIE oraz W BARZE MLECZNYM: KUCHARZA, POMOC KUCHENNĄ, OBSŁUGĘ BARU MLECZNEGO, KELNERKĘ. Zakopane, bez zakwaterowania - 600 035 355.
PRACA | dam
Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
ZDROWIE I URODA
Gabinet terapii behawioralnej - mgr Aleksandra Kaszczyszyn, psycholog, oligofrenopedagog, terapeuta behawioralny. Terapia zaburzeń zachowania u dzieci, młodzieży i dorosłych. Profesjonalna diagnoza, indywidualny plan terapii, wsparcie rodziny. +48604466768 alexandrazielinska23@gmail.com
Tel.: 48604466768
E-mail: alexandrazielinska23@gmail.com
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA: lokal użytkowy o powierzchni około 30m2 wraz z węzłem sanitarnym przy ulicy Gimnazjalnej w Zakopanem oraz lokal magazynowy o powierzchni 20m2 w tej samej lokalizacji. Więcej informacji pod numerem 604 822 144
PRACA | dam
Polskie Koleje Linowe S.A. są liderem wśród operatorów kolei linowych w Polsce. Grupa PKL oferuje całoroczny, kompleksowy zakres usług turystyczno-wypoczynkowych oraz posiada własną bazę noclegową i restauracyjną. Obecnie poszukujemy osób na stanowisko: KSIĘGOWA/KSIĘGOWY. Miejsce pracy: Zakopane. Do zadań osoby na tym stanowisku będzie należało (między innymi): - Księgowanie faktur zakupu, sprzedaży, kas fiskalnych, - Uzgadnianie kont księgi głównej, - Uzgadnianie rozrachunków z tytułu należności i zobowiązań, - Kontrola dokumentów źródłowych pod względem rachunkowym i formalnym, - Rozliczanie punktów gastronomicznych. DOŁĄCZ DO NAS! Więcej informacji i rekrutacja: https://www.pkl.pl/post/ksiegowa-ksiegowy.html
WWW: https://www.pkl.pl/post/ksiegowa-ksiegowy.html
PRACA | dam
PRODUCENT ŻYWNOSCI w Zakopanem zatrudni PRZEDSTAWICIELA. Praca stała, dobre warunki. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
Hotel "Foluszowy Potok" Zakopane, ul. Zamoyskiego 42 zatrudni do restauracji hotelowej: KELNERA/-KĘ. Zapewniamy stabilną, całoroczną pracę w restauracji hotelowej. Kontakt wyłącznie telefoniczny: 660 41 00 46
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni KIEROWCĘ. Dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
PRACA | dam
Piekarnia w Zakopanem zatrudni EKSPEDIENTKĘ. Bardzo dobre warunki pracy. 604 102 804, 602 285 793.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY, DEKARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DZIAŁKA UZBROJONA W ŁOPUSZNEJ. 506 525 884.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
NIEMCY - MURARZ, CIEŚLA, MALARZ, OCIEPLENIA, SPAWACZ, ELEKTRYK, KRANISTA. 601-218-955
KUPNO
Kupię STARY SOSRĄB Z GÓRALSKIEJ IZBY. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ MERCEDESA SPRINTERA (roczniki 1995-2010). 531 666 333.
KUPNO
Kupię STARĄ GÓRALSKĄ SZAFĘ. 605 306 244
MOTORYZACJA | kupno
KUPIĘ KAŻDĄ TOYOTĘ. OSOBOWE, TERENOWE. CAŁE LUB USZKODZONE. 531 666 333.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
IMPREZY OKOLICZNOŚCIOWE
OKOLICZNOŚCIOWY PRZEWÓZ OSÓB MERCEDES V-Klasa z KIEROWCĄ, BIAŁE BMW X7 z KIEROWCĄ. IMPREZY OKOLICZNOŚCIOWE, WESELA, TRANSFERY itp. Telefon: 602 290 555
NAUKA
BRANŻOWA SZKOŁA I STOPNIA CECHU RZEMIOSŁ RÓŻNYCH I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W ZAKOPANEM OGŁASZA NABÓR DO KLAS PIERWSZYCH O KIERUNKACH WIELOZAWODOWYCH NA ROK SZKOLNY 2025/2026, więcej na www.szkolacechowa.pl, ZAPRASZAMY !!! Tel. 18 20 68 501
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK - 660 404 104.
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.