2025-10-23 16:40:27

Zakopane

To nom jesce w dusy gro. O wywłaszczeniu górali z Tatr, czyli ziemia tania jak bułka (WIDEO)

Komuniści za metr kwadratowy tatrzańskiej działki płacili 22 grosze, wtedy tyle kosztowała bułka w sklepie, pierwsza taka wystawa o wywłaszczeniu górali z Tatr.

Dziś w Kuźnicach otwarto nową wystawę plenerową Tatrzańskiego Parku Narodowego. Ekspozycja "To nom jesce w dusy gro. O wywłaszczeniu górali z Tatr".

Takiej wystawy jeszcze nie było. Władze Tatrzańskiego Parku Narodowego z otwartą przyłbicą mierzą się z "grzechem pierworodnym", jaki popełniono u zarania tworząc TPN. Ten grzech po dziś dzień odciska się piętnem wśród wielu górali, którzy mają żal. Do państwa polskiego i do Parku. Krzywda, jaką wyrządzono pasterskim rodom do dziś wybrzmiewa echem, które po Tatrach niesie wiatr.

Wystawa przygotowana została z okazji jubileuszu 70-lecia Tatrzańskiego Parku Narodowego, a otwarcie zaszczyciła swą obecnością Paulina Hennig-Kloska, minister ochrony środowiska. Podkreśliła jak wielką wagę ma społeczna aprobata i zgoda na tworzenie parków narodowych, bowiem są one naszym narodowym skarbem i chlubą.

Wernisażowi w zespole dworsko-parkowego w Kuźnicach towarzyszyła na przemian słoneczna, ciepła, deszczowa, chmurna i zimna pogoda. A to za sprawą wiatru halnego. Wystawa ukazuje tworzenie TPN w realiach PRL – Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Tak z perspektywy historycznej, jak i administracyjnej oraz w relacji mieszkańców Podhala.

Ciągłość gazdowania na halach, która trwała kilkaset lat przerwał brutalnie proces komunistycznych wywłaszczeń, do których doszło w latach 1960–1980.

- Przymusowe pozbawianie własności było konsekwencją utworzenia w 1955 roku Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wywłaszczenia dotyczyły całych nieruchomości, udziałów w prawie własności nieruchomości lub służebności na obszarze 12 081 hektarów i objęły ponad 6000 osób - przypomniał Szymon Ziobrowski, dyrektor TPN. Przypomniał, że idea utworzenia Parku, formułowana jeszcze w okresie międzywojennym, miała szczytne założenia. Za zadanie pomysłodawcy stawiali sobie ochronę przyrody przy poszanowaniu własności. Niestety, tego drugiego zabrakło w czasach komunistycznych. PRL wypaczyła pierwotne intencje, a odbieranie góralom lasów, hal i łąk położyło się cieniem na postrzeganiu Parku przez górali. Geodeta Piotr Bąk, były burmistrz Zakopanego, były starosta tatrzański przypomniał historię przedwojennych starań o utworzenie Parku Przyrody w Tatrach. Starania te przerwała wojna w 1939 roku. Podkreślił, że w czasach stalinowskich, gdy tworzono TPN wielu górali nie odebrało depozytów sądowych, marnych groszy za metr kwadratowy zawłaszczonej przez państwo ziemi. Jedni unieśli się honorem, inni nie chcieli odbierać pieniędzy, bo PRL wykorzystałoby ten fakt jako potwierdzenie, że procedura odbywa się za zgodą dotychczasowych właścicieli ziem. A takiej zgody nie było. - Dla przykładu, sprawdzałem to wczoraj. Współwłaściciele obszaru Hali Gąsienicowej dostawali w 1964 roku 22 grosze za metr kwadratowy działki. To była wtedy wartość bułki wodnej - przypomniał Piotr Bąk.

Więcej zdjęć z wernisażu w naszej galerii: https://24tp.pl/g/3831

Autorzy wystawy

Agnieszka Gąsienica-Giewont - etnolożka i muzealniczka, radna gminy Kościelisko, autorka publikacji poświęconych kulturze Podhala. Od lat zajmuje się badaniem i popularyzacją dziedzictwa regionu. Kierowniczka Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem, animatorka kultury regionalnej, jurorka festiwali i inicjatorka licznych projektów artystycznych i edukacyjnych.

Piotr Bąk - dr inż. geodeta, przewodnik tatrzański i samorządowiec. W przeszłości burmistrz Zakopanego, a następnie starosta tatrzański. Zasiadał w Państwowej Radzie Ochrony Przyrody oraz w Radzie Naukowej Tatrzańskiego Parku Narodowego. Od lat zaangażowany w działania na rzecz ochrony przyrody i zachowania dziedzictwa kulturowego Tatr.

Inicjatorzy projektu: Filip Zięba, Szymon Ziobrowski

Tekst: Piotr Bąk, Agnieszka Gąsienica-Giewont

Badania terenowe: Agnieszka Gąsienica-Giewont, Katarzyna Gąsienica-Józkowy

Górale, uczestnicy projektu

Dzielili się nie tylko wspomnieniami, ale też historycznymi dokumentami, fotografiami z rodzinnych albumów: Jan Antoł, Stanisław Bobak, Grzegorz Bryniarski, Andrzej Budz „Kwatercorz”, Józef Budz „Miescorz”, Jan Buńda, Elżbieta Frankowska-Cząstka, Wojciech Gąsienica-Byrcyn, Wojciech Gromada, Ludwina Gut-Antoł, Jan Jasionek, Anna Jasionek, Andrzej Knapczyk, Anna Knapczyk, Krzysztof Lassak, Igor Łukaszczyk, Franciszek Łukaszczyk „Jurzyk”, Stanisław Machajewski, Franciszek Maciata, Maria Majerczyk „Krowiorkula”, Piotr Mazik, Andrzej Mąka, Jan Michałczak, Krystian Mrugała, Aniela Pawlikowska „Fabianka”, Stanisław Rychtarczyk, Janina Sichelska, Stanisław Skupień „Stosel”, Stanisław Skupień „Kubów”, Stanisław Skupień, Andrzej Skupień, Regina Słodyczka-Giewont, Helena Stasik „Rabianka”, Zofia Stasik „Rabianka”, Aniela Stasik „Rabianka”, Maria Staszel, Andrzej Staszel „Furtek”, Stanisław Staszel, Bartłomiej Stopka, Andrzej Styrczula, Władysława Styrczula, Jerzy Szczepaniak-Krupowski, Romuald Szczepaniak-Krupowski, Henryk Trebunia-Tutka, Antoni Zięba

Redakcja: Paulina Kołodziejska, Łukasz Mackiewicz

Korekta: Marta Grygoruk

Konsultacja: Paweł Skawiński, Antoni Zięba, Filip Zięba

Koordynacja: Beata Bańka, Paulina Kołodziejska

Projekt graficzny: Bartłomiej Witkowski

Mapy: Piotr Bąk, Zuzanna Bąk, Marcin Bukowski

Zdjęcia archiwalne pochodzą ze zbiorów uczestników projektu, natomiast zdjęcia współczesne pochodzą z filmu Ostatnia noc na Kopieńcu Bartka Solika.

rav

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Pańszczyk 2025-10-27 10:01:31

@zg górale na tym zarabiają teraz. 5 mln turystów rocznie w Tatrach, gdzieś to musi spać, gdzieś to musi zjeść i rozjeżdża się po wioskach nie tylko po Zakopanym.
A co do wywłaszczeń i strat. Jajako były potomek chłopów pańszczyźnianych żądam odszkodowania!
Najlepiej niech wszyscy z końcówką nazwiska na -ski zapłacą odszkodowanie tym bez tej końcówki. A w Ameryce niech biali najeźdźcy zapłacą czerwonoskórym.

pułkownik Zubek z Londynu 2025-10-24 13:17:32

Jeżeli byłaby SPRAWIEDLIWOŚĆ to właściciele lub ich potomkowie dostaliby obecnie uczciwe odszkodowanie( po cenach z Zakopanego) Ale sprawa od upadku komuny nie załatwiona.
Obojętnie kto rządził czy postkomuniści, czy Prawi i Sprawiedliwi( z tego co nakradli za swoich rządów to na odszkodowania by starczyło) czy Partia Oszustów nikt problemu nie załatwił.

zg 2025-10-24 11:26:37

to jest niesamowity policzek wymierzony góralom! jak ktoś śmiał coś takiego zorganizować? "zabraliśmy wam grunty i robimy na tym biznes i nic nam nie możecie zrobić" - to jak rozdrapywanie starych ran.. bezczelność i arogancja! Co nam zaproponowali w ramach tej wystawy? Wypłacą wreszcie odszkodowania czy dalej będą się paść na naszej krzywdzie? Park powstał w celu ograniczenia liczby turystów w górach.. ja mam pytanie, czy są ograniczenia w TPN ie liczby wejść? PS. Schroniska przerodziły się w hotele z pokojami 1000 zł za noc..

czopek 2025-10-24 09:25:10

Wnoszę o zmianę nazwy TPN na Tatrzański Park Rozrywki.

worek na śmieci 2025-10-23 20:41:19

Zorganizowanie takiej szopki przez dyrektora-dewelopera zakrawa na skrajny cynizm i sadyzm wobec byłych właścicieli terenów TPN. To tak jakby chciał powiedzieć im "Patrzcie i podziwiajcie jaki piękny stworzyłem lunapark do koszenia kasy na waszych ziemiach. Nie ma on nic wspólnego z ochroną przyrody a niebawem wchodzimy w biznes ze stacją narciarską. A wam jakieś banialuki wcisnęli że dla ochrony przyrody i inne frazesy. A to jest czysty biznes."
No, powiem, że takiej zniewagi się nie spodziewałem...

Wnuczka okradzionych 2025-10-23 19:15:07

TPN i kolejne wladze niech się rozliczyą z krzywd , przeproszą i zadość uczynią prawowitym właścicielom .
Potem będzie czas na świętowanie.
Niech przeproszą za mandaty dla ludzi, którzy kiedyś zeszli ze szlaku , żeby swoim dzieciom pokazać gdzie była ich ojcowizna. Za podpalenie albertynów -taki skandal pozostał nierozliczony. Za "polowanie" na ludzi , którzy co roku upamiętniają wielkiego Polaka, aktora, poetę, dramaturga, filozofa, Papieża Jana Pawła II. I tak można pisać w nieskończoność, siedemdziesiąt lat wstydu.
Ale jest ministra na gali, pewnie przywiozła "terefere" od premiera.

chochoł 2025-10-23 18:45:57

gdyby ten mostek był remontowany za twoich idoli to marawiecki ze świtą byłby bankowo przecinać wstęgę :-)

brać siy z tela 2025-10-23 18:34:46

A dzisiaj kasinioki z Chramcówek są przekonani, że oni sobie kupili. Zapłacili góralom

Wyborca 2025-10-23 18:25:07

Nie wierzyłem .... do końca nie wierzyłem że jeden z dwóch parlamentarzystów (drugi - senator już nie żyje) obiecujący góralom podczas każdej kampanii odzyskanie polan i własności pojawi się na wystawie... I o to moja niewiara stała się płonniejsza niż biały puch.... pojawił się i załapał na fotkę w baseballówce... czapki z głów przed dyrekcją TPN że go nie wzięli do organizacji wystawy... mało tego wspaniałe Panie nie przeprowadziły z nim nawet wywiadu. I słusznie.... bo z obiecywaczami bez POkrycia się nie rozmawia....

Zakopianka 2025-10-23 18:15:30

Komuniści i arystokracja, jedni uwłaszczyli się na tym co ukradli narodowi a drudzy ponieważ zawsze byli blisko władzy , odzyskali swoje majątki.
Trzeba mieć "fantazję" i odwagę i brak elementarnego poczucia sprawiedliwości, żeby taką wystawę urządzić. I jeszcze zaprosić potomków ludzi, których się okradło. Właściciele wywłaszczonych hal dostali grosze w porównaniu do tego co stracili i nawet wolna już ojczyzna odmowiła im zadośćuczynienia.
Teraz TPN gazduje tak, że ręce opadają, z ochroną przyrody niewiele ma to wspólnego i nie krępuje się zarabiać na tym jak zwykły szmalcownik.
Dla górali ma wystawę, brawo!!!!
I jako premię wizytę pani Kłoski, to dopiero atrakcja!!!

xxx 2025-10-23 17:54:39

Pierwsze skojarzenie - kamień pamięci w Berlinie. Może dlatego, że ministra przybyła na wystawę, a na otwarcie nowego mostku nie.

Jasne 2025-10-23 17:02:05

Teraz to chyba sami się wywłaszczają tylko za większą ilość bułek.

Reklama

Galerie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Macierzyństwo na szkle malowane i nie tylko

Warszawa ma "Złote tarasy", a Zakopane tarasy cenniejsze od złota

Na dnie oceanu w Kolibie

Nagrody za Macierzyństwo rozdane

Punk Styku u Rząsów

Sportowcy HANDICAP Zakopane podsumowali sezon

Nauczyciele i sportowcy docenieni w Poroninie

XXXII Jesienny Wyścig Rowerowy w Małem Cichem

Zaufaj Panu już dziś

Malarstwo Beaty Kołaciak w Jutrzence

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Dawid Lubowicz Quartet U Wnuka

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Konkurs na wzorcowego oscypka 2025

XVI Europejskie Targi Produktów Regionalnych

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Zatrudnię do sprzątania apartamentów w okolicy ul. Strążyskiej w Zakopanem. Praca na stałe, 3-4 dni w tygodniu (w weekendy również) w godz. od 9-15. 609097999
Tel.: 609097999
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. 515 503 494.
USŁUGI | budowlane
WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Zakopane centrum - MAŁY POKÓJ Z BALKONEM NA DŁUŻEJ - TANIO - 502 879 648.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY, DEKARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
PRACA | dam
CENTRALNY OŚRODEK SPORTU w Zakopanem zatrudni POMOC KUCHENNĄ. Tel.: 725 300 095, e-mail: rekrutacja.zakopane@cos.pl, www https://bip.cos.pl/6469/2025-10-31-zapytanie-ofertowe-wykonanie-czynnosci-pomocy-kuchennej-w-ramach-umowy-cywilnoprawnej
PRACA | dam
NIEMCY: MURARZ, CIEŚLA, MALARZ, OCIEPLENIA, ELEKTRYK, SPAWACZ, KRANISTA. Umowy na warunkach niemieckich. Kontakt: 0048 601-218-955
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
KOŚCIELISKO Kiry sprzedam działkę budowlaną do wyboru 27 arów lub 18 arów lub 9 arów. Działka około 300m od wejścia do Doliny Kościeliskiej. Działka objęta planem zagospodarowania 3MN tel 660797241 b12.pl. 660797241
Tel.: 660797241
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
PRACA | dam
Poszukuję chłopaka z umiejętnością j. niemieckiego na wyjazd do Niemiec (4-7.12.25). 664 497 808.
SPRZEDAŻ | różne
SPRZEDAM OPAŁ SUCHY - 788 344 233.
PRACA | dam
Przyjmę BRYGADY I POJEDYNCZE OSOBY NA TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE. 503 532 680.
USŁUGI | budowlane
TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
PRACA | dam
Nowe miejsce na mapie Białki Tatrzańskiej rekrutuje ! Na stanowiska: -kucharz produkcyjny, kucharz wydawkowy, pizzer, pomoc kuchenna, pracownik obsługi sali restauracyjnej Jeżeli jesteś zainteresowany/ zainteresowana pracą zadzwoń, lub wyślij CV. 798625975 restauracjadwatopory@gmail.com
Tel.: 798625975
USŁUGI | budowlane
PŁYTKI, REMONTY, ELEWACJE, PODDASZA. 793 677 268.
USŁUGI | budowlane
PŁYTKI, REGIPSY, MALOWANIE, WYKOŃCZENIE WNĘTRZ. 787 479 002.
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Wynajmę umeblowane MIESZKANIE EMERYTCE - Szaflary. 601 707 235.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam tanio! PENSJONAT Z WYPOSAŻENIEM W SZAFLARACH. 513 243 420.
PRACA | dam
Pracownia Projektowa SŁOWIK ARCHITEKTURA poszukuje ARCHITEKTA. Oczekujemy: *ukończonego kierunku studiów pierwszego stopnia na Wydziale Architektury *znajomości programu ArchiCAD * min. 2 lata doświadczenia. 668 309 058 https://slowikarchitektura.pl/
Tel.: 668 309 058
WWW: slowikarchitektura.pl/
PRACA | dam
Poszukiwana osoba do pracy w sklepie na Krupówkach na stanowisko sprzedawcy. 723 745 984
Tel.: 723
PRACA | dam
KASJER/KASJERKA PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM BUKOWINIE TATRZAŃSKIEJ WIĘCEJ INFORMACJI POD NR TEL. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
USŁUGI | inne
PRZERÓBKI - KOŻUCHÓW, FUTER, NA PILOTKI NOWEGO KROJU. NIEDROGO, PROFSJONALNIE. 606989935.
PRACA | dam
Przyjmę do pracy na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i najbliższe okolice.. 500160574
Tel.: 500160574
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
USŁUGI | inne
PROFESJONALNA WYCINKA DRZEW, GAŁĘZI Z PODNOŚNIKA I Z UŻYCIEM LINY. 889 105 476
USŁUGI | budowlane
DOTACJA Z CZYSTEGO POWIETRZA - TERMOMODERNIZACJA. Oferujemy bezpłatną pomoc od A do Z w pozyskiwaniu dotacji, przeprowadzeniu termomodernizacji oraz rozliczeniu dotacji z programu Czyste Powietrze. Zmień swój dom. 888 276 582.
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Osoba prywatna KUPI DZIAŁKĘ BUDOWLANĄ - okolice Nowego Targu. Płacę gotówką. 608 729 122.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYDZIERŻAWIENIA DZIAŁKA W LUDŹMIERZU PRZY DRODZE NA CZARNY DUNAJEC. 608 729 122
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Zarządzanie domkami i apartamentami na wynajem krótkoterminowy. 788 63 36 33 www.zarzadzanieapartamentami.info
Tel.: 788
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
PRACA | dam
INSTRUKTORZY NARCIARSCY www.szkolajurgow.pl tel. 692001268
PRACA | dam
Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.