IKAR pod Matterhornem

Doroczne kongresy IKAR-CISA (Międzynarodowa Komisja Ratownictwa Alpejskiego) organizowane są od 1955 roku, kiedy to we włoskim Bolzano członkowie kilku organizacji ratownictwa alpejskiego podjęli uchwałę o jej założeniu. Pierwszym jej prezydentem był Szwajcar Rudolf Campell z Pontresiny. Od tego czasu coroczne zgromadzenia odbywają w różnych krajach członkowskich, których liczba stale wzrasta.

Ratownicy tatrzańscy nawiązali z IKAR współpracę już w latach 50., ale dopiero w 1968 roku Polska, Czechosłowacja i Hiszpania zostały przyjęte w poczet członków zwyczajnych. Dotychczas dwa razy kongres odbył się w Polsce. W 1996 roku został zorganizowany przez GOPR w Karpaczu, a w 2004 roku przez TOPR w Zakopanem. Obie te organizacje są członkami zwyczajnymi IKAR i co roku wysyłają swoich delegatów na kongresy.

W tym roku obrady i zajęcia terenowe odbyły się w Szwajcarii, u stóp górskiego symbolu tego kraju – Matterhornu (4477 m). Trwały kilka dni, a uczestniczyli w nich ratownicy kilkudziesięciu organizacji ratowniczych nie tylko z Europy ale również z innych kontynentów. TOPR reprezentowali: Mieczysław Ziach – zastępca naczelnika, Sylweriusz Kosiński – lekarz i ratownik oraz Wojciech Mateja, Marcin Józefowicz i Andrzej Górka, a GOPR – Jacek Dębicki – naczelnik, Jerzy Siodłak – stały delegat do IKAR oraz Andrzej Brzeziński i Maciej Ludrowski. Uczestniczyli oni w obradach czterech głównych komisji: medycznej, lawinowej, ratownictwa naziemnego i ratownictwa z powietrza oraz w dwudniowych warsztatach i pokazach zorganizowanych przez gospodarzy w terenie.

Dwie niezwykłe historie

Posiedzenie Komisji Medycznej odbyło się po raz ostatni pod kierownictwem Hermanna Bruggera, gdyż w wyniku wyborów nowym przewodniczącym MEDCOM został Austriak Fidel Elsensohn. – Zwykle w posiedzeniach komisji medycznej uczestniczy około 20 osób, a w tym roku było dwukrotnie więcej – mówi Sylweriusz Kosiński, który przez trzy dni aktywnie uczestniczył w jej obradach. Dwa poświęcone były różnym problemom z dziedziny ratownictwa medycznego w górach, a ich efektem są zalecenia opracowane przez komisję, zamieszczone na stronach www.ikar-cisa.org – Alpine medicine – Rekommendations, natomiast w trzecim dniu delegaci uczestniczyli w II Międzynarodowym Sympozjum Hipotermii.

W wyniku obrad w przygotowaniu komisji jest kilka dokumentów. Jeden z nich wywołał wśród uczestników ożywioną dyskusję: „Stwierdzenie zgonu w ratownictwie górskim przez personel medyczny i niemedyczny”. – O ile kwestia tzw. odstąpienia od czynności reanimacyjnych przez personel medyczny w przypadku ewidentnie śmiertelnych urazów jest oczywista, o tyle stwierdzanie zgonu w sytuacjach wątpliwych budzi kontrowersje. Już sama definicja „ewidentnie śmiertelne obrażenia” jest dyskusyjna – tłumaczy Sylweriusz Kosiński i podaje przykład, który omówił na komisji Hermann Brugger. – Dwóch ski-alpinistów zostało zasypanych podczas zjazdu przez deskę śnieżną, którą uruchomili przy III stopniu zagrożenia. Znajdowali się płytko pod powierzchnią lawiny – jeden 60 cm, a drugi 30 cm. Zasypanie trwało ponad 4 godziny. Po odkopaniu u pierwszego stwierdzono zgon na miejscu – nie miał przestrzeni powietrznej – usta i nos były zasypane śniegiem. Drugi miał przestrzeń powietrzną ale lekarz stwierdził zgon przez uduszenie. Następnego dnia, gdy tego drugiego rozbierano w kostnicy, okazało się, że ma na sobie komputer treningowy dobrej klasy, który cały czas działał. Po odczytaniu danych okazało się, że zatrzymanie krążenia nastąpiło albo w trakcie odkopywania, albo tuż przed tym. Mężczyzna był 30 cm pod powierzchnią lawiniska, zespół medyczny nie zmierzył temperatury, ani nie zrobił zapisu EKG. Nie podjęto też reanimacji. Nie chciałbym być na miejscu tego lekarza, który stwierdził zgon – skomentował Kosiński.

W sympozjum poświęconym hipotermii wzięło udział kilkadziesiąt osób. O swoich doświadczeniach w leczeniu hipotermii mówili pracownicy klinik uniwersyteckich z Innsbrucku i Genewy. Przykładem osoby, która przeżyła głęboką hipotermię i wyszła z niej, jest Szwedka dr Anna Bagenholm, która jest żywym potwierdzeniem zasady: „nikt nie jest martwy, dopóki jest ciepły i martwy”. – Miałem okazję poznać ją osobiście i porozmawiać z nią – wyjawił Kosiński. – Wypadek zdarzył się przed mniej więcej 10 laty. Jechała na nartach i wpadła do szczeliny, gdzie lał się na nią strumień lodowatej wody. Bardzo szybko się wychłodziła i doszło do zatrzymania krążenia. Zmierzono jej temperaturę. Miała 13,7 stopnia C, a serce nie pracowało już około 50 minut. Trzy godziny była reanimowana. Przewieziono ją do kliniki w Tromsö, gdzie podłączono ją do sztucznego płuco-serca. Po długim leczeniu i różnych komplikacjach doszła do siebie. Potem ukończyła studia i specjalizacje z radiologii, jest czynna zawodowo i społecznie. Uruchomiła swoją stronę internetową na której opisuje swoje doświadczenia. „Najzimniejsza kobieta świata” jest świadoma swojej misji i podkreśla, że najważniejszym czynnikiem rokowniczym w jej przypadku było zaangażowanie ludzi, którzy udzielali jej pomocy.

Coraz więcej doniesień wskazuje na skuteczność leczenia hipotermii przez ogrzewanie szpitalne w sposób nieinwazyjny – stwierdzili uczestnicy sympozjum. W warunkach górskich szczególną uwagę należy zwrócić na wczesne monitorowanie podstawowych funkcji życiowych – szczególnie zapisu EKG i temperatury centralnej.

Warsztaty na lodowcu

Uczestnicy sympozjum mieli też dwa dni zajęć w terenie. Uczestnicy warsztatów terenowych wyjechali kolejką na Kleine Matterhorn, gdzie na lodowcu poszczególne firmy prezentowały sprzęt do poszukiwań w lawinach. Tam również na dwóch stanowiskach zademonstrowano sposoby wyciągania poszkodowanego ze szczeliny lodowcowej. – Przedstawiciele poszczególnych firm: Baryvox, Ortovox, Pieps, Tracker, Arva omawiali zasady działania i zalety poszczególnych detektorów, które dostępne są na rynku – wyjaśnia Mieczysław Ziach, który razem z Marcinem Józefowiczem uczestniczył w zajęciach Komisji Lawinowej.

– Zaprezentowano m.in. prototyp detektora, który szuka telefonów komórkowych, wykrywacz mający zasięg do 15 km – twierdzi Marcin. On sam miał okazję szukać tym detektorem w lawinie zasypanego telefonu. – Działa stereofonicznie, rzeczywiście, słychać, z jakiego kierunku dochodzi sygnał. Z kolei Pieps pokazał sondę, w której jest detektor lawinowy, a na końcu sondy – antena. Wbijając w śnieg sondę, szukamy miejsca położonego najbliżej czujnika zasypanego. Pokazano też działanie nowego detektora recco, który jest mniejszy, lżejszy i nie potrzebuje cały czas ładowania na etapie magazynowania. Dodatkowo jest dołączony do niego detektor lawinowy LVS. Skandynawowie pokazali system „hepke” – jest to wykrywacz z rączką i dwoma spiralkami. Mietek Ziach uzupełnia: – Innowacją w zastosowaniu plecaków ABS jest system zdalnie odpalanych ładunków, np. przez instruktora lub przewodnika, jeżeli zauważy, że jego klient został porwany przez lawinę. Odbyły się też dwa pokazy wydobywania poszkodowanego ze szczeliny lodowcowej w szelkach i noszach, w oparciu o trójnóg i wielokrążki. Zajęcia te prowadzili gospodarze i ratownicy włoscy z Dolomitów. W następnym dniu, już na sali, odbyło się podsumowanie technik poszukiwań w lawinach.

Ratownictwo z powietrza

Spotkanie Komisji Ratownictwa z Powietrza rozpoczęło się od wizyty w bazie lotniczej firmy Air Zermatt. – Mogliśmy się zapoznać z warunkami pracy i ze sprzętem, jakim dysponują ratownicy w tym rejonie Szwajcarii, a potem odbyć treningowy lot w rejonie Matterhornu fabrycznym śmigłowcem EC 145 – powiedział Wojciech Mateja, specjalista w TOPR od ratownictwa śmigłowcowego. – W następnych dniach na posiedzeniach komisji omawiane były wypadki śmigłowcowe, jakie wydarzyły się w minionym roku. Jeden z nich, dość niezwykły, przydarzył się francuskiej załodze Securite Civile. Podczas lotu w pobliżu przekaźnika telefonii komórkowej sygnał logowania telefonów na pokładzie (wszyscy członkowie załogi, w sumie 5 osób, mieli przy sobie telefony) był tak silny, że zakłócił pracę systemu regulacji obrotów jednego z silników, skutkiem czego silnik się wyłączył, a śmigłowiec musiał awaryjnie lądować.

Odbyły się też pokazy na stacji kolei linowej Sunnega. Obejmowały ewakuację pasażerów kolejki techniką HEC (długiej liny) za pomocą dwóch śmigłowców Allouette Lama. W ciągu niespełna godziny bardzo sprawnie ewakuowano pasażerów z 10 wagoników i 4 krzesełek – w sumie 90 osób.

Cocktail party z okazji 100-lecia TOPR

W czwartkowy wieczór Ambasada Polski w Szwajcarii zorganizowała dla uczestników kongresu i zaproszonych gości spotkanie koktajlowe, poświęcone jubileuszowi TOPR, czwartej na świecie górskiej organizacji ratowniczej. Obecni byli również: ambasador Polski przy ONZ w Genewie, państwo Lityńscy z Bazylei i syn Macieja Mischke – Wojciech. Wspominano działalność górską Jerzego Hajdukiewicza i Macieja Mischke w Szwajcarii w okresie w czasie II wojny światowej. Z kolei Andrzej Górka omówił prezentację przygotowaną przez Marcina Józefowicza, dotyczącą historii i teraźniejszości TOPR.

W ostatnim dniu kongresu odbyły się wybory władz. Przyjęto w poczet członków IKAR służby ratownicze z Andory i Czarnogóry. Ustalono również, że w przyszłym roku kongres odbędzie się na Słowacji, w Starym Smokowcu, w 2011 roku w szwedzkim Are, a na 2012 rok swoją kandydaturę zgłosił GOPR, który chce zorganizować kongres IKAR-CISA w Krynicy Zdroju.

Apoloniusz Rajwa