Tatry

W poszukiwaniu polskiego bieguna zimna

Reklama

Trzech pasjonatów meteorologii postanowiło udowodnić, że polski biegun zimna leży nie pod Suwałkami czy na Orawie, ale w Tatrach.

Kocioł Litworowy w Tatrach. Miejsce niezwykłe nie tylko ze względu na to, że porastają e latem łany litworu, jak zresztą sama nazwa wskazuje. Kocioł położony jest na wysokości ok. 1800 metrów n.p.m. w Czerwonych Wierchach. Ma 70 metrów głębokości, jest osłonięty ze wszystkich stron. Gdyby leżał w granitowych Tatrach Wysokich, z pewnością znajdowałby się w tym miejscu głęboki staw. Jest jednak położony wśród wapiennych stoków Tatr Zachodnich, gdzie woda przesiąka przez skały tworząc głębokie jaskinie.

To miejsce zafascynowało trzech pasjonatów meteorologii: Kamila Filipowicza, Arnolda Jakubczyka i Michała Wróbla. Postanowili sprawdzić, czy Kocioł Litworowy oraz leżący niedaleko nieco mniejszy i bardziej skalisty Kocioł Mułowy nie są najzimniejszymi miejscami w Polsce.

Z torfowiska w Tatry

- Pierwsze pomiary zimna prowadził na torfowisku w Czarnym Dunajcu Arnold Jakubczyk. Ja podobne, bardzo zimne miejsce odkryłem u siebie, w okolicach Katowic. Prowadziliśmy swoje pomiary i dzięki temu poznaliśmy się na forach internetowych. Sam pomysł, aby sprawdzić, czy takich warunków nie spełniają kotły w Czerwonych Wierchach, narodził się w głowie Kamila Filipowicza, który spędza wiele czasu w Tatrach - opowiada Michał Wróbel.

To właśnie Kamil, mając świetne rozeznanie topograficzne terenu w Tatrach oraz wiedzę meteorologiczną, poszukiwał takiego zimnego miejsca w Tatrach. Wytypował dwa kotły - Litworowy i Mułowy, na których dnie nie ma stawów i zimne powietrze może się tam kumulować.

Pierwsze mrozowisko

Arnold Jakubczyk dodaje, że na podstawie pomiarów temperatur w podobnych kotłach w Alpach stwierdzili, iż w Tatrach również muszą znajdować się takie miejsca. - Przygodę z meteorologią zacząłem w młodości, ale na poważnie zająłem się tym w 2011 r., a w 2012 odkryłem pierwsze mrozowisko, które jest dziś znane jako biegun zimna Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Podczas jazdy z Czarnego Dunajca do Puścizny Rękowiańskiej odczuwałem wieczorem różnice temperatury. Postanowiłem to zbadać - opowiada o początkach przygody z meteorologią i mrozowiskami Arnold Jakubczyk.

Minus 45 st. C? Nie ma dowodów

Pomiary w Tatrach zaczęli prowadzić w 2016 roku. Jak na razie udało się w Kotle Litworowym zmierzyć temperaturę -37,5 st. C. To jedna z najniższych temperatur, którą pokazały termometry w Polsce. Oficjalny rekord to - 41 st. C. Taką temperaturę zmierzono w 1940 roku w Siedlcach. Ten rekord najprawdopodobniej został pobity właśnie w Kotle Litworowym w 2017 roku. Wtedy w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej zanotowano temperatury poniżej - 37 st. C. Warunki atmosferyczne wskazywały na to, że na dnie kotłów w Tatrach temperatura spadła wtedy grubo poniżej - 40 st., może nawet w okolice - 45 st. C. Niestety, nie ma na to dowodów - wtedy w termometrze ustawionym w Kotle Litworowym przez pasjonatów meteorologii wyczerpały się jednak baterie.

W kotle jak w garnku

- Wierzymy, że Litworowy i Mułowy Kocioł są najzimniejsze w Polsce z trzech powodów. Po pierwsze znajdują się na wysokości prawie 1800 m n.p.m., a więc wyżej niż wszystkie szczyty w Polsce poza Tatrami. Wiadomo, że im wyższe jest mrozowisko w formie wklęsłej, tym w nocy panują tam niższe temperatury. Po drugie są to suche kotły krasowe. Po trzecie mają ogromne baseny do gromadzenia zimnego powietrza - dodaje Arnold Jakubczyk. W Litworowym Kotle mieści się maksymalnie 438 tysięcy m sześc., a Mułowym Kotle 121 tysięcy m sześc. powietrza, które nie może stamtąd uciec. Znajduje się w pułapce niczym woda w garnku. Im masy powietrza są cięższe, tym większa szansa na niższą temperaturę.

Teraz Kamil, Arnold i Michał nawiązali współpracę z Tatrzańskim Parkiem Narodowym. Dostali zgodę na postawienie w obu kotłach w Czerwonych Wierchach profesjonalnych stacji meteorologicznych, które będą prowadzić stałe pomiary.

To potrwa kilka lat

- Niestety oczekiwanie na taką pogodę, jak zdarzyła się w 2017 roku, może potrwać kilka lat. Mamy jednak nadzieję, że uda nam się udowodnić, że polski biegun zimna leży w Tatrach - mówi Michał Wróbel i dodaje, że śledzenie tak niskich temperatur nie wymaga wielce specjalistycznego stroju. - Wystarczy górski strój na cebulkę - dodaje Michał. Na jednym z filmów zamieszczonych w internecie widać, jak mocno spada temperatura w Kotle Litworowym. We wrześniu tego roku na brzegu Kotła Litworowego termometr pokazywał dodatnie wartości temperatury, a na jego dnie minus 10 st. C.

Zrzutka w internecie

Pasjonaci meteorologii zbierają w internecie pieniądze na postawienie profesjonalnej stacji meteorologicznej z możliwością bieżącego śledzenia zdalnie temperatur, co jest o tyle trudne, że na dnie tatrzańskich kotłów nie ma zasięgu internetu. Co ważne, kierownictwo nad badaniami objął Zakład Meteorologii i Klimatologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Na realizację swojego projektu potrzebują 10 tys. złotych, udało im się już zebrać już ponad 6 tys. Zbiórkę można wesprzeć tu: https://zrzutka.pl/fmygpu

Paweł Pełka

Reklama

/ Fot. Litworowy Kocioł zimą

W latach 2016-17 na dnie Litworowego Kotła stał kij z przytwierdzony do niego termometrem.

/ Fot. Arnold Jakubczyk i Kamil Filipowicz na dnie Litworowego Kotła

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz