Janosik zakazany: Ruja i poróbstwo

– Tego filmu nie można oglądać z dziećmi – podkreśla Marcin Zubek, prezes zakopiańskiego oddziału Związku Podhalan. Wraz z innymi góralami chce stworzyć lobby, które wymusi na dystrybutorach filmu podwyższenie poprzeczki wiekowej. A zaczną od napisania listu w tej sprawie. – Powtarzam to za każdym razem, że najpiękniej w tym filmie zagrały Tatry. Cała reszta to wielkie nieporozumienie – dodaje Marcin Zubek. Uważa też, że dobrze się stało, że polska premiera filmu odbyła się w Nowym Sączu, a nie – jak pierwotnie planowano – w trakcie Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. – To by znacznie obniżyło poziom naszego festiwalu. Obojętnie, czy w filmie pokazani są mieszkańcy po polskiej, czy słowackiej stronie Tatr, nie ma w nich za grosz prawdy. To jakieś zezwierzęcone typy, które nijak się mają do historii – podkreśla Marcin Zubek. Wylicza też szereg nieścisłości historycznych w kwestii strojów, rekwizytów. – Przecież wtedy nie używano czarnego prochu strzelniczego. Z filmu wyszedłem zniesmaczony, bo rodzi się zakłamany obraz górali. Jak nie napady, to ruja. A przecież wtedy właśnie cnota była zaletą. Każda dziewczyna pilnowała dziewictwa jak oka w głowie. Bo wieś by ją wyklęła, jakby bez sakramentu małżeństwa zaszła w ciążę. Artysta, twórca może tworzyć i snuć swoje wizje. Nie miałbym nic przeciwko temu, żeby film się nazywał „Janosik”. Ale skoro ma w tytule „Prawdziwą historię”, to powinien trzymać się realiów – stwierdza prezes zakopiańskiego oddziału Związku Podhalan. Zdaniem wielu górali grubą przesadą jest rozpowszechnianie filmu z dopuszczeniem dwunastoletniej widowni. Dlatego postanowili działać.

Zamazany przekaz

Czy to dobry pomysł? Czy tylko przysporzy niewydarzonemu ich zdaniem filmowi dodatkowej reklamy? – Ja na pewno pójdę jeszcze raz na film. Bo wyszedłem oszołomiony – mówi Jan Gąsienica Walczak, wiceburmistrz Zakopanego. Tłumaczy, że mocno dyskusyjny jest przekaz, jaki chciał dać widzowi reżyser. – Po tym premierowym pokazie nie wiedziałem, czy faktycznie zamiarem pani Holland było pokazanie prawdy historycznej, czy sensacji hollywoodzkiej. Film z pewnością nie nadaje się dla dzieci dwunastoletnich – dodaje wiceburmistrz.

Jego zdaniem każdy, kto zna historię, pamięta, że Janosik był zbójem światowcem, który obracał się w wielokulturowym wymiarze wielkiego państwa, jakim było królestwo austro-węgierskie. Zaznacza, że narodowy bohater Słowacji działał przecież na styku tradycji karpackich, alpejskich, a nawet śródziemnomorskich. A w filmie jego obraz został spłycony. – Ta wizja to prawo reżysera. Nas to może drażnić, tym bardziej że w pamięci mamy sielankową, rozrywkową wizję Janosika kreowanego przez Marka Perepeczkę. Co do okrucieństwa, to takie były czasy. Znając choćby Ród Gąsieniców, wiemy, że życie było bardzo ciężkie i trudne – podsumowuje Jan Gąsienica Walczak. Pocieszające jest jego zdaniem to, że twórcy filmu nie próbowali mówić góralską gwarą, tylko używali języka literackiego.

Różnorodny seksualnie

Władze Związku Podhalan podkreślają, że inicjatywa zakopiańskiego oddziału jest bardzo dobra. – Jako nauczyciel z 25-letnim stażem uważam, że film zawiera zbyt drastyczne sceny dla młodej widowni – mówi Maciej Motor Grelok, prezes ZP. Po nowosądeckiej premierze był przekonany, że film zostanie zakwalifikowany jako obraz dopuszczony dla osób powyżej piętnastego roku życia. – Przynajmniej od piętnastu lat. Jeśli nie wyżej – dodaje.

Sceptyczne wobec inicjatywy są władze powiatu tatrzańskiego. – Film wywołuje duże emocje. Przy okazji zobrazowania życia zbójeckiej gromady pokazuje różne rodzaje miłości i różne rodzaje seksu – przyznaje Andrzej Gąsienica Makowski, starosta tatrzański – Trzeba o tym głośno mówić, bo jest kilka drastycznych scen, bez których film doskonale by się obył. Przedłużana scena wbijania na hak Janosika to już bawienie się bólem. Postać wiedźmy, która zabija dziecko, też jest oderwana od rzeczywistości. Na Podhalu dzieci się szanowało.

 Jednak co do pomysłu z podniesieniem poprzeczki wiekowej doradza ostrożność. Przypomina, że w dystrybucji jest wiele filmów dla młodzieży, które ociekają krwią. Dodaje, że nie może powiedzieć, że film mu się nie podobał. – Sądownie na pewno się nie wygra, reżyserka może wskazać dużo drastycznych obrazów, do jakich młodzież ma dostęp. Należy zacząć od listów, które może odniosą pozytywny skutek – podsumowuje Andrzej Gąsienica Makowski.

W Związku Podhalan nie wykluczają różnych scenariuszy działania. – Rozmawiamy, jaki wariant działania wybrać. Zareagujemy z pewnością. Bo choć czasy są nowoczesne, to film zawiera zbyt dużo drastycznych scen, jak na dwunastoletnią widownię – zaznacza Maciej Motor Grelok.

Burza w szklance wody

W Warszawie podkreślają, że to wielkie nieporozumienie. Że zgodnie z prawem, kina mogą dowolnie ustalać kategorię wiekową dla odbiorców obrazu. – My sugerowaliśmy, aby film pokazywać w kategorii wiekowej od piętnastego roku wzwyż. Ale to dobra wola kina, które samo reguluje dostęp do filmu. Nie możemy nikomu nakazać, by ograniczał swą widownię – wyjaśnia Katarzyna Ładzińska z Syrena Films, które jest dystrybutorem „Janosika”.

Zaskoczony reakcją Związku Podhalan jest Janusz Bukowski z kina Giewont. – Naturalnie, że film nie nadaje się dla dzieci. Uświadamiamy to rodzicom, którzy przychodzą ze zbyt młodymi widzami do naszego kina. Przyznaje jednak od razu, że to omyłkowy wydruk repertuaru w jego kinie jest najprawdopodobniej powodem całego zamieszania. Pierwszego tygodnia w całym mieście wisiały repertuary „Giewontu”, w których pojawiła się kategoria dwunastu lat. – Już wcześniej wiedziałem, że to ostry film. Po premierowym pokazie byłem przekonany, że należy podnieść poprzeczkę. My go puszczamy dla widzów od szesnastu lat. Ale rzeczywiście miałem repertuar wydrukowany błędnie, że to film dla dwunastolatków – dodaje Janusz Bukowski.

Rafał Gratkowski