Z PRZEWODNIKIEM W TATRY, CZ. II

Wow! Kilka dni człowiek był zajęty pracą (nie przewodnictwem, nie, nie ;)- coś słabiutki ten maj-  a tu wrze jak w ulu ;) Od czego zacząć.. hmm.Chyba od tego, że wiele komentarzy podoba mi się. Wiele argumentów ma naprawdę sens. Widać też, że ością w gardle, jest przewodnictwo tatrzańskie dla wielu.Myślę, że wiele osób kolokwialnie mówiąc „przegina” z chamskimi komentarzami (no ale to świadczy o tych osobach) oraz, że uparcie, wszyscy przyczepili się tej„przykładowej” biednej Doliny Kościeliskiej z jej jak najbardziej autentyczną historią. Ale po kolei.

Przewodnictwo tatrzańskie i eksploracja turystyczna Tatr, istnieje od ponad 200 lat (choć pierwsza odnotowana wycieczka w Tatry odbyła się w roku 1565 i dokonała tego-zapewne z jakimś„przewodnikiem”- Beata z Kościeleckich Łaska, dojeżdżając konno do Zielonego Stawu w Dolinie Kieżmarskiej). W 1873 roku powstało Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie,które przerodziło się w 1874 roku w Towarzystwo Tatrzańskie, by to z kolei w 1920roku, w PTT (Polskie Towarzystwo Tatrzańskie) a następnie, po połączeniu Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym w 1950roku, powstał PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze). Przewodnicy prowadzili w Tatry turystów niemal „od zawsze”. Tan zawód jest niejako wpisany w podtatrzańsko- tatrzańską scenerię. Fantastyczne wg. mnie wycieczki prowadził Jan Krzeptowski Sabała w ramach XIX wiecznych, kilkudniowych wypraw „a la Chalubinski”, w których brało udział nawet kilkadziesiąt osób. To w końcu Jędrzej Wala, Szymon Tatar i inni góralscy „polowace”, przekształcili się w obrońców przyrody, a także, znając perci zwierząt, znakomitych przewodników tatrzańskich. Przewodnictwo rozwijało się wprost proporcjonalnie do przyjeżdżających pod Tatry letników. W końcu,przewodnikami zaczęli zostawać miłośnicy tej ziemi i taternicy, nie pochodzący z Podhala. Zakopane zaczynało zyskiwać status Zimowej Stolicy Polski, już nie tylko latem ale i przez cały rok mogąc spodziewać się turystów. Notując dużą ilość turystów ginących w Tatrach, w 1909 roku Mariusz Zaruski, powołał Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w celu ratowania nieszczęśników (z pewnością doprowadzenie kolei do Zakopanego w 1899 roku, wpłynęło na rosnącą ilość odwiedzających Tatry). TOPR miał oprócz zadania niesienia pomocy,stanowić wzór i przestrzegać, miał edukować. Ratownikami byli także (i są po dziś dzień w wielu przypadkach) przewodnicy tatrzańscy, uzupełniający wzajemnie swoje życiowe pasje. I tak przez niezwykły i barwny okres Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego, przyszło Zakopanemu.. przejść do historii…zblaknąć, zostawić za sobą dawny blask „Polskich Aten” jak nazywano to zagłębie myśli intelektualno-artystycznej, by doczekać się II wojny światowej i nadciągającego za nią, niczym tsunami,  50 letniego okresu wyniszczania narodu polskiego, za czasów komunizmu. Socjalizm zdołał wyprodukować i wprowadzić na arenę tatrzańską, coś karłowatego, coś co można ująć mianem„pseudo turysty”. Tatry stały się niemym świadkiem wyniszczania ich na skalę globalną (oczywiście wcześniejszą erę hut tatrzańskich też wypada do tego zaliczyć). Za sterami maszyny niszczącej, stał a raczej siedział na traktorze- „homo sapiens”. Czyżby?

Na Zakopane i Tatry jest, mówiąc współczesnym językiem „boom” (choć mnie osobiście boli łatka jaka nabiera mocy,brzmiąca: „Zakopane jest znane z tego- że jest znane”). O ile pamiętam, wg.miesięcznika Newsweek 3 lata temu w samym tylko sierpniu do Zakopanego przyjechało ok. 400 tysięcy ludzi! Rocznie w Tatry wchodzi ok. 2-3 mln. turystów! To potężna liczba, w której skład wchodzi dużo pozytywnych osób, ale niestety,chyba więcej jest osób, które Tatry traktują jak „punkt do zaliczenia”, miejsce do wypicia piwska (często takie puszki drwią z piękna przyrody, wsadzone z premedytacją pod jakąś wantę czy inny korzeń), zjedzenia oscypka, pstryknięcia fotki z Giewontem w tle, a potem kupienia pamiątki… (nie mogłem uwierzyć jak ostatnio, z dumą w głosie, chłopiec z 5 klasy szkoły podstawowej pokazuję mi„pamiątkę" z Tatr, zakupioną na Palenicy Białczańskiej, przepraszam za dosłowność: cycki góralki i jaja górala - zrobione z drewna). Czy to jest wzór młodego,turysty tatrzańskiego? Szok. Zatkało mnie, tym bardziej utwierdzając w poczuciu, jacy nieszczęśliwi są ci mali ludzie (oraz jak nieszczęśliwi są.. regionalni "twórcy" produkując takie "gadżety" i myśląc, że to jest szał designu- dramat) wychowywani w domu bez specjalnego zainteresowania, jak zamiast wspomnień z Tatr, przywożą to badziewie,które po wizycie na Krupówkach w Sin City (jak niektórzy nazywają Zakopane), pewnie wzbogacą o nowe trofea- chińskie ciupagi i świstaki z Tajwanu; (mała dygresja-osobiście daję jednoznacznie grupie do zrozumienia co myślę o tych „pamiątkach”,tak samo jak o przewozach końmi do Polany Włosienicy, zamiast meleksami, itd., itp.). Wg.mnie Tatry są za małe, by wpuszczać dzikie hordy, nie umiejących się należycie zachować ludzi. Trzeba ich edukować.

Największy areał w Tatrach Polskich nie przecięty żadnym szlakiem ma raptem, dramatycznie mało, bo tylko 6km2. Reszta jest opleciona pajęczyną szlaków, lepkich od hałasujących ludzi(tych co umieją się zachować jest znikomy procent i przeważnie spotyka się ich jesienią, gdy Tatry kuszą ciszą i spokojem). Dzika zwierzyna nie ma szans na swobodne przemieszczanie się po swoich utartych ścieżkach. Człowiek zdominował Tatry, poprzecinał drogami, trasy migracyjne dla zwierząt wędrujących z (i w stronę) Podtatrza. Tatry są jak wyspa (nie udało mi się ominąć morskiego wątku;)  za które, myślące osoby są odpowiedzialne.

Zdaję sobie sprawę, że jest mnóstwo wspaniałych osób, znawców Tatr, przyrodników i historyków, którzy znakomicie znają dzieje Tatr i umieją o tym wspaniale opowiadać (a pewnie niejeden z nich, posiada nawet większą wiedzę, niż przewodnik tatrzański). Jednak to przewodnicy tatrzańscy, po ciężkim kursie, niczym po 2 letnich studiach licencjackich (płacąc parę ładnych tysięcy w tym okresie za cały kurs),podchodzą do państwowego egzaminu, który uprawnia ich do prowadzenia ludzi w Tatry. To także w trakcie kursu, oprócz wiedzy na temat historii,topografii  czy geologii, adepci uczą się jeszcze ważniejszej rzeczy- metodyki prowadzenia grupy, uczą się jak postępować z ludźmi, wędrując przez Tatry. Wg. mnie przewodnik zobowiązany jest do wpojenia swoim klientom, podstawowych zasad panujących w górach, uczulić ich na kwestię ochrony przyrody tatrzańskiej i przede wszystkim bezpiecznie przeprowadzić tych ludzi przez góry. Ale jest coś jeszcze- tak ja to czuję.Otóż Tatry są trochę jak inkubator- dzięki nim- żyjemy- ja na pewno. To właśnie tym tlenem, czystym powietrzem, nie tylko fizycznym ale przede wszystkim mentalnym, duchowym i artystycznym- wdychanym przy każdym spojrzeniu na upłazy i perci- mogę funkcjonować w tym świecie. Brzmi to nieco absurdalnie ale dokładnie tak jest. W Tatrach jest ukryta wolność i jakaś prawda o tym życiu, o człowieku. Tym chce się podzielić z kimkolwiek idę w góry- czy prywatnie czy zawodowo. To choćby do takich ideałów nawiązywał Mieczysław Karłowicz- orędując tzw. taternictwu estetycznemu, stojącemu w opozycji do dynamicznie rozwijającego się taternictwa sportowego.  Z tamtych czasów pochodzi powiedzenie: „W Tatry wchodź tylko z czystym sumieniem, jakbyś wchodził do świątyni”.

Howgh. Nie mam zamiaru tutaj uprawiać jakiejś wiwisekcji, tym bardziej, że pewnie znajdę się znowu stada krytykantów, więc na tym skończę własne dywagacje na temat. Schodzę na ziemię.Gdy prowadzę grupę (może ktoś tak to nazwać- mam poczucie misji ;), mam nadzieję, że tych malców czy młodzież, uwrażliwię na wiele spraw, że będę umieli szanować te góry, że ci turyści wchodzący w Tatry, staną się odrobinę bardziej wartościowymi ludźmi. Przewodnik ma tylko pomóc wydobyć to „głębsze, lepsze ja” swojemu podopiecznemu.

Marzy mi się świat pełen dobra i sprawiedliwości, lecz świat zmierza równią pochyłą do zagłady. Może kiedyś ta ziemia, znów zostanie skuta lodowcem i sama „wyrówna rachunki” z „homo sapiens”?Póki co, podoba mi się zdanie „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Idąc w góry,po pierwsze idę tam z przyjemnością , po drugie nie idę z nikim na siłę, ludzie chcą ze mną iść (proszę nie doszukiwać się jakiejś żenującej kryptoreklamy),nie narzucam swoich usług. Poza tym, w końcu każdy w Polsce może przystąpić do kursu przewodnickiego, nikt nie ma na to „patentu”. Jeszcze jedno- bynajmniej ja nie czuję, że przewodnicy tatrzańscy tworzą bandę kolesi, jak ktoś wyjątkowo bez kultury, nazwał ich.

Reasumując tą dyskusję, podoba mi się pomysł np. że skoro Dyrektor TPN, odpowiedzialny jest za bezpieczeństwo osób wchodzących  w Tatry, to może będzie współfinansował wycieczki grupowe? Choć należy pamiętać, że 15% dochodów z biletów do TPN, jest przekazywane na dofinansowanie działalności TOPR, oraz, że szlaki tatrzańskie są także reperowane z pieniędzy TPN. Nie bronię Dyrektora TPN (nawet mam wrażenie, że wiele argumentów poruszonych w I części tego wpisu,powinno być skierowanych do Dyrektora TPN a nie do mnie). Także i mi, nie podoba się to, że na tzw. „bramkach” na granicy TPN, nie ma restrykcyjnego prowadzenia monitoringu osób wchodzących w Tatry, czy właśnie sprawdzania grup na okoliczność przewodnika, itd.

Jestem od wielu lat świadkiem jak grupy- właśnie bez przewodnika, kłusują po Tatrach ;), śmiecąc, hałasując i pędząc przez góry i doliny jak przysłowiowe „stado baranów”. Celem jest zjedzenie hamburgera i wypicie coca coli w schronisku, postrzelanie „diabełkami”na trasie, a opiekunkom najczęściej zależy na świętym spokoju, wypiciu kawy w schronisku i zapaleniu papieroska i ogólnie zrelaksowaniu się po trudach pracy w szkole. I to też zrozumiałe. Idąc w góry nieraz słyszę „świst bata”pedagogicznego i okrzyki, „szybciej”, „równaj” „do szeregu”- zupełnie jakby jakieś stado cierpiętników szło przez góry lub innych niewolników budujących piramidy, których pilnują strażnicy, zafiksowani na wypełnienie tylko programu wycieczki. Niestety nasuwa mi się także refleksja, że śmiesznie niskie płace nauczycieli, powodują, że są oni przemęczeni, nie mają odpowiedniej motywacji do pracy, lecz odbębniają to co muszą, biorąc dodatkowe lekcje, korepetycje czy wręcz pracując ekstra (są oczywiście wyjątki- gdzie ten opiekun jest prawdziwie zaangażowany w to co robi -to prawda). Jak taki nauczyciel czy opiekun, będący w kieracie maszyny pod nazwą- szkolnictwo- ma być pełen humoru i zaszczepiać w młodych ludziach pasję do Tatr? Do tego, często przecież, ci nauczyciele w ogóle nie byli w Tatrach (bo z pensji szkolnej nie stać ich na opłacenie prywatnie wyjazdu do Zakopanego) a jeśli byli, to w dzieciństwie i nic nie pamiętają.Dlatego to kolejny dowód na zasadność potrzeby skorzystania z usług przewodnickich.Przewodnika- osoby pracującej w górach, najczęściej mieszkającej pod górami, znającej te góry, znającej ich realia, zagrożenia, itd. Być może nie jest trafiony zwrot PRZYMUSU wchodzenia z przewodnikiem- bo zazwyczaj buntujemy się jak nas do czegoś zmuszają- ale posiadanie przewodnika, będę obstawał przy swoim (nawet gdybym nie był tym przewodnikiem), jest potrzebne i wskazane. Myślę także, że ta zawrotna kwota 350 czy 400 zł od grupy, przy ogólnych kosztach wielu tysięcy za wyjazd do Zakopanego- to naprawdę kropla w morzu ;). Ot choćby, jeśli grupa ma 50 osób, to wychodzi po niecałe 10 zł od osoby. To tak patrząc na to z matematycznego punktu widzenia. Czy to aż tak wiele? Tyle w tym temacie.Pozdrawiam serdecznie i życzę wielu wspaniałych wypraw.