2021-07-22 10:00:00

Reklama

Przyroda

Co trzęsie Podhalem

Reklama

Jakie jest źródło trzęsień ziemi na Podhalu? Kiedy zanotowano tu najbardziej odczuwalne wstrząsy skorupy ziemskiej? Czy wulkan na górze Wdżar zasnął, czy tylko przysypia?

Podhale nie należy do najbardziej aktywnych sejsmicznie rejonów świata, niemniej w skali kraju to bez wątpienia miejsce szczególne. Nie ma tu permanentnych trzęsień dużej skali – jak np. wzdłuż łuku wysp japońskich, w Indonezji czy wzdłuż niemal całego zachodniego wybrzeża obu Ameryk – natomiast mniejsze wstrząsy notowane są na Podhalu (i w sąsiednich regionach) już w kronikach Jana Długosza od… 1200 roku. Nawet nie trzeba sięgać do pamięci najstarszych górali, ponieważ ostatnie z tych odczuwalnych przez ludzi trzęsień było niemal dokładnie 5 lat temu (30.11 i 9.12.2004).

Trzęsie i jeszcze jakiś czas będzie trzęsło. To efekt ciągle trwających ruchów górotwórczych i innych zjawisk w Karpatach, do których należą m.in. Tatry i Podtatrze. Niemniej siła tych niepokojów z wnętrza ziemi powinna się w miarę upływu czasu osłabiać. Badania naukowe wskazują, że procesy górotwórcze w tej części świata powoli wygasają. Pojęcie jakiś czas – należy rozumieć w kategoriach czasu geologicznego, który historię procesów zachodzących w skorupie ziemskiej liczy nie w dziesiątkach czy setkach lat, tylko w milionach, a nawet setkach milionów lat. Trudno to sobie wyobrazić, jednak – przypomnę – wiek ziemi szacowany jest na mniej więcej 4 miliardy lat!

Na temat przyczyn niepokojów z wnętrza ziemi próbuje odpowiedzieć prof. Jerzy Żaba, geolog-geotektonik, szef Katedry Geologii Podstawowej Uniwersytetu Śląskiego.

- Skąd trzęsienia ziemi na Podhalu?

– Geneza tych trzęsień ziemi jest zdecydowanie tektoniczna, to rozładowywanie nagromadzonych w skorupie ziemskiej naprężeń związanych z ruchami alpejskimi, prowadzącymi do powstania nasunięć i płaszczowin oraz towarzyszących im struktur fałdowych, a w ostatecznym efekcie do utworzenia się Karpat.

W przeszłości geologicznej był to zatem bardzo niespokojny region…

– Młode i ciągle – już w bardzo niewielkim stopniu – wypiętrzające się góry generują efekty sejsmiczne różnej skali. To także „odprężanie” wcześniej sfałdowanych skał. W strefie dzisiejszych Pienin znajdowała się jedna z głównych stref subdukcji w północnej części Oceanu Tetydy. Strefa subdukcji to obszar, gdzie płyta oceaniczna jest wchłaniana pod kontynentalną. Jest tam ogromne tarcie mas skalnych, czemu towarzyszą trzęsienia ziemi i zjawiska wulkaniczne. Tetyda, ten nieistniejący już dzisiaj ocean, rozdzielał dwa wielkie superkontynenty (Euroazję na północy i Gondwanę na południu). Pozostałością po Tetydzie są morza – Śródziemne, Czarne i Kaspijskie.

Z czym jeszcze mają związek odczuwalne od lat niepokoje w skorupie ziemskiej?

– Na pewno z aktywnością uskoków, być może także ze strefą uskoku perypienińskiego, który się ciągnie od Rumunii, przez Ukrainę, Słowację, Polskę, aż po Republikę Czeską. Wiele form morfologicznych (góry, doliny, zapadliska), a także sieć rzeczna, bardzo często wykazują związek z oddziaływaniem różnej rangi uskoków, czyli pęknięć sięgających wiele kilometrów w głąb skorupy ziemskiej.

Co to jest uskok perypieniński, jaki ma przebieg?

– Jest to pęknięcie skorupy ziemskiej, sięgające wielu kilometrów w głąb ziemi, ma ponad 600 km długości. Przebiega wzdłuż północnej granicy pienińskiego pasma skałkowego, na granicy Pienin i Beskidów, czyli na granicy Karpat Wewnętrznych i Karpat Zewnętrznych. Nie można wykluczyć, że może on w przyszłości generować słabe wstrząsy sejsmiczne.

Czy przebieg doliny Białki Tatrzańskiej może mieć związek z tym uskokiem?

Położenie doliny (i koryta) rzeki Białki nie nawiązuje do przebiegu uskoku perypienińskiego (rzeka ma w tym rejonie przebieg o kierunku zbliżonym do południkowego, a uskok ten ma przebieg równoleżnikowy). Przebieg rzeki Białki nawiązuje raczej do kierunków uskoków poprzecznych (geologicznie nieco młodszych) względem uskoku perypienińskiego. Trzęsieniom ziemi w Pieninach towarzyszyły erupcje wulkanów. Wiemy coś na temat tych największych? Gdzie i kiedy miały miejsce?

– Aktywność wulkaniczna w Pieninach wiązała się z alpejskimi ruchami górotwórczymi. Najintensywniejsze zjawiska wulkaniczne miały miejsce w miocenie (od ok. 24 do 5 mln lat temu) i wiązały się z nasileniem w tym okresie aktywności tektonicznej. Wulkanizm o charakterze przejściowym (obojętnym) skutkował głównie tworzeniem się andezytów – wylewnych skał magmowych. Procesy te obejmowały obszar o długości około 20 km od miejscowości Kluszkowce po rejon Szczawnicy. Do dziś po procesach tych zachowały się jedynie głębiej położone elementy intruzji, reprezentowane przede wszystkim przez żyły zgodne (sille) i żyły niezgodne (dajki).

Do dziś góra Wdżar kojarzona jest z wygasłym wulkanem…

– Tak stromo zapadające, tworzące się wielofazowo dajki andezytowe znane są głównie z obszaru gór Wdżar koło Czorsztyna w Pieninach, gdzie tworzyły prawdopodobnie „trzon” mioceńskiego wulkanu. Ten wulkan jest martwy, dokonał żywota… kilka milionów lat temu.

Gdzie jeszcze rozpoznano skały wylewne, pozostałości po dawnych erupcjach wulkanicznych?

– Andezyty występują też w rejonie Szczawnicy, na obszarze gór Jarmuta i Bryjarka. Erupcje wulkaniczne na tym obszarze wykorzystywały szczeliny w skałach związane z przebiegiem różnej rangi uskoków. W pierwszym etapie tworzyły się andezyty wykorzystujące uskoki o kierunku równoleżnikowym (zachód-wschód), równoległe do przebiegu pienińskiego pasma skałkowego, natomiast w drugim – andezyty wypełniały szczeliny uskokowe o kierunku południkowym (północ-południe). Dzisiejszym przejawem mioceńskiej aktywności wulkanicznej są występujące na tym obszarze – wody mineralne o charakterze szczaw.

Wyroki Matki Ziemi pozostają poza naszą kontrolą. Czy możemy jednak przewidzieć, co się stanie z Ziemią w perspektywie kilku miliardów lat?

Lepiej o tym nie mówić. Nie patrząc na to, co ludzie robią sobie nawzajem, a tylko na kosmiczne siły przyrody, to Ziemia po upływie kilku miliardów lat zostanie pochłonięta przez koronę słoneczną. Słońce w wyniku dogasającego życia będzie już wypalać resztki paliwa i pod koniec swojego żywota zwiększy swoją średnicę wielokrotnie i pochłonie trzy najbliższe planety – Merkurego, Wenus i niestety, także Ziemię.

Jak się ratować?

– Jedynym ratunkiem jest ucieczka na planety położone dalej od Słońca lub nawet przeprowadzić się do innego układu słonecznego. Mamy na to kilka miliardów lat. Gdyby to się jednak udało – także nie unikniemy zagłady. Wszechświat z upływem czasu tak się rozproszy, wyziębi, że ustanie wszelki ruch. Będzie to tzw. śmierć cieplna świata.

I już się nie odrodzi?

– Pewną nadzieję dają tzw. czarne dziury, które powiększają się z czasem, pożerając się nawzajem. I może się zdarzyć tak, że cały dzisiejszy wszechświat zostanie wchłonięty do jednej wielkiej czarnej dziury. Tam będzie panować ogromne ciśnienie, materia zostanie zagęszczona i być może powstanie taki moment, od którego narodził się dzisiejszy wszechświat.

rozmawiał Marek Tomalik

Kalendarz trzęsień ziemi

na Podhalu i w sąsiadujących rejonach:

* 5.05.1200 Wielkie trzęsienie ziemi nawiedziło Pieniny i okolice. Według relacji Jana Długosza zniszczeniu uległo wiele budowli, m.in. takich, jak zamki obronne i warownie, a także mury obronne i wieże.

* 27.02.1786 Trzęsienie w Beskidzie Śląskim o sile 5,2 w skali Richtera, odczuwalne na dużym obszarze: na Śląsku, na Podhalu, w Sandomierzu, a nawet w Wiedniu.

* 3.12.1786 Trzęsienie ziemi z epicentrum w okolicach Myślenic o sile ponad 7 w skali Richtera (w okolicach Pienin 5,7). Wstrząsy odczuwalne były w Krakowie (pęknięte kamienice i uszkodzony kościół św. Katarzyny), po Lwów, Wrocław, Kalisz oraz na Słowacji i w Czechach (aż po Brno).

* 25.04.1840 Trzęsienie ziemi w Pieninach, zniszczenia w Szczawnicy, Krościenku oraz w Maniowach. Wg Kroniki: ptaki wypadały z gniazd, zniszczeniu uległy obrazy i niektóre sprzęty w domach.

* 21.10.1901 Trzęsienie na Podhalu o sile 4,7 w skali Richtera. Ucierpiały: Spisz, Sromowce, Krościenko i Szczawnica.

* 17.03.1966 Trzęsienie ziemi w okolicach Zakopanego o sile 3,0 w skali Richtera; odczuwalne w Kuźnicach, Witowie i Jaszczurówce. Nastąpiło kilka wstrząsów poprzedzających i wtórnych.

* 29.06.1992 Trzęsienie ziemi odczuwane w Krynicy (5,5 stopni w skali Richtera) z epicentrum w rejonie góry Kiczera nawiedziło pogranicze Beskidu Niskiego i Beskidu Sądeckiego. W mieszkaniach drżały i pękały szyby w oknach, przesuwały się łóżka oraz zarysowywały się mury budynków.

* 1.03.1993 Trzęsienie ziemi w Beskidzie Niskim o sile 4,7 w skali Richtera; odczuwalne w Polsce i na Słowacji.

* 13.10.1995 Trzęsienie ziemi z epicentrum w Dolinie Białki, odczuwalne na całym Podhalu. W Czarnej Górze pojawiły się rysy w tynkach; w domach przesuwały się meble oraz wylewały się płyny z naczyń.

* 30.11.2004 Trzęsienie ziemi w okolicach Czarnego Dunajca o sile 4,1 w skali Richtera; odczuwalne szczególnie na Podhalu, a także w całej Małopolsce i na Górnym Śląsku.

* 9.12.2004 Trzęsienie ziemi w okolicach Czarnego Dunajca o sile 3,0 w skali Richtera.

Tygodnik Podhalański 50-51/2009

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

Reklama

Galerie

Szkolnie i kolędowo

Zaglądamy do Czerwonego Dworu

Jedla z koncertem w Atmie

Żółty żonkil nadzieją dla hospicjum

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
Szukamy dziennikarza dziennikarki do publikowania treści na Pieknesny.pl Rozwijamy serwis Pieknesny.pl, poświęcony tematyce zdrowego snu, regeneracji i dobrego samopoczucia. Szukamy osoby, która potrafi pisać rzetelnie, lekko i z myślą o czytelniku. https://pieknesny.pl/ magda@pieknesny.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam bez pośredników ATRAKCYJNĄ NIERUCHOMOŚĆ zabudowaną BUDYNKIEM MIESZKALNYM 135 m2, działka 19 ar, widokowa, pełne uzbrojenie. Dojazd i lokalizacja idealne. Okolice Raby Wyżnej/Skawy na Łysej Górze. 510 386 494 do godz. 18-tej.
USŁUGI | budowlane
ELEKTRYK SZUKA ZLECEŃ - 602 317 519.
PRACA | dam
Górska Grupa Inwestycyjna - Firma wynajmująca apartamenty zatrudni KONSERWATORA/PRACOWNIKA TECHNICZNEGO do obsługi apartamentów w Zakopanem i Kościelisku. Oferujemy stabilne zatrudnienie i atrakcyjne wynagrodzenie. Wymagane prawo jazdy i doświadczenie. Osoby zainteresowane prosimy o przesłanie CV na adres a.rysula@gorskagrupa.pl lub telefon 535391391.
PRACA | dam
Produkcja pączków, piekarz Pączkarnia-ZAKOPANE przyjmie do pracy dziewczynę-kobietę z Zakopanego lub okolic,do produkcji pączków. Praca na stałe, zmianowa, w godzinach od 6.oo-18.00. Informacja tylko telefonicznie. 609097999
Tel.: 609097999
SPRZEDAŻ | różne
PIERZE I PUCH Z GĘSI. 536 88 77 35.
USŁUGI | budowlane
WYKAŃCZANIE WNĘTRZ, ZABUDOWY GK, MALOWANIE. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJE PODDASZY, OCIEPLANIE WEŁNĄ MINERALNĄ. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
REMONTY, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Sprzedaż NIERUCHOMOŚCI na Podhalu. Zadzwoń 792 250 793 lub skorzystaj z formularza na www.dobrasprzedaz.pl
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię MIESZKANIE w Nowym Targu. Bezpośrednio od właściciela. Może być do remontu. Pomogę załatwić formalności. Tel. 603 607 360.
PRACA | szukam
PRZERÓBKI - KOŻUCHÓW, FUTER, NA PILOTKI NOWEGO KROJU. NIEDROGO, PROFSJONALNIE. 606989935.
MOTORYZACJA | sprzedaż
Sprzedam Toyotę Rav4 , z niezawodnym silnikiem 2.0 benzyna , 151 KM, rocznik 2015. Auto z polskiego salonu. Dwa komplety opon, opony zimowe po jednym sezonie. Więcej info pod numerem telefonu. 880869664 telka.mirabelka@gmail.com
Tel.: 880869664
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
USŁUGI | budowlane
WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
PRACA | dam
Sprzątanie apartamentów, pokojowa, Zatrudnie do sprzątania apartamentów w okolicy ul. Strążyskiej w Zakopanem (wskazane auto w celu dojechania do apartamentów). Praca na stałe, 3-4 dni w tygodniu (gdy są wyjazdy w weekendy również) w godzinach 9-15.. 609097999
Tel.: 609097999
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Zakopane centrum - MAŁY POKÓJ Z BALKONEM NA DŁUŻEJ - TANIO - 502 879 648.
PRACA | dam
Poszukujemy OSÓB DO OBSŁUGI KLIENTA w biurze Szkoły Narciarskiej na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem! Praca sezonowa: grudzień - marzec. ZAKRES OBOWIĄZKÓW. - Obsługa klientów bieżących w biurze szkoły, - Obsługa e-maila i przyjmowanie rezerwacji telefonicznych, - Sprzedaż usług szkoły narciarskiej, - Rozliczanie lekcji oraz współpraca z instruktorami. WYMAGANIA: - Komunikatywność i cierpliwość, - Dobra organizacja pracy i umiejętność samodzielnego działania, - Umiejętność obsługi komputera, - Łatwość w nawiązywaniu kontaktów, - Zdolność do pracy przy kilku zadaniach jednocześnie, - Komunikatywna znajomość języka angielskiego. OFERUJEMY: - Pracę w przyjaznej, sportowej atmosferze, - Możliwość nauki i rozwoju w branży turystyczno-narciarskiej, - Zimowy sezon pełen dobrej energii i górskiego klimatu! OSOBY ZAINTERESOWANE prosimy o przesyłanie aplikacji na e-mail: szkola@szymoszkowa.pl lub kontakt telefoniczny: 734 011 011. CZEKAMY WŁAŚNIE NA CIEBIE!
MOTORYZACJA | sprzedaż
CITROEN JUMPER, r.p. 2013, cen do uzgodnienia - 604 102 804.
MOTORYZACJA | sprzedaż
VW TRANSPORTER, r.p. 2013, cena do uzgodnienia, 604 102 804.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
MOTORYZACJA | inne
PELLET!!! W sprzedaży posiadamy pellet olczyk i barlinek w najlepszej cenie na Podhalu!!!. 607695394 romar.zakopane@wp.pl
Tel.: 607695394
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
SPRZEDAM MIESZKANIE KRAKÓW - KURDWANÓW - ŚWIETNA LOKALIZACJA. Oferujemy na sprzedaż jasne i przestronne mieszkanie położone w zadbanym budynku na osiedlu Kurdwanów. Powierzchnia 28,12 m kw. Budynek wyposażony jest w trzy windy, w tym jedną towarową. UKŁAD MIESZKANIA: - duży pokój z wnęką (nyżą), - jasna kuchnia z oknem, - duża, oszklona loggia, - piwnica przynależna do mieszkania. Mieszkanie jest słoneczne i ustawne, IDEALNE DLA SINGLA, PARY lub JAKO INWESTYCJA POD WYNAJEM. Lokalizacja zapewnia szybki dojazd do centrum oraz dostęp do pełnej infrastruktury - sklepy, przystanki komunikacji miejskiej, szkoły i tereny zielone w zasięgu kilku minut spacerem. SPRZEDAŻ BEZ POŚREDNIKÓW. Cena 450 tys zł - do negocjacji. Kontakt: 604 08 16 43
PRACA | dam
PAPI SERVICE SP. Z O.O. ZATRUDNI KIEROWCÓW. WYMAGANE KAT. C+E ORAZ UPRAWNIENIA ADR. MOŻLIWE PRZESZKOLENIE ADR/TDT Z ZAKRESU PRZEWOZU PALIW PŁYNNYCH . TEL.602290555
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Zarządzanie domkami i apartamentami na wynajem krótkoterminowy. 788 63 36 33 www.zarzadzanieapartamentami.info
Tel.: 788 63 36 33
WWW: www.zarzadzanieapartamentami.info
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.