Tragedie górskie zdarzały się odkąd człowiek wkroczył w Tatry. Już w 1596 roku w Zadnich Koperszadach zginęli w czasie potyczki żandarmów z pasterzami dwaj mieszkańcy Spiskiej Białej - Tobiasz Schlosser i Blasius Schuster. W Tatry przychodzili na letni wypas z owcami i bydłem nie tylko pasterze, ale również poszukiwacze skarbów i złota, górnicy, hutnicy, myśliwi i nie wszyscy z nich wracali. Potem w góry te wkroczyli badacze - botanicy, geolodzy i wreszcie turyści oraz samodzielni taternicy. Od XIX wieku tragedie górskie były coraz częstsze. Tatry jak magnes przyciągały ludzi pasjonujących się górami. Dla wielu z nich stały się miejscem końca ziemskiej wędrówki. Na miejscach tragedii zaczęły się pojawiać tablice upamiętniające ofiary Tatr, zatem powstał pomysł, by je zgromadzić w jednym miejscu, w którym umieszczane będą potem kolejne tablice.
W limbowym gaju pod Osterwą
Autorem tego pomysłu był na początku lat 30. ubiegłego wieku Otokar štáfl, artysta malarz z Pragi. Początkowo lokalizacja symbolicznego cmentarza był planowa w Szczyrbskim Jeziorze w okolicy Dryganta, a Alojz Lutonsky proponował, by założyć go na stokach Skrajnej Baszty od strony Doliny Mięguszowieckiej. Ostatecznie zdecydowano się na jego lokalizację w 1934 roku w limbowym gaju, wśród głazów granitowych pod zachodnią ścianą Osterwy. Miejsce to wybrała Genia Vyskočilová, literatka z Pragi, przyjaciółka štáfla, która często odwiedzała Szczyrbskie Jezioro. Była gorącą propagatorką utworzenia symbolicznego cmentarza i pomagała w jego utworzeniu. Powiedziała: „To będzie miejsce martwym na pamiątkę, a żywym ku przestrodze”. W tym samym jeszcze roku u Jozefa Fekiača - šumnego z Detvy zamówiono dwa duże krzyże, a w następnych latach kolejne. Stanęła też skromna kapliczka gontem kryta według projektu Roberta Vosyka z Popradu. Już
1 listopada 1936 roku przewodnicy górscy spotkali się w tym miejscu, chociaż cmentarz nie był jeszcze dokończony i złożyli wieniec w kaplicy, upamiętniając tych, co zginęli w Tatrach i tak było w latach następnych. Za oficjalną datę otwarcia cmentarza przyjmuje się 11 sierpnia 1940 roku. Wtedy to prezydent Republiki Słowackiej ks. Jozef Tiso odprawił Mszę świętą i poświęcił to miejsce. W uroczystościach tych uczestniczyli ministrowie, parlamentarzyści, przedstawiciele władz lokalnych a także ks. biskup Ján Vojtaššák. Wtedy było już na tym cmentarzu 60 krzyży detvianskych i duży krzyż dębowy a pod nim wyrzeźbione w skale godło państwa i napis: „Znanym i nieznanym ofiarom Tatr Wysokich”. Koło kapliczki było małe alpinarium, urządzone przez Vyskočilovom, a w kaplicy mały ołtarz z limbowego drewna i obraz autorstwa Otokara štáfla - znoszenie z gór rannego taternika. Pomysłodawca tego cmentarza zginął potem wraz ze swą żoną Vlastom, w lutym 1945 roku w Pradze, w czasie bombardowania.
Obecnie na tym cmentarzu jest 319 tablic upamiętniających 456 osób, będących nie tylko ofiarami Tatr, ale również innych gór. W tym roku przybyło 7 nowych, a jedną wymieniono. Uroczystości odbywają się co roku, w ostatnią sobotę października o godz. 11. Odczytywane są nazwiska osób, które w ciągu ostatniego roku zginęły w słowackich Tatrach Wysokich i Bielskich oraz w Tatrach Polskich. Uczestniczą w nich również delegacje przewodników tatrzańskich, ratowników TOPR oraz muzyka góralska. W tym roku listę ofiar Tatr Polskich, na której znalazło się 20 osób, odczytał niżej podpisany.
Pięknie pod Przysłopem
Ratownicy HS z Liptowa nosili się od dawna z pomysłem utworzenia symbolicznego cmentarza na terenie Tatr Zachodnich. Już w 1987 roku, kiedy w tej części Tatr doszło do większej liczby wypadków, wystąpili do władz z wnioskiem o założenie cmentarza, ale wówczas nie otrzymali zgody. Kiedy 18 marca 1995 roku w lawinie śnieżnej zginął czeski minister Jozef Vavrouška i jego córka Petra, pomysł udało się szybko zrealizować. Projekt wykonał architekt Milan Marenčák, a pracami wykonywanymi przez ratowników HS kierował ich naczelnik Ján Dzuroška. Miejsce wybrano na niewielkiej polance powyżej Żarskiej Chaty, które nazywa się Krasno pod Prislopem. Prace nad przygotowaniem terenu rozpoczęto latem 1995 roku, a przed uroczystym otwarciem cmentarza postawiono w górnej jego części, na granicy lasu, 5,5 metrowy krzyż drewniany. Uroczystość otwarcia odbyła się 22 października 1995 roku. Było to nabożeństwo ekumeniczne z udziałem duchownych katolickich i ewangelickich, uświetnione przez chór ze Smreczan, w którym uczestniczyło około pół tysiąca osób. Na dużym głazie znajduje się tablica z nazwiskami 70 osób, które zginęły w słowackich Tatrach Zachodnich od 1911 roku, czyli od tragicznego wypadku taterników z Zabrza na północnej ścianie Rohacza Ostrego - Karola Jenne i Ludwika Koziczynskiego. Na mniejszych kamieniach umieszczono 12 tabliczek. W następnym roku ustawiono obok krzyża drewnianą dzwonnicę.
23 marca 2009 roku zeszła spod Jałowieckiego Przysłopu potężna lawina śnieżna, największa w historii stuletniej, która wyłamała drzewa z lewej strony cmentarza i częściowo go uszkodziła. Grubość śniegu w zwałach lawiny sięgała miejscami do 20 metrów. Obecnie upamiętnionych jest na symbolicznym cmentarzu w Dolinie Żarskiej ponad 120 osób. Jest też kamień z tabliczkami zmarłych ratowników HS Tatr Zachodnich. Ten niewielki teren ogrodzony jest stylowym płotem, są również drewniane rzeźby a na „cintorin” wchodzi się przez bramę. Coroczne uroczystości o charakterze ekumenicznym, przeważnie na przemian, które odprawiają ksiądz katolicki lub pastor, odbywają się zwykle w przedostatnią sobotę października o godz. 11. Uczestniczą w niej również ratownicy z Rohaczów i TOPR oraz kapela góralska Tomasza Gąsienicy Mracielnika, ratownika TOPR, który w tym roku odczytał listę ofiar w polskich Tatrach Zachodnich.
Z widokiem na Rohacze
Większość wypadków śmiertelnych w słowackich Tatrach Zachodnich miała miejsce po ich północnej stronie w Rohaczach. Ján Jurina, były wieloletni naczelnik HS w Tatrach Zachodnich na Zwierówce, już od dawna myślał o utworzeniu miejsca wspomnień o zmarłych, w tej części Tatr. Plan ten udało się zrealizować przed dwoma laty. 8 listopada 2009 roku na polance powyżej parkingu, przy schronisku na Zwierówce, powstało „pietne miesto” nieduży symboliczny cmentarz. Postawiono kapliczkę, ułożono chodniki wiodące do niej przez dwie bramy. Na jednej z nich wypisano na tablicy nazwiska 88 osób, które zginęły w Rohaczach. Wśród nich jest m.in. 23 Słowaków, 18 Polaków, 9 Czechów i 7 Niemców. Największa tragedia wydarzyła się w tym rejonie w Sylwestra 2005 roku, kiedy to w lawinie w Spaleńskim Żlebie zginęło siedmioro Czechów. Na tablicy zostało też upamiętnionych 20 partyzantów, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, a pochowani zostali jako bezimienni na cmentarzyku u wylotu Doliny Łatanej. Na polance jest głaz z tabliczkami zmarłych ratowników HS z Rohaczy oraz duży kamień przy którym w niedzielę celebrował Mszę św. bp František Rabek, ordynariusz sił zbrojnych Republiki Słowackiej. Poinformował on zgromadzonych, że na jego wniosek Watykan wyraził zgodę by bł. Jan Paweł II został patronem HS na Słowacji.
Spotkanie, na którym wspominane są ofiary tej części Tatr, również z udziałem ratowników TOPR, muzyki góralskiej i przewodników tatrzańskich organizowane jest w ostatnią niedzielę października również o godz. 11. W tym roku odbyło się po raz trzeci.
Wiktorówki
Któż nie zna miejsca w Tatrach o tej nazwie, gdzie w lesie poniżej Rusinowej Polany znajduje się piękna drewniana kaplica Matki Boskiej Jaworzyńskiej - Królowej Tatr. Jest ona pod opieką księży dominikanów. Wieloletnim gazdą tego miejsca był ks. Józef Węgrzyniak - O. Leonard, będący również ratownikiem TOPR, a obecnie jest nim O. Marcin Dąbkowicz. Przy kaplicy jest kamienny murek oporowy z tablicami, który jest zaczątkiem jeszcze jednego symbolicznego cmentarza w Tatrach. Ma on jednak nieco inny charakter. Upamiętnieni są tu przede wszystkim ludzie gór, w tym wielu o znanych nazwiskach, którzy zmarli śmiercią naturalną, ale ich życie związane było z Tatrami. Pierwsza tablica umieszczona na tym murze był była poświęcona 15 sierpnia 1986 roku a upamiętnia ona Anielę Kobylarczyk z Nowobilskich, „babkę” z Rusinowej Polany. Kiedy w 1993 roku umieszczono tam tabliczkę poświęconą Władkowi Klamerusowi, zakopiańskiemu artyście i miłośnikowi Tatr, to była dopiero trzecią. Obecnie jest już ponad 30 tablic upamiętniających taterników, alpinistów, ratowników, przewodników tatrzańskich. W ostatnim okresie poświęcone zostały trzy: Kuby Stawowego, ratownika TOPR, który zginął w marcu na Długim Giewoncie, Andrzeja Zawady, himalaisty, inicjatora wypraw zimowych w góry najwyższe i Tadeusza Augustyniaka, pilota i ratownika TOPR, prekursora ratownictwa śmigłowcowego w Tatrach. Tę ostatnią poświęcono 28 października. Miejsce to dotychczas nie ma statutu symbolicznego cmentarza ludzi gór, ale faktycznie już od pewnego czasu takim jest i dla nas pozostanie.
Apoloniusz Rajwa
Tygodnik Podhalański 44/2011
gv
2021-10-27 12:06:23
A zdawać by się mogło że Cintorin tak piękne miejsce jest poświęcony. Ale jeśli poświęcił to miejsce Tiso kumpel Hitlera, to chyba Kościół nie akceptuje takich ludzi w swoich szeregach i ich poświęcenia nie są wiążące?
-
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Siewierski Nieruchomości ul. Br. Czecha 1, Zakopane. +48 18 20 66 129, +48 506 13 14 63 www.siewierski.pl
-
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupie Pilnie -Pensjonat w Zakopanym -tel 660797241 b12.pl.
-
PRACA | dam
Zatrudnię KIEROWCĘ C+E na pracę po kraju ( poniedziałek - piątek). Praca na plandece. Kontakt 514 240 136, 691 758 882.
-
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Sprzedam konia czeskiego zimnokrwistego. Masc karogniady,przyjazny dla dzieci, jezdzil w zaprzęgu i siodle. WAŁACH. Prawie 3 lata. kontakt tylko telefoniczny 791818377.
-
PRACA | dam
Przyjmę DO OPIEKI NAD STARSZĄ OSOBĄ. 602 534 193.
-
SPRZEDAŻ | zwierzęta
Dwa KONIE 8.500 zł/szt. 790 759 407.
-
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO OPAŁOWE 160zł/ m3 i odpad tartaczny 130zł/m3. 790 759 407.
-
SPRZEDAŻ | budowlane
WIĘŹBA 950 zł/kubik. 790 759 407.
-
MOTORYZACJA | sprzedaż
SKUTER SNIEŻNY POLARIS. SILNIK ŻUKOWSKI prawie nowy. 515 503 494.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Do wynajęcia MIESZKANIE, I piętro, Waksmund. 515 503 494.
-
PRACA | dam
Skicontrol H.Martinczak.s.k.a. (Białka Tatrzańska) przedstawiciel na Polskę firmy SKIDATA, zatrudni: INFORMATYKA - SERWISANTA. Oferujemy: umowę o pracę, możliwość rozwoju zawodowego. Wymagania: znajomość rozwiązań IT, wykształcenie kierunkowe, doświadczenie na podobnym stanowisku, znajomość j.angielskiego, czynne prawo jazdy kat.B. Główne obowiązki: montaż i serwis systemu kontroli dostępu SKIDATA. CV prosimy przysłać na e-mail: praca@skicontrol.pl
-
PRACA | dam
Zlecę SZYCIE NARZUT z kawałków skór włoskich, kożuchowych. Dzwonić tylko z doświadczeniem. 504 636 921.
-
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
DOMEK LETNISKOWY W GORCACH. 515 503 494.
-
PRACA | dam
POTRZEBNA OPIEKUNKA DO 8-MIESIĘCZNEGO DZIECKA, 4-5 godzin dziennie. Zakopane. 692 278 855.
-
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Oferujemy powierzchnię parkingową dla pojazdów osobowych/dostawczych/ciężarowych z możliwością składowania /przechowywania towaru, na monitorowanym obiekcie z własną stacja paliw. Przemysłowa dzielnica Nowego Targu blisko wjazdu na S7. Zapraszamy. Tel. 602 290 555
-
PRACA | dam
PIEKARNIA W ZAKOPANEM ZATRUDNI PIEKARZA. Na stałe, umowa. 602 759 709
-
PRACA | dam
Zatrudnię SPRZEDAWCZYNIĘ DO SKLEPU SPOŻYWCZEGO W ZAKOPANEM. 602 759 709
-
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
-
USŁUGI | budowlane
USŁUGI BLACHARSKO-DEKARSKIE, KRYCIE I PRZEKRYCIA DACHÓW, KOMINY, BALKONY, RYNNY, GZYMSY, FASADY. 889 388 484.
-
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
-
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
-
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
-
PRACA | dam
NIEMCY - murarz cieśla malarz ocieplenia spawacz elektryk kranista. 601-218-955
-
USŁUGI | budowlane
HYDRAULIK - 660 404 104.
-
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, POSPRZĄTAM. 796 358 958.
-
USŁUGI | budowlane
PRACE WYSOKOŚCIOWE, MALOWANE DACHÓW, MALOWANIE ELEWACJI METODĄ NATRYSKOWĄ ORAZ KLASYCZNĄ. 537 160 398.
-
KUPNO
Kupię LIMBĘ na pniu. 605 306 244
-
PRACA | dam
Praca na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i okolice. tel. 500160574. 500160574
Tel.: 500160574
-
PRACA | dam
PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM - BUKOWINA TATRZAŃSKA - STOISKO MIĘSNO-WĘDLINIARSKIE. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
-
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
-
PRACA | dam
POSZUKUJEMY KANTORA DO UDZIAŁU W TRADYCYJNEJ MSZY ŚWIĘTEJ WSZECHCZASÓW. 697 718 044
-
PRACA | dam
POSZUKUJEMY OSÓB DO PRACY W KARCZMIE PRZY KRUPÓWKACH na stanowisko: KUCHARZ, POMOC KUCHENNA. 600 035 355.
-
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
-
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
-
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię działkę na Podhalu GOTÓWKA!!! 600 404 554
Tel.: 600
-
USŁUGI | budowlane
CIEŚLA BLACHARZ, BUDOWA OD PODSTAW. 516 563 400.
-
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
-
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.