2021-10-27 10:00:00

Zbliża się listopad

Symboliczne cmentarze w Tatrach

Pomysł utworzenia pierwszego takiego cmentarza w Tatrach powstał już w latach 30. ubiegłego wieku, ale oficjalne otwarcie i poświęcenie symbolicznego cmentarza ofiar Tatr pod Osterwą nastąpiło dopiero w sierpniu 1940 roku. Obecnie w Tatrach są już cztery takie miejsca: pod Osterwą, w Dolinie Żarskiej, na Zwierówce i na Wiktorówkach.

Tragedie górskie zdarzały się odkąd człowiek wkroczył w Tatry. Już w 1596 roku w Zadnich Koperszadach zginęli w czasie potyczki żandarmów z pasterzami dwaj mieszkańcy Spiskiej Białej - Tobiasz Schlosser i Blasius Schuster. W Tatry przychodzili na letni wypas z owcami i bydłem nie tylko pasterze, ale również poszukiwacze skarbów i złota, górnicy, hutnicy, myśliwi i nie wszyscy z nich wracali. Potem w góry te wkroczyli badacze - botanicy, geolodzy i wreszcie turyści oraz samodzielni taternicy. Od XIX wieku tragedie górskie były coraz częstsze. Tatry jak magnes przyciągały ludzi pasjonujących się górami. Dla wielu z nich stały się miejscem końca ziemskiej wędrówki. Na miejscach tragedii zaczęły się pojawiać tablice upamiętniające ofiary Tatr, zatem powstał pomysł, by je zgromadzić w jednym miejscu, w którym umieszczane będą potem kolejne tablice.

W limbowym gaju pod Osterwą

Autorem tego pomysłu był na początku lat 30. ubiegłego wieku Otokar štáfl, artysta malarz z Pragi. Początkowo lokalizacja symbolicznego cmentarza był planowa w Szczyrbskim Jeziorze w okolicy Dryganta, a Alojz Lutonsky proponował, by założyć go na stokach Skrajnej Baszty od strony Doliny Mięguszowieckiej. Ostatecznie zdecydowano się na jego lokalizację w 1934 roku w limbowym gaju, wśród głazów granitowych pod zachodnią ścianą Osterwy. Miejsce to wybrała Genia Vyskočilová, literatka z Pragi, przyjaciółka štáfla, która często odwiedzała Szczyrbskie Jezioro. Była gorącą propagatorką utworzenia symbolicznego cmentarza i pomagała w jego utworzeniu. Powiedziała: „To będzie miejsce martwym na pamiątkę, a żywym ku przestrodze”. W tym samym jeszcze roku u Jozefa Fekiača - šumnego z Detvy zamówiono dwa duże krzyże, a w następnych latach kolejne. Stanęła też skromna kapliczka gontem kryta według projektu Roberta Vosyka z Popradu. Już

1 listopada 1936 roku przewodnicy górscy spotkali się w tym miejscu, chociaż cmentarz nie był jeszcze dokończony i złożyli wieniec w kaplicy, upamiętniając tych, co zginęli w Tatrach i tak było w latach następnych. Za oficjalną datę otwarcia cmentarza przyjmuje się 11 sierpnia 1940 roku. Wtedy to prezydent Republiki Słowackiej ks. Jozef Tiso odprawił Mszę świętą i poświęcił to miejsce. W uroczystościach tych uczestniczyli ministrowie, parlamentarzyści, przedstawiciele władz lokalnych a także ks. biskup Ján Vojtaššák. Wtedy było już na tym cmentarzu 60 krzyży detvianskych i duży krzyż dębowy a pod nim wyrzeźbione w skale godło państwa i napis: „Znanym i nieznanym ofiarom Tatr Wysokich”. Koło kapliczki było małe alpinarium, urządzone przez Vyskočilovom, a w kaplicy mały ołtarz z limbowego drewna i obraz autorstwa Otokara štáfla - znoszenie z gór rannego taternika. Pomysłodawca tego cmentarza zginął potem wraz ze swą żoną Vlastom, w lutym 1945 roku w Pradze, w czasie bombardowania.

Obecnie na tym cmentarzu jest 319 tablic upamiętniających 456 osób, będących nie tylko ofiarami Tatr, ale również innych gór. W tym roku przybyło 7 nowych, a jedną wymieniono. Uroczystości odbywają się co roku, w ostatnią sobotę października o godz. 11. Odczytywane są nazwiska osób, które w ciągu ostatniego roku zginęły w słowackich Tatrach Wysokich i Bielskich oraz w Tatrach Polskich. Uczestniczą w nich również delegacje przewodników tatrzańskich, ratowników TOPR oraz muzyka góralska. W tym roku listę ofiar Tatr Polskich, na której znalazło się 20 osób, odczytał niżej podpisany.

Pięknie pod Przysłopem

Ratownicy HS z Liptowa nosili się od dawna z pomysłem utworzenia symbolicznego cmentarza na terenie Tatr Zachodnich. Już w 1987 roku, kiedy w tej części Tatr doszło do większej liczby wypadków, wystąpili do władz z wnioskiem o założenie cmentarza, ale wówczas nie otrzymali zgody. Kiedy 18 marca 1995 roku w lawinie śnieżnej zginął czeski minister Jozef Vavrouška i jego córka Petra, pomysł udało się szybko zrealizować. Projekt wykonał architekt Milan Marenčák, a pracami wykonywanymi przez ratowników HS kierował ich naczelnik Ján Dzuroška. Miejsce wybrano na niewielkiej polance powyżej Żarskiej Chaty, które nazywa się Krasno pod Prislopem. Prace nad przygotowaniem terenu rozpoczęto latem 1995 roku, a przed uroczystym otwarciem cmentarza postawiono w górnej jego części, na granicy lasu, 5,5 metrowy krzyż drewniany. Uroczystość otwarcia odbyła się 22 października 1995 roku. Było to nabożeństwo ekumeniczne z udziałem duchownych katolickich i ewangelickich, uświetnione przez chór ze Smreczan, w którym uczestniczyło około pół tysiąca osób. Na dużym głazie znajduje się tablica z nazwiskami 70 osób, które zginęły w słowackich Tatrach Zachodnich od 1911 roku, czyli od tragicznego wypadku taterników z Zabrza na północnej ścianie Rohacza Ostrego - Karola Jenne i Ludwika Koziczynskiego. Na mniejszych kamieniach umieszczono 12 tabliczek. W następnym roku ustawiono obok krzyża drewnianą dzwonnicę.

23 marca 2009 roku zeszła spod Jałowieckiego Przysłopu potężna lawina śnieżna, największa w historii stuletniej, która wyłamała drzewa z lewej strony cmentarza i częściowo go uszkodziła. Grubość śniegu w zwałach lawiny sięgała miejscami do 20 metrów. Obecnie upamiętnionych jest na symbolicznym cmentarzu w Dolinie Żarskiej ponad 120 osób. Jest też kamień z tabliczkami zmarłych ratowników HS Tatr Zachodnich. Ten niewielki teren ogrodzony jest stylowym płotem, są również drewniane rzeźby a na „cintorin” wchodzi się przez bramę. Coroczne uroczystości o charakterze ekumenicznym, przeważnie na przemian, które odprawiają ksiądz katolicki lub pastor, odbywają się zwykle w przedostatnią sobotę października o godz. 11. Uczestniczą w niej również ratownicy z Rohaczów i TOPR oraz kapela góralska Tomasza Gąsienicy Mracielnika, ratownika TOPR, który w tym roku odczytał listę ofiar w polskich Tatrach Zachodnich.

Z widokiem na Rohacze

Większość wypadków śmiertelnych w słowackich Tatrach Zachodnich miała miejsce po ich północnej stronie w Rohaczach. Ján Jurina, były wieloletni naczelnik HS w Tatrach Zachodnich na Zwierówce, już od dawna myślał o utworzeniu miejsca wspomnień o zmarłych, w tej części Tatr. Plan ten udało się zrealizować przed dwoma laty. 8 listopada 2009 roku na polance powyżej parkingu, przy schronisku na Zwierówce, powstało „pietne miesto” nieduży symboliczny cmentarz. Postawiono kapliczkę, ułożono chodniki wiodące do niej przez dwie bramy. Na jednej z nich wypisano na tablicy nazwiska 88 osób, które zginęły w Rohaczach. Wśród nich jest m.in. 23 Słowaków, 18 Polaków, 9 Czechów i 7 Niemców. Największa tragedia wydarzyła się w tym rejonie w Sylwestra 2005 roku, kiedy to w lawinie w Spaleńskim Żlebie zginęło siedmioro Czechów. Na tablicy zostało też upamiętnionych 20 partyzantów, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, a pochowani zostali jako bezimienni na cmentarzyku u wylotu Doliny Łatanej. Na polance jest głaz z tabliczkami zmarłych ratowników HS z Rohaczy oraz duży kamień przy którym w niedzielę celebrował Mszę św. bp František Rabek, ordynariusz sił zbrojnych Republiki Słowackiej. Poinformował on zgromadzonych, że na jego wniosek Watykan wyraził zgodę by bł. Jan Paweł II został patronem HS na Słowacji.

Spotkanie, na którym wspominane są ofiary tej części Tatr, również z udziałem ratowników TOPR, muzyki góralskiej i przewodników tatrzańskich organizowane jest w ostatnią niedzielę października również o godz. 11. W tym roku odbyło się po raz trzeci.

Wiktorówki

Któż nie zna miejsca w Tatrach o tej nazwie, gdzie w lesie poniżej Rusinowej Polany znajduje się piękna drewniana kaplica Matki Boskiej Jaworzyńskiej - Królowej Tatr. Jest ona pod opieką księży dominikanów. Wieloletnim gazdą tego miejsca był ks. Józef Węgrzyniak - O. Leonard, będący również ratownikiem TOPR, a obecnie jest nim O. Marcin Dąbkowicz. Przy kaplicy jest kamienny murek oporowy z tablicami, który jest zaczątkiem jeszcze jednego symbolicznego cmentarza w Tatrach. Ma on jednak nieco inny charakter. Upamiętnieni są tu przede wszystkim ludzie gór, w tym wielu o znanych nazwiskach, którzy zmarli śmiercią naturalną, ale ich życie związane było z Tatrami. Pierwsza tablica umieszczona na tym murze był była poświęcona 15 sierpnia 1986 roku a upamiętnia ona Anielę Kobylarczyk z Nowobilskich, „babkę” z Rusinowej Polany. Kiedy w 1993 roku umieszczono tam tabliczkę poświęconą Władkowi Klamerusowi, zakopiańskiemu artyście i miłośnikowi Tatr, to była dopiero trzecią. Obecnie jest już ponad 30 tablic upamiętniających taterników, alpinistów, ratowników, przewodników tatrzańskich. W ostatnim okresie poświęcone zostały trzy: Kuby Stawowego, ratownika TOPR, który zginął w marcu na Długim Giewoncie, Andrzeja Zawady, himalaisty, inicjatora wypraw zimowych w góry najwyższe i Tadeusza Augustyniaka, pilota i ratownika TOPR, prekursora ratownictwa śmigłowcowego w Tatrach. Tę ostatnią poświęcono 28 października. Miejsce to dotychczas nie ma statutu symbolicznego cmentarza ludzi gór, ale faktycznie już od pewnego czasu takim jest i dla nas pozostanie.

Apoloniusz Rajwa

Tygodnik Podhalański 44/2011

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

gv 2021-10-27 12:06:23

A zdawać by się mogło że Cintorin tak piękne miejsce jest poświęcony. Ale jeśli poświęcił to miejsce Tiso kumpel Hitlera, to chyba Kościół nie akceptuje takich ludzi w swoich szeregach i ich poświęcenia nie są wiążące?

Reklama

Galerie

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Z Placu Niepodległości na podhalańskie drogi

Maciej Pinkwart i Kapela Hanki Wójcik w Kombinacie

Jak górali z Tatr wygnali, żeby stworzyć TPN

Tatrzańskie Chichoty, czyli z wizytą na plenerze im. Anny Górskiej

Macierzyństwo na szkle malowane i nie tylko

Warszawa ma "Złote tarasy", a Zakopane tarasy cenniejsze od złota

Na dnie oceanu w Kolibie

Nagrody za Macierzyństwo rozdane

Punk Styku u Rząsów

Sportowcy HANDICAP Zakopane podsumowali sezon

Nauczyciele i sportowcy docenieni w Poroninie

XXXII Jesienny Wyścig Rowerowy w Małem Cichem

Zaufaj Panu już dziś

Malarstwo Beaty Kołaciak w Jutrzence

Biesiada pod Giewontem

Adam Bałdych i Daniele di Bonaventura U Wnuka

Dawid Lubowicz Quartet U Wnuka

Kapele, instrumentaliści i śpiewacy ludowi na scenie

Góralskie żywioły na festiwalowej scenie

Festiwalowe Targi Staroci

Barbara i Agata na folkową nutę

Mistrzostwa Podhala w powożeniu

Góralski świat Zofii Stryjeńskiej w Czerwonym Dworze

Jubileusz 150-lecia przewodnictwa tatrzańskiego

Konkurs na wzorcowego oscypka 2025

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
PROMOTOR roznoszenie ulotek Zakopane. Atrakcyjne wynagrodzenie.
SPRZEDAŻ | różne
ODDAM NIEODPŁATNIE 5 PODWÓJNYCH OKIEN W GÓRALSKIM STYLU - 668 697 381.
PRACA | dam
Poszukujemy POKOJOWYCH do sprzątania w aparthotelu w Białce Tatrzańskiej. Oferujemy pracę stałą, sezonową lub dorywczą. Praca w godzinach 8:00 - 16:00 z elastycznym grafikiem i wyżywieniem. 696112266
Tel.: 696112266
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupie - pilnie kupie dom w Nowym Targu lub okolicy tel 660797241.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
USŁUGI | budowlane
WYKOŃCZENIA WNĘTRZ, REMONTY, ZABUDOWY GK, ADAPTACJA PODDASZY. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | różne
OPAŁ BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
PRACA | dam
Przyjmę MURARZY, DEKARZY. Praca Polska, Niemcy. 608729122.
KUPNO
OBWOŹNY SKUP ZŁOMU - dojazd do klienta. SKUP STARYCH SPAWAREK. 536 269 912.
PRACA | dam
NIEMCY: MURARZ, CIEŚLA, MALARZ, OCIEPLENIA, ELEKTRYK, SPAWACZ, KRANISTA. Umowy na warunkach niemieckich. Kontakt: 0048 601-218-955
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Sprzedam DZIAŁKĘ W ŁAPSZACH WYŻNYCH (nr 2903, 2904, 2905). 572624414.
PRACA | dam
Poszukuję chłopaka z umiejętnością j. niemieckiego na wyjazd do Niemiec (4-7.12.25). 664 497 808.
SPRZEDAŻ | różne
SPRZEDAM OPAŁ SUCHY - 788 344 233.
PRACA | dam
Przyjmę BRYGADY I POJEDYNCZE OSOBY NA TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE. 503 532 680.
PRACA | dam
Nowe miejsce na mapie Białki Tatrzańskiej rekrutuje ! Na stanowiska: -kucharz produkcyjny, kucharz wydawkowy, pizzer, pomoc kuchenna, pracownik obsługi sali restauracyjnej Jeżeli jesteś zainteresowany/ zainteresowana pracą zadzwoń, lub wyślij CV. 798625975 restauracjadwatopory@gmail.com
Tel.: 798625975
USŁUGI | budowlane
PŁYTKI, REMONTY, ELEWACJE, PODDASZA. 793 677 268.
USŁUGI | budowlane
PŁYTKI, REGIPSY, MALOWANIE, WYKOŃCZENIE WNĘTRZ. 787 479 002.
USŁUGI | budowlane
OCIEPLANIE DOMÓW na materiałach wysokiej jakości. 787 479 002.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
Wynajmę umeblowane MIESZKANIE EMERYTCE - Szaflary. 601 707 235.
PRACA | dam
Pracownia Projektowa SŁOWIK ARCHITEKTURA poszukuje ARCHITEKTA. Oczekujemy: *ukończonego kierunku studiów pierwszego stopnia na Wydziale Architektury *znajomości programu ArchiCAD * min. 2 lata doświadczenia. 668 309 058 https://slowikarchitektura.pl/
Tel.: 668 309 058
WWW: slowikarchitektura.pl/
PRACA | dam
Poszukiwana osoba do pracy w sklepie na Krupówkach na stanowisko sprzedawcy. 723 745 984
Tel.: 723
PRACA | dam
KASJER/KASJERKA PRACA W SKLEPIE SPOŻYWCZYM BUKOWINIE TATRZAŃSKIEJ WIĘCEJ INFORMACJI POD NR TEL. 609820250 as.stasik@op.pl
Tel.: 609820250
PRACA | dam
Przyjmę do pracy na budowie - docieplenia, budowy od podstaw, wykończenia. Zakopane i najbliższe okolice.. 500160574
Tel.: 500160574
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Zarządzanie domkami i apartamentami na wynajem krótkoterminowy. 788 63 36 33 www.zarzadzanieapartamentami.info
Tel.: 788
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
PRACA | dam
Przyjmę PIEKARZA. 607 44 55 66.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.