2014-11-29 15:15:47

Reklama

BLOG Maciej Krupa

WIELKA WOJNA W ZAKOPANEM

W ubiegłym tygodniu bez rozgłosu, wernisażu i wręczania kwiatów otwarta została w Parku Miejskim w Zakopanem wystawa plenerowa zatytułowana „Zakopane w obliczu Wielkiej Wojny”. Wystawa – która ma charakter popularyzatorski i edukacyjny – przygotowana została oczywiście z okazji setnej rocznicy wybuchu pierwszej wojny światowej, przez fundację „Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości” przy współpracy Muzeum Tatrzańskiego i wsparciu Urzędu Miasta Zakopanego. Autorami wystawy są Piotr Mazik, Kuba Szpilka i wyżej podpisany, a opracowanie graficzne jest autorstwa Staszka Berbeki. Oto merytoryczne wprowadzenie do wystawy, które – mam nadzieję – zachęci P.T. Czytelników do obejrzenia i rozmowy na jej temat. W imieniu autorów – zapraszam.

fot. Piotr Mazik

28 lipca minęło sto lat od wybuchu I wojny światowej. To straszne wydarzenie, ponad cztery lata trwająca rzeź, fundamentalnie odmieniło rzeczywistość. Politycznie, cywilizacyjnie, kulturowo zamknął się XIX wiek, a wraz z nim zgasła oczywistość wiary w stabilność, postęp, rozwój, humanitaryzm. Rozpoczął się gwałtowny, burzliwy, pełen ekstremalnych doświadczeń i przeżyć wiek XX. Pojawiła się nowa Europa, odrodzona Polska, a w niej nowe Zakopane. W zakopiańskiej historii dwie pierwsze dekady nowego stulecia są absolutnie niezwykłe.

Ta przestrzeń pod Tatrami jest wówczas jednym z najistotniejszych punktów na mapie polskiego duchowego życia. Z młodopolską ekspresją nazywano ją „Polskimi Atenami”, ba Tadeusz Miciński w powieści „Nietota. Księga tajemna Tatr” przyrówna Zakopane do miejsca tak uświęconego jak Jeruzalem. Pod Giewontem bywali wówczas wszyscy ważni Polacy. Józef Piłsudski i Roman Dmowski, Stanisław Baliński i Bolesław Limanowski, dr Kazimierz Dłuski i Jan Gwalbert Pawlikowski, socjaliści i narodowcy, politycy i konspiratorzy. Uznani twórcy o oczywistym dorobku: Henryk Sienkiewicz, Stefan Żeromski, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Witkiewicz, Ignacy Jan Paderewski, Mieczysław Karłowicz, a obok nich ci, których dzieło zaczyna się dopiero tworzyć: Witkacy, Leon Chwistek, Karol Szymanowski, Bronisław Malinowski.

Na sezon letni przybywają akademicy, ziemianie, ludzie interesu, ale też młodzi szukający w Tatrach mocnego, prawdziwego życia. Takiego środowiska, takiego poziomu rozmów istotnych, takiego entuzjazmu i poświęcenia dla dobra wspólnego, Polski, rozumnego ułożenia społecznych stosunków, mądrej relacji z Naturą nigdy już potem tutaj nie będzie. Także i dla tej aury, dla jej pozytywnego, uzdrawiającego oddziaływania bywało się w Zakopanem.

Wojna i jej rezultaty cieniem położą się na tym pięknym istnieniu. Za symboliczny jego kres uznać można pogrzeb Stanisława Witkiewicza – wrzesień 1916 r. – jednego z najważniejszych animatorów zakopiańskiego gwiezdnego czasu. Na jego mogile zostaje złożony wieniec od brygadiera Piłsudskiego, dowódcy Legionów, w których walczy kwiat zakopiańskiej młodzieży. Ona jest z tamtej aury, z tamtego ducha. Tak jak młodsi od nich skauci szykowani przez Małkowskich do służby dla Rzeczpospolitej. Jeszcze tylko łabędzi śpiew, symboliczny ostatni wzlot tego niezwykłego społeczeństwa – Rzeczpospolita Zakopiańska.

13 października 1918 roku w siedzibie „Sokoła” zgromadzenie obywateli Zakopanego przyjmuje deklarację niepodległości od władz w Wiedniu, a 30 października ogłoszono powstanie Rzeczpospolitej Zakopiańskiej. Na czele tej pierwszej formy polskiej państwowości staje Stefan Żeromski, a na jego zastępców, w prawdziwym porozumieniu ponad podziałami, wybrano Mariusza Zaruskiego (legionista, piłsudczyk), Wincentego Szymborskiego (związany z Władysławem Zamoyskim reprezentant endecji), Jana Pawlicę (przedstawiciel górali). 2 listopada w trakcie wielkiego wiecu na zakopiańskim rynku władze i służby Rzeczpospolitej zostają uroczyście zaprzysiężone. Politycznie zdarzenia te nie mają żadnego znaczenia, ale budować będą legendę miejsca i jego szczególny wizerunek w oczach powstającej właśnie II Rzeczpospolitej. Nie był to zatem pusty, teatralny gest, lecz czyn ludzi roztropnych i znaczną wyobraźnią obdarzonych, twórczych Zakopiańczyków. 16 listopada Rzeczpospolita Zakopiańska kończy swoje istnienie oddając się pod jurysdykcję centralnych władz w Warszawie. Tracą się bezpowrotnie „Tatrzańskie Ateny”.

Wielcy, ważni i twórczy przenoszą się do naturalnych centrów wolnej już Polski, stygnie żar dyskusji, słabnie intelektualna gorączka. Zostają narty, dansing i brydż, modny kurort, zimowa stolica. Aż tyle i tylko tyle. I coraz mniej zrozumiałe wspomnienie o innym Zakopanem i o innych Zakopiańczykach, o pięknym świecie sprzed I wojny.

„Zakopane w obliczu Wielkiej Wojny”. Wystawa plenerowa w Parku Miejskim w Zakopanem. Fundacja „Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości”, Muzeum Tatrzańskie i Urząd Miasta Zakopanego. Opracowanie: Piotr Mazik, Kuba Szpilka i Maciej Krupa, oprawa graficzna: Staszek Berbeka. Wystawa będzie czynna do 31 grudnia 2014 roku.

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

gienek 2014-12-07 18:44:00

Pragnę tylko dodać iż l Wojnę Światową np we Francji cały czas nazywa się i używa terminu Wielka wojna.

Maciej Krupa 2014-12-02 17:53:01

@koniczyna
Szanowna Pani
Jak słusznie zauważyła Pani był czas kiedy I wojnę światową nazywano Wielką Wojną (z oczywistych względów). Ja stosuję te określenia wymiennie ze względu na stylistykę tekstu. Jak może Pani z łatwością zauważyć, już w drugim akapicie tekstu jest mowa o I wojnie światowej. I to jedyna przyczyna tego zabiegu - kwestia stylu.
A Ossendowskiego też lubię. Serdecznie pozdrawiam.

koniczyna 2014-12-02 15:36:35

uprzejmie proszę pana Macieja Krupę o wyłożenie nam, dlaczego wojnę 1914-1918 nazywa się "Wielką".
O ile wiem, nazywano ją tak w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku.
potem, po wybuchu (a może po zakończeniu) II wojny Światowej, tę pierwszą przestano nazywać "Wielką", poprzestając na liczebniku porządkowym - "Pierwsza"

Tymczasem to już kolejny artukuł na łamach TP, w którym podaje się nazwę "Wielka"
O co chodzi, jaka jest tego przyczyna ?

@g - twórczość Ossendowskiego jak najbardziej godna rozpropagowania.
"Lenin" czy "Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów" to pozycje obowiązkowe :)
A jego życie - materiał nie na jeden film ale na serial.
Wejdźcie choćby na wikipedię i przeczytajcie biografię Ossendowskiego - nieprawdodobne.

g 2014-11-29 16:27:30

dziękuję za zaproszenie. Moim zdaniem brakło w tych opisach towarzysza Iljicza i osób wokół niego. Doskonałym uzupełnieniem byłoby choćby wspomnienie Antoniego Ferdynanda Ossendowskiego,autora m.in. dzieła "Lenin"człowieka znienawidzonego do dziś za trafne,wciąż aktualne studium tamtych lat.. Bywalca Zakopanego w opisanych tu czasach...

Galerie

Ostry zakręt w Hyrnym

Wieczór autorski Angeliki Chrapkiewicz-Gądek

Dyplomowa wystawę w Szkole Kenara

Szkoła Kenara po wielkim remoncie

Tatromaniacy pod Giewontem

Jubileuszowa Gala Szpitala na Ciągłówce

Na Kamieńcu w Zakopanem stanie dom wielofunkcyjny

Małopolska Wspiera Talenty

Zakopane, święconka w parafii Świętego Krzyża

Święcenie pokarmów z Majerankami przy rabczańskim, starym kościółku

Stanisław Kulon w Salonie Marcowym

Konwencja wyborcza Maciej Tokarz i Nowy Targ zasługuje na więcej

Marka Tatrzańska 2023 w Teatrze Witkacego

Jubileuszowa Wiosna Jazzowa Zakopane 2024

Świat, w którym nie widać nic czyli Barbara Sowińska w przedszkolu

Luna czyli spektakl bez słów dla najmłodszych widzów

Konwencja wyborcza Grzegorza Watychy i komitetu Nasze Miasto

Przyszłość Powiatu Nowotarskiego przedstawia

Biały Miś - jeden i tylko jeden, prawdziwy

Podhalańczycy pod Giewontem

Kto krzyż odgadnie, ten nie upadnie

Przedszkolaki na stoku

Karnawał na Śniegu czyli Mali Śwarni na natach

Ach co to był za bal

Grupa exMaanam w Nosalowym Dworze

Pnioki, Krzoki, Ptoki

Obrazy Natalii Kuropki w "Kmicicu"

Kolędowanie Martyny Kasprzyckiej i Macieja Czemplika

Hanna Zbyryt u Ojców Jezuitów na Górce

Mateusz Ziółko dla Centrum Pomocy Dzieciom

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
POLE - 2 HA i 42 ARY. 505 429 375.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA na rok lub dłużej DWA DOMKI DREWNIANE po 70mkw, Zakopane - Chłabówka. Kontakt na e-mail: podkowa@op.pl
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Aparthotel Renesans w Zakopanem poszukuje kandydatów na stanowiska: KIEROWNIK RESTAURACJI, KELNER/BARMAN, POKOJOWA. Stabilna praca w nowo otwieranym Obiekcie. Zgłoszenia prosimy kierować na adres: praca@renesans.pl lub tel. 602444734
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKALE HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWE o powierzchniach ok. 58 i 55 m2, oraz PIWNICA 23 m2. Możliwość połączenia lokali. Zakopane centrum, ul. Kościuszki - 691 124 272.
USŁUGI | budowlane
REMONTY I WYKOŃCZENIA. 660 079 941.
SPRZEDAŻ | budowlane
DESKI ŚWIERKOWE, dł. 5 m, gr. 53 mm. DRZEWO OPAŁOWE BUK. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ADAPTACJA PODDASZY, OCIEPLENIA WEŁNĄ MINERALNĄ, SUFITY PODWIESZANE, ZABUDOWY GK, WYKOŃCZENIA WNĘTRZ. 660 079 941.
USŁUGI | budowlane
ŁAZIENKI KUCHNIE PLYTKI INSTALACJE MONTAZ MEBLI ARMATURY. 602839607
Tel.: 602839607
PRACA | dam
Centralny Ośrodek Sportu w Zakopanem zatrudni Kasjera. 725300144 https://bip.cos.pl/1509/zakopane praca.zakopane@cos.pl
Tel.: 725300144
USŁUGI | budowlane
WYKONCZENIA I REMONTY. 602839607
Tel.: 602839607
SPRZEDAŻ | budowlane
ŁAZIENKI KUCHNIE PLYTKI INSTALACJE MONTAZ MEBLI ARMATURY. 602839607
Tel.: 602839607
USŁUGI | budowlane
TYNKI I WYLEWKI MASZYNOWE tanio i solidnie, zacieranie mechaniczne, technika silosowa. Realizujemy małe i duże obiekty 18 26 550 39, 503 532 680.
PRACA | szukam
KUCHARKA, POMOC KUCHENNA, SPRZĄTANIE. 796 358 958.
SPRZEDAŻ | zwierzęta
SZCZENIAKI SHIH TZU. 730 519 594.
PRACA | dam
Przyjmę Cieślę - budowa w Kluszkowcach Stawka do uzgodnienia Proszę dzwonić - 788 624 940. 788 624 940 aleksandra@tatrastyle.pl
Tel.: 788
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL NA PIZZERIĘ W ZAKOPANEM. 502 658 638
SPRZEDAŻ | różne
SPRZEDAM SIANO W BALACH. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA PLAC POD MAGAZYN. 502 658 638
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA HALE NA WARSZTAT SAMOCHODOWY, LAKIERNIĘ, PRALNIE, HURTOWNIĘ, MAGAZYN. 502 658 638
USŁUGI | budowlane
USŁUGI REMONTOWO-BUDOWLANE, ŁAZIENKI, ZABUDOWY, ADAPTACJA PODDASZY, REMONTY, DOCIEPLENIA BUDYNKÓW, FASADY. 693 206 403.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI REMONTOWO-BUDOWLANE, DOMY OD PODSTAW, POKRYCIA DACHOWE, SZALUNKI STROPOWE. 693 206 403.
USŁUGI | budowlane
USŁUGI MINIKOPARKĄ 2.5 TONY - 722 307 227.
SPRZEDAŻ | budowlane
Sprzedam KANTÓWKĘ, KROKWIE, DESKI, GONTY i OPAŁ - 788 344 233.
PRACA | dam
PENSJONAT "Willa Park" W CENTRUM ZAKOPANEGO ZATRUDNI OSOBĘ DO SPRZĄTANIA I RZYGOTOWYWANIA ŚNIADAŃ. 509 578 689.
PRACA | dam
Kucharz al'a carte- Restauracja Górska w Białce Tatrzańskiej Do uzupełnienia zespołu poszukujemy osoby na stanowisko: KUCHARZ. Oferta pracy dla kucharza z doświadczeniem zawodowym. Praca na stałe, bardzo dobre warunki pracy. Więcej informacji pod nr. 518 259 536 www.restauracjagorska.pl rest.gorska@gmail.com
Tel.: 518 259 536
E-mail: rest.gorska@gmail.com
WWW: www.restauracjagorska.pl
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
Las z drzewostanem pow. 41ar w Lipnicy Wielkiej 603071487, 609325040.
NIERUCHOMOŚCI | sprzedaż
APARTAMENT Za Strugiem, Zakopane - 607 506 428.
USŁUGI | inne
PROFESJONALNA WYCINKA DRZEW, GAŁĘZI Z PODNOŚNIKA I Z UŻYCIEM LINY. 889 105 476
USŁUGI | budowlane
FLIZOWANIE, REMONTY, WYKOŃCZENIA. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO. 882080371.
USŁUGI | budowlane
KAMIENIARSTWO, ELEWACJE, OGRODZENIA - WSZYSTKO Z KAMIENIA. 509 169 590.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.