Jak Stasek Galica „Pisarzów” przyjechał w stroju podhalańskim do Ameryki

Jak Stasek Galica „Pisarzów” przyjechał w stroju podhalańskim do Ameryki

Pierwsze wzmianki o emigracji zarobkowej górali datują się na długo przed 1900 rokiem. Górale szukając zarobku szli najpierw na Uhry, do Budapesztu, gdzie pracowali w żelaznych fabrykach, przy budowie dróg lub kopaniu fundamentów. Inni pracowali przy wyrębie lasów i obróbce drzewa. Pierwszymi, którzy dowiedzieli się o Ameryce, byli właśnie ci sezonowi robotnicy na Węgrzech, którzy spotkali tych, co byli w Ameryce i przywieźli ze sobą sporo grosiwa. Po powrocie z Węgier nasi, ci odważniejsi, ubrani w miejską tandetę, początkowo nieśmiało zaczęli wyjeżdżać za morza do dalekiej Ameryki. Ileż to łez wylały nasze matki żegnając swych młodych synów, niestety, często po raz ostatni! Z jakim żalem żegnały młode żony swych mężów wyjeżdżających w świat za chlebem! Ileż to serdecznych upomnień i dobrych rad dawał stary ojciec swemu synowi, żegnając go odjeżdżającego w świat daleki, nieznany. Nad wyraz przykre i rzewne sceny odbywały się na stacji kolejowej w Chabówce, a później w tych wsiach, przez które przejeżdżała kolej.

Nasi, osiedliwszy się w nowym świecie, po otrzymaniu pracy, nadsyłali dutki i dobre wiadomości o lepszych i stałych warunkach i życiu za oceanem. To najlepiej przemawiało do duszy górala i niosło się wśród ludu na Podhalu. Tak zachęceni, zaczęli częściej i śmielej wyjeżdżać za ocean... Jedni do kopalń węgla w Pensylwanii czy West Virginii. Inni do wielkich miast jak Detroit, New York, a najwięcej do Chicago, gdzie dzięki swej pracowitości łatwo otrzymywali pracę w odlewniach żelaza, względnie w chicagowskich rzeźniach. Chęć przygód i poznania świata, a bardziej chęć zarobku przybrała takie rozmiary, że podhalańskie wioski wyludniły się z młodzieży, która choć z największym żalem, opuszczała rodzinne strony udając się w świat daleki, nieznany za zarobkiem, którego tu na Podhalu nie było.

W roku 1911, w czasie największego nasilenia emigracyjnego przybył do Ameryki, do miasta Chicago, góral w pełnym stroju podhalańskim: biała cucha, portki bogato wyszywane, serdak nowy ozdobny, koszula lniana wyszywana białymi nićmi, kapelusz z wąskim juhaskim rondem, z prawdziwymi kostkami (muszelkami), z orlim piórem z białym gęsim puszkiem, kierpce z prawdziwej skóry i z ciupaga w garści. Bagażem jego była tylko tórbka myśliwska z sarniej skóry. 

Stasek Galica „Pisarzów” był średniego wzrostu, przystojny, miał wrodzoną fantazję, umiał czytać i pisać, znał język niemiecki, lubił śpiewać i tańczyć, a kie trza było, to i zagroł na gęślak na nute Tetmajerowskiego Zwyrtały. W tym stroju wyglądał jak święty podhalański namalowany na szkle. Nie biedował, bo pochodził z zamożnej rodziny i ojciec nie żałował mu dularów na tę wyprawę w daleki świat. Tak to Stasek z Poronina przejechał  całe Niemcy koleją, przez ocean przepłynął pasażerskim statkiem, a z Nowego Yorku do Chicago znów koleją. Podczas swej podróży był fotografowany setki razy i gdzie tylko się pokazał w swym pięknym stroju, wzbudzał podziw, bo istotnie na owe czasy była to wprost rzecz nadzwyczajna.

Wieść ta wnet rozniosła się wśród Podhalan, których już wtedy było kilka tysięcy w Chicago i okolicy. A kiedy Stasek dał sobie zrobić zdjęcie w góralskim ubraniu, a fotograf takowe umieścił w oknie wystawowym, sensacji nie było końca. Każdy góral szedł do Staska, ubierał się i dawał sobie zrobić zdjęcie na pamiątkę, a również wysyłał je rodzinie. Bo górale bezgranicznie kochali swoje strony i swój strój, a zdjęcia fotograficzne, na które spoglądali z uwielbieniem, koiły ich przeogromny żal za górami. Pragnę dodać, że Stasek „Pisarzów” z Poronina żyje i obecnie mieszka pod numerem 14508 S. Western Ave Posen ILL. Ej, Stasiu, tyś iście był piersy, coś światu pokozoł góralskom sławę i hyr i piękno góralskiego ubrania!

Franciszek Chowaniec Chicago, grudzień 1963 r.