TPN w nowej siedzibie

Po przeprowadzonej, w krótkim czasie, gruntownej przebudowie, ale z zachowaniem substancji zabytkowej obiektu i adaptacji do nowych celów, TPN uzyskał lokum we właściwym miejscu – u wejścia do jednej z najliczniej odwiedzanych dolin tatrzańskich. Budynek, w którym w ostatnich latach mieściła się filia Uniwersyteckiego Szpitala Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego i Liceum Ogólnokształcące, wraz z pozostałymi sąsiednimi obiektami, znajdującymi się na terenie kuźnickiego parku, został przed trzema laty przekazany TPN-owi przez Służbę Zdrowia. Szkoła specjalna o 54-letnim stażu funkcjonowała tam jeszcze do czerwca ubiegłego roku, kiedy to odbyła się tam po raz ostatni matura. Już w ubiegłym roku prace remontowo-adaptacyjne ruszyły pełną parą. Główna część budynku została oddana do użytku i w listopadzie została zagospodarowana. Jeszcze nie zostało wyremontowane północne skrzydło, gdzie mieściły się gabinety rehabilitacyjne, dyrekcja szkoły i mieszkania pracowników. W miarę pozyskania środków finansowych i ta część obiektu zostanie również przebudowana.

Dokładna data zbudowania tego budynku nie jest znana, ale wiadomo, że powstał on za czasów „hutniczej świetności” Kuźnic, których właścicielami była rodzina Homolacsów, a więc była to pierwsza połowa XIX wieku. Mieściła się w nim dyrekcja hut hamerskich, „Puszka Bracka” i apteka fabryczna. Do dworu Homolacsów, przed którym tryskała fontanna, ogrodzona żeliwną kratą, wykonaną z żelaza wytopionego w hucie kuźnickiej, wiodła aleja wysadzona jesionami. Na terenie parku była też karczma, wozownia, a niżej kilka domków hamerników. Po drugiej stronie drogi stały kuźnie – Młot Eugenia, Młot Julia i Młot Anna. W miejscu, gdzie znajduje się dolna stacja kolejki na Kasprowy Wierch, był wielki piec hutniczy.

Po zlikwidowaniu zakładu hutniczego Kuźnice przeszły w ręce Władysława Zamoyskiego, który w 1889 roku nabył na licytacji Dobra Zakopiańskie. Dwa lata później matka hrabiego Jadwiga Zamoyska urządziła w tym obiekcie Szkołę Pracy Domowej Kobiet, którą założyła wcześniej w Kórniku. „Cepculki”, bo tak nazywano uczennice, kształciły się w zakresie zajęć gospodarskich, ogłady towarzyskiej i doskonaliły w pobożności. Wydawały własne pismo – najpierw „Pisemko Kuźniczanek”, a potem „Kuźniczanka”. W 1932 roku szkołę przekształcono w 4-letnie gimnazjum i 2-letnie liceum. W czasie II wojny światowej szkoły przeniesiono do „Okszy”, a w budynku w Kuźnicach, zajętym przez najeźdźcę i częściowo przebudowanym, Niemcy urządzili hotel dla władz Generalnej Guberni „Pod Starym Żelaznym Młotem”. Po wojnie szkoła gospodarcza powróciła do Kuźnic ale istniała tylko do 1948 roku. Trzy lata później obiekt ten pozyskała służba zdrowia i stał się „Domem Ozdrowieńców” dla dzieci i młodzieży, która leczyła się w sanatorium KBK na Bystrem na gruźlicę kostno-stawową. Młodzież powracała tu do sił, a równocześnie, na zajęciach kółek zainteresowań przyuczała się zawodu. W 1953 roku powstało przy „Domu Ozdrowieńców” Liceum Ogólnokształcące, które umożliwiało młodzieży kontynuowanie nauki w zakresie szkoły średniej.

Sanatorium stopniowo zmieniało swój profil – zaczęto leczyć schorzenia narządów ruchu, zmieniło też nazwę. W latach 60. był to Wojewódzki Ośrodek Rehabilitacyjno-Ortopedyczny dla Dzieci i Młodzieży (WORODiM), a potem Specjalistyczny Zespół Rehabilitacyjno-Ortopedyczny dla Dzieci i Młodzieży (SZRODiM). Cały czas funkcjonowała przy ośrodku szkoła specjalna – Liceum Ogólnokształcące, do którego w początkowym okresie uczęszczali również znani później narciarze i sportowcy z Zakopanego. W ostatnich latach mieściła się w tym budynku filia Uniwersyteckiego Szpitala Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego, w którym przebywała młodzież przed i po zabiegach, przeprowadzanych w głównym budynku Szpitala Uniwersyteckiego na Bystrem (dawne KBK).


Prawie wszystkie pomieszczenia w głównej części budynku zostały przebudowane z wyjątkiem kaplicy pw. Matki Boskiej Dobrej Rady, do której jest również bezpośrednie wejście z zewnątrz. W kaplicy położono nową podłogę, boazerię i wymieniono stolarkę okienną. Pozostawiono stare ławki, ale dołożono nowe, które zostały wykonane na stulecie zabytkowej kaplicy w Jaszczurówce.

Po budynku oprowadza mnie dyrektor TPN Paweł Skawiński. Dla mnie jest to miejsce szczególne, gdyż pracowałem w kuźnickim liceum 31 lat i znałem w nim każdy zakątek. Z sentymentem przypominam sobie klasy, pokój nauczycielski, świetlicę, gabinet lekarski, sale rehabilitacyjne, pokoje pacjentów, ale to, co teraz zobaczyłem, budzi podziw i cieszę się, że obiekt ten przejął dobry gospodarz, który zadbał o to, aby zespół dworsko-parkowy ożył na nowo zarówno historią, jak i teraźniejszością.

Dyrekcja ma ambitne plany. – Pierwszą inwestycją po przejęciu tego budynku była zamiana kotłowni koksowej na gazową – wyjaśnia Paweł Skawiński. – Gaz jest doprowadzony do Kuźnic, a docelowo ma zostać doprowadzony na Kalatówki. Korzystając z linii gazowej, zrobiliśmy oczyszczalnię. Na te proekologiczne inwestycje uzyskaliśmy środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Zlikwidowaliśmy brzydką przybudówkę od strony południowej, a architekt zaprojektował taras i schody ewakuacyjne z sali konferencyjnej, znajdującej się na piętrze.

Na parterze, tuż przy kaplicy, gdzie kiedyś była mała sala gimnastyczna, znajduje się duży gabinet dyrektora. Przy głównym wejściu do budynku, gdzie były schowki jest monitoring, w sumie zamontowanych jest 27 kamer. Na wprost wejścia jest kasa, ma tam też swoje pomieszczenia straż parku. W dawnej świetlicy na piętrze, gdzie organizowane były przez młodzież akademie w okazji różnych rocznic i uroczystości, jest obecnie ładnie urządzona sala konferencyjna z wyjściem na taras. W sali odbywają się wewnętrzne szkolenia i spotkania załogi. Jest ona również udostępniana TOPR-owi na szkolenia w ramach współpracy.

Na I piętrze znajdują się: administracja, gospodarstwo pomocnicze i dział ochrony przyrody, gdzie ma swój gabinet Zbigniew Krzan, zastępca dyrektora. Jest też pokój dla leśników, którzy wracając z terenu, mogą w nim sporządzić raport. Tam zgrywane są do komputerów dane dotyczące obiegu drewna w lesie.

Na drugim piętrze znajduje się m.in. dział społecznych funkcji parku, a w dawnej sypialni nr 18 jest gustownie urządzony gabinet Stanisława Czubernata, zastępcy dyrektora. Na każdym piętrze jest zaplecze socjalne. – Jak uzyskamy pieniądze, to wyremontujemy również skrzydło północne budynku – planuje Paweł Skawiński. – Chcemy tam zrobić zaplecze edukacyjne z możliwością noclegów, a także salę do szkoleń. Mamy podpisać umowę z Krakowskim Oddziałem IMGW na ustawienie dwóch stacji meteorologicznych – edukacyjnej na skwerku przed budynkiem, a drugiej – funkcjonującej w ramach sieci IMGW – w ogrodzie poniżej budynku. Zachowała się dokumentacja fotograficzna z 1902 roku budynku, który Niemcy przebudowali w czasie wojny na pralnię. Chcemy przywrócić mu pierwotną formę architektoniczną, a potem urządzić w nim razem z TOPR muzeum bezpieczeństwa w górach. Mogliby oprowadzać po nim, w ramach dyżurów, ratownicy seniorzy. Zwiedzający, zanim wyruszą w góry, byliby poinformowani o niebezpieczeństwach, jakie mogą im grozić w Tatrach.

Już prawie rok temu został oddany do użytku budynek zabytkowej wozowni. Odbywają się w nim spotkania, korzystają z niego również przewodnicy tatrzańscy. Ma w nim zostać wyeksponowana kolekcja kręgowców Antoniego Kocyana, która dotychczas znajduje się w magazynie Muzeum Tatrzańskiego. W dolnej części parku, w spichlerzu, została urządzona wystawa związana z działalnością rodziny Zamoyskich. Na fundamentach dworu Homolacsów wybudowano taras widokowy z zejściem po schodkach do zabytkowej fontanny. Przy alejkach ustawiono latarnie, a ścieżki wyłożono „żabińcem”. Przy najstarszym kuźnickim zabytku – krzyżu z 1839 roku ławeczki zachęcają do odpoczynku.

Już teraz przyjemnie jest pospacerować po kuźnickim parku, a kiedy można będzie jeszcze zwiedzać w poszczególnych budynkach ekspozycje, wtedy z pewnością miejsce to będzie często odwiedzane nie tylko przez turystów, a Kuźnice będą przeżywały nowy okres swojej świetności, tym razem takiej, do jakiej zostały powołane: przyrodniczo-edukacyjno-turystycznej.

Apoloniusz Rajwa