Będziemy chodzić do więzienia

Każdy nowotarżanin pamięta, że to tu, w słynnej celi nr 5 więziony był Lenin. W  czasie II wojny światowej trafiały tu osoby zatrzymane przez Gestapo, wiele osób właśnie tutaj zostało zamordowanych.

Mniej już osób wie, że po II wojnie światowej znajdowało się tutaj ubeckie więzienie, w którym byli torturowani mieszkańcy Podhala.

Miejsce to ma bardzo bogatą i ciekawą historię, która sięga zaborów austro-węgierskich. Ma także swoje tajemnice - choćby zasypaną w podziemiach studnię, która być może związana jest z tajnym przejściem na przykład do sądu, który znajdował się w pobliżu.

Władze nowotarskiego starostwa i Podhalańskie Koło Historyczno-Eksploracyjne LOK podpisały w październiku list intencyjny w sprawie współpracy, której celem będzie upamiętnienie tego miejsca. Powstanie tu ekspozycja muzealna. Merytoryczne przygotowanie ekspozycji powierzono Michałowi Maciaszkowi, prezesowi Zarządu Powiatowego LOK w Nowym Targu.

Do zagospodarowania na ten cel są cztery pomieszczenia i korytarz dawnego więzienia. - Oryginalne są już tylko mury z 1902 r., drzwi wejściowe i drzwi do jednej z sal - opowiada Michał Maciaszek. Dodaje, że budynek z czasem był rozbudowywany. Najlepiej udokumentowane są czasy dotyczące lat okupacji. - Wtedy jednorazowo więzionych tu było 150-200 osób, głównie mieszkańców Podhala, wielu Żydów - opowiada szef Podhalańskiego Koło Historyczno-Eksploracyjnego LOK. Ludzie trafiali tu, gdy nie było miejsca w zakopiańskiej katowni - Palace. Stąd z kolei zabierani byli do lasu do rozstrzelania, do obozów koncentracyjnych albo na roboty. - Były dwa rejestry więźniów - politycznych i zwykłych. Ten drugi się zachował w archiwach, bo Niemcy skrupulatnie obciążali wyżywieniem więźniów urząd miasta - tłumaczy.

Jakie są pamiątki z tamtego okresu? Są zdjęcia rodzinne osób, które były tu więzione, relacje więźniów, listy z obozów koncentracyjnych.

Po zakończeniu wojny, najprawdopodobniej w latach 1946-47 było tu więzienie UB. - Więziona tu była m.in. późniejsza żona Ognia - Czesława Polaczyk za rozprowadzanie antyżydowskich ulotek.

Nie może zabraknąć w tym miejscu informacji o pobycie tu Lenina. Oczywiście żadnych oryginalnych pamiątek po tym czasie nie ma. Została tylko tablica pamiątkowa, która wisiała tu do 1990 r., przypominająca o tym fakcie. - Dzięki postaci Lenina, obrazy jednego z socrealistycznych artystów - Włodzimierza Zakrzewskiego, który upamiętniał żywot Lenina na płótnach, trafiły do galerii w Paryżu - podkreśla Maciaszek.

- A gdy 27 stycznia 1945 r. Nowy Targ został wyzwolony, na cześć oswobodzonego miasta, w którym przebywał Lenin - w Moskwie z rozkazu Stalina - zostało oddanych 24 salw z działa - dodaje prezes Powiatowego LOK w Nowym Targu.  

Kiedy powstanie tu ekspozycja? Na to pytanie na razie nikt nie jest w stanie precyzyjnie odpowiedzieć.  

Na razie trwa modernizacja budynku. Jak już pisaliśmy, starostwo zapowiada, że prace zakończą się do końca tego roku. Po remoncie parter zajmie tymczasowo Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, natomiast izba pamięci powstanie w piwnicach.